سرویس جهان مشرق - «هنری کیسینجر» وزیر خارجه و مشاور امنیت ملی اسبق آمریکا، به اعتقاد قاطبه کارشناسان یکی از بزرگترین استراتژیست‌های زنده قرن حاضر است. وی نه تنها در طی 4 دهه اخیر به عنوان مشاور کلیدی روسای جمهور آمریکا فعالیت داشته، بلکه به عنوان یک حامی برقراری رابطه عمیق با روسیه، پیوسته در این سال‌ها سعی در نزدیک ساختن آمریکا و روسیه جهت تحقق هدف‌اش که آن را جهانی‌سازی و خلق جهان چندقطبی می‌خواند داشته است. تلاش اخیر او برای تعمیق رابطه بین دولت جدید ترامپ و دولت پوتین هم در همین راستاست.
هنری کیسینجر در کتاب زندگینامه‌اش تحت عنوان «اول شخص» می‌آورد: اواخر دهه 1990 بود که با یک جوان روس به نام «ولادیمیر پوتین» آشنا شدم. از او پرسیدم شغل‌اش چه است؟ پاسخ داد که سال‌ها مامور اطلاعاتی بوده و اکنون در یکی از پست‌های ارشد دولت روسیه فعالیت می‌کند. به او گفتم: «همه کسانی که صادق هستند، زمانی در سرویس اطلاعات و امنیت کار می‌کرده‌اند. درست عین من».
به رغم افزایش خصومت بین آمریکا و روسیه طی این سال‌ها، کیسینجر هم مانند رکس «تیلرسن» -محتمل‌ترین گزینه برای وزارت خارجه دولت ترامپ- و «استیون سیگال» -بازیگر شهیر آمریکایی فیلم‌های اکشن- دوستی بسیار نزدیکی با پوتین داشته است. این سیاستمدار و استراتژیست کارکشته در سن 93 سالگی اکنون وارد گود رابطه دولت جدید آمریکا و روسیه با محوریت ترامپ و پوتینی که در طی چند ماه اخیر به هم چراغ‌سبز نشان داده و پالس‌های مثبت ارسال کرده‌اند شده است. کیسینجر با ترامپ دیدار کرده و رسما از او اعلام حمایت همه‌جانبه نموده است. او نیز همچون رییس‌جمهور جدید آمریکا نسبت به نظر سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا مبنی بر دخالت روسیه در انتخابات واکنش نشان داده است: «روس‌ها هکر هستند و ید طولایی در هک دارند اما من قبول ندارم که در انتخابات آمریکا عمل هک مرتکب شده باشند».
قطعا کیسینجر در برخی از محورهای کلیدی با ترامپ اتفاق نظر ندارد. اما سنت دیرینه این سیاستمدار جمهوریخواه قدیمی همراهی و همکاری با دولت‌های مختلف آمریکا -اعم از دموکرات و جمهوریخواه- و زیر بال و پر گرفتن آنها به عنوان یک مشاور