حلب از آغاز ناآرامی‌ها تا امروز

استان حلب واقع در شمال سوریه که این روزها به کانون مهم ترین تحولات میدانی و امنیتی این کشور  تبدیل شده است، از آغاز بحران در سوریه فراز و نشیب زیادی را پشت سر گذاشته است و اکنون به مرحله ای بسیار حساس و سرنوشت ساز در روند تحولات این کشور رسیده است.

یکی از مهم ترین تحولات حلب زمانی رخ داد که ترکیه به طور مستقیم و برای اولین بار یکی از شهرهای سوریه را به اشغال در آورد.

اینکه ترکیه تحت تاثیر چه عواملی دست به چنین اقدامی زد و تانک های خود را روانه جرابلس در شمال شرق حلب کرد، آن هم درست زمانی که

اظهار نظر مسولان ترک از تجدید نظر در روابط با سوریه حکایت داشت، سوالی است که پاسخ به آن نیازمند بررسی سیر تحولات در شمال شرق حلب و به عبارت بهتر جرابلس، منبج و الباب است.

سقوط جرابلس به دست داعش

جرابلس آخرین شهر سوریه در نقطه مرزی مشترک با ترکیه است که در نیمه دوم سال 2012 از کنترل نیروهای ارتش سوریه خارج شد و به اشغال داعش در آمد  و به این ترتیب به دروازه عبور تروریست ها از ترکیه به سوریه تبدیل شد.

پس از اشغال جرابلس به دست داعش، روند عبور تروریست ها از این شهر به داخل سوریه همچنان ادامه داشت تا در نهایت در سال 2016 نیروهای دموکراتیک سوریه که یک گروه کُرد هستند، موفق شدند با تسلط بر منبج تا 16 کیلومتری جرابلس پیشروی کنند.

این دستاورد نیروهای کُرد در حالی تحقق یافت که ترکیه هرگز تصور نمی کرد نیروهی دموکراتیک کُرد بتوانند داعش را در منبج شکست دهند و این شهر را که تنها چند کیلومتر با جرابلس فاصله دارد،تحت کنترل خود در آورند.

دستور اشغال جرابلس برای جلوگیری از تکرار سناریوی منبج

ترکیه در حالی با ناباوری شاهد تسلط نیروهای کُرد بر شهر منبج بود که از حضور آنان در نزدیکی مرزهای خود احساس خطر می کرد زیرا با توجه به مطالبات این گروه برای تشکیل دولت مستقل بر این باور است که این خواسته در طولانی مدت برای آنکارا دردسر ساز خواهد شد و اینجا بود که به منظور جلوگیری از پیشروی کُردها به سمت جرابلس، به اشغال این شهر متوسل شدند و  با این کار عملا و برای نخستین بار یک شهر را در خاک سوریه به اشغال در آوردند.

ترکیه در تاریخ 24 اوت (سوم شهریور)  با حمله به جرابلس که نقض حاکمیت سوریه به شمار می آید، در صدد برآمد کُردها را وادار کند به سمت شرق فرات عقب نشینی کنند زیرا جرابلس به دلیل نزدیکی به رود فرات از یک موقعیت راهبردی برخوردار است و در واقع نقطه اتصال عین العرب به مناطق حومه جنوبی حلب است و از همه مهم تر اینکه جرابلس یکی از مهم ترین گذرگاههای مرزی سوریه به سمت ترکیه به شمار می آید.

تکاپوی ترکیه برای یافتن برگ برنده به نام مبارزه با داعش

با نگاهی به موقعیت جغرافیایی جرابلس و اینکه این شهر مهم ترین نقطه عبور و مرور تروریست ها از ترکیه به سمت سوریه به شمار می آمد، کاملا روشن می شود که ادعای ترکیه  مبنی بر مبارزه با داعش مضحک است زیرا اگر چنین بود آنکارا پیش از هرکاری باید مانع عبور تروریست ها از مرزهای خود به داخل خاک سوریه می شد حال آنکه از زمان استقرار داعش در این شهر ترکیه هیچ اقدامی در مبارزه با تروریست های این گروه انجام نداد تا زمانی که منبج در چند کیلومتری آن تحت کنترل کُردها قرار گرفت و اینجا بود که آنکارا احساس خطر کرد و برای دفع این خطر به دنبال بهانه بود و چه دستاویزی بهتر از مبارزه با داعش!

یورش تانک های ترکیه به شمال سوریه

ترکیه در اوت 2016 در عملیات نظامی «سپر فرات» بدون کسب اجازه و یا بدون هماهنگی با دولت قانونی دمشق ، تانک های خود را روانه جرابلس کرد و به این ترتیب خاک یک کشور همسایه را مورد تجاوز نظامی قرار داد.

در آن زمان رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه اعلام کرد که نیروهای ترک پس از جرابلس به منظور مبارزه با گروههای کُرد عازم منبج خواهند شد و از آنجا به سمت الباب پیشروی خواهند کرد.

در عملیات سپر فرات نیروهای موسوم به ارتش آزاد سوریه با حمایت نیروهای ترکیه تمام ساختمان ها  مراکز دولتی جرابلس را بدون مقاومت قابل ذکر داعشی ها به اشغال در آوردند و در نتیجه این تحولات بود که نیروهای کُرد از منبج به سمت شرق رود فرات عقب نشینی کردند.

نمایش قدرت  ترکیه برای کُردها

ترکیه در صدد برآمد با اشغال جرابلس و عقب راندن کُردها تا شرق فرات آنها را از مرزهای خود دور کند و به این ترتیب بتواند احتمال اعمال فشار غرب بر آنکارا را از بین ببرد و دیگر اینکه پیامی هشدار آمیز به کُردها بدهد با این مضمون که با وجود کودتای نظامی در ترکیه، نیروهای ارتش آن قدرت مبارزه با کُردها را دارند و تحولات داخلی ترکیه در توان نیروهای ارتش هیچ تاثیری نداشته است.

هشدار سوریه به ترکیه

اظهارات مداخله جویانه رهبران ترک به اضافه استقرار تانک ها و زره پوش های ارتش ترکیه در جرابلس و سخنان اردوغان مبنی بر پیشروی به سمت الباب موجب شد این کشور با هشدار جدی فرماندهان ارتش سوریه روبه رو شود با  این مضمون که هواپیماهای ترکیه در صورت نقض حریم هوایی سوریه منتظر پاسخی قاطع باشند.

در تاریخ 20 اکتبر (29 مهر) در پی حملات جنگنده های ترکیه به شمال حلب ، ارتش سوریه هشدار داد که در صورت نقض حریم هوایی این کشور از سوی جنگنده های ترکیه، آن را هدف قرار خواهد داد.

از 22 اکتبر به بعد (اول آبان) همزمان با فعال شدن سیستم های ضد هوایی روسیه و هشدار سوریه به ترکیه ، آنکارا با درک جدی بودن هشدار سوریه، در حملات نظامی دست نگاه داشت و عملیات جنگنده های خود را در شمال سوریه متوقف کرد اما همزمان با آن زمزمه نارضایتی فرماندهان نظامی ارتش ترکیه از گرفتار شدن در جنگی نامشخص به گوش می رسید.

در این شرایط اردوغان که یک کودتای نظامی نافرجام را پشت سر گذاشته بود از یک سو از نارضایتی نیروهای نظامی بیمناک بود و از سوی دیگر با عملیات سپر فرات وارد ماجراجویی شده بود که نقطه پایان آن مبهم و تاریک باقی مانده است.

از سوی دیگر زمانی که در حمله هوایی سوریه  در روستای الکفیره واقع در شمال غرب الباب سه سرباز ترک کشته شدند، روند رویارویی بین دمشق و متحدانش با ترکیه وارد مرحله جدیدی شد.

این اقدام در حالی صورت گرفت که ترکیه انتظار واکنش سوریه را نداشت اما متوجه شد که ماجراجویی در سوریه پایان یافته است در نتیجه پیشروی به سمت الباب را متوقف کرد و همزمان با آن شکست افراد مسلح تحت حمایت ترکیه و برخی کشورهای منطقه در شرق حلب موجب شد ترکیه متوجه شود که با هر گام از پیشروی نیروهای ارتش سوریه و متحدانش نقشه های آن برای تسلط بر این استان شمالی به تدریج نقش برآب می شود.

زیاده خواهی اردوغان، چرا حلب؟

اردوغان همواره تاکید داشت که «چشم از حلب برندارید» و تمام تلاش میدانی، فکری و تاریخی خود را برای پیشروی به سمت حلب به کار گرفت زیرا می دانست حلب است که سرنوشت جنگ در سوریه را نهایی خواهد کرد از همین رو هزاران سرباز ترک را راهی شمال سوریه کرد به این امید که در نقشه میدانی تحولات و نبردهای سوریه تغییری را به نفع ترکیه ثبت کند، اما نتوانست زیرا تصمیم دخالت نظامی مستقیم در خاک سوریه که از جرابلس کلید خورد همانقدر که با جرأت و جسارت همراه بود، ماجراجویی و ریسک حساب نشده را برای اردوغان به ثبت رساند.

اردوغان در نظر داشت با رسیدن به شهر الباب به طور مستقیم با نیروهای ارتش سوریه رودررو شود و بتواند استان حلب را به محاصره در آورد، اما شرایط میدانی او را غافلگیر کرد.

در این میان روسیه ابتدا به تامین امنیت در غرب حلب اقدام کرد تا نیروهای ارتش سوریه با خیال آسوده توان خود را بر  تامین امنیت در  شرق حلب متمرکز کنند و عملا نیز این نیروها توانستند در محور شرقی آن پیشروی قابل ملاحظه ای داشته باشند تا جایی که بنابر معیارهای نظامی تا تسلط کامل نیروهای ارتش سوریه بر حلب دیگر زمان زیادی باقی نمانده است.

چرا اردوغان در خروج نیروهای ترک از شمال سوریه درنگ دارد؟

در این شرایط اردوغان در صدد پایان فوری حضور نظامی نیروهای ارتش از شمال سوریه نیست زیرا هرگونه عقب نشینی سریع، آشکارا به معنای شکست ترکیه است اما ادامه حضور بدون هیچ پیشروی نیز تصویری از گرفتاری سربازان ترک در تنگنایی فرسایشی را به نمایش گذاشته است و

هنگامی حلقه این گرفتاری برای اردوغان تنگ تر می شود که شاهد پیشرفت عملیات آزادسازی موصل در عراق نیز است.

در این فضای تاریک و بحرانی که برای سیاست ترکیه رقم خورده است، اردوغان برای نخستین بار در اظهاراتی کاملا صریح گفت: به اینجا آمده ایم تا آن را به صاحبان اصلی اش بازگردانیم ، ما با ارتش آزاد وارد خاک سوریه شدیم تا بشار اسد را سرنگون کنیم و هیچ هدفی جز این نداشتیم.

«هیچ هدفی جز این نداشتیم» همین یک جمله کافی است تا نشان دهد نقاب کنار رفته است و اردوغان به زبان خود اعتراف کرد که هدف از تجاوز به خاک سوریه نه مبارزه با داعش بلکه سرنگونی نظام حاکم این کشور بود.

گویی دخالت در امور سایر کشورها، رسمی که در زمان حزب حاکم عدالت و توسعه  در ترکیه بنا گذاشته شد و اردوغان را وارد ماجراجویی هایی کرده است که بهترین توصیف برای آن این است که نه راه پیش دارد نه پس.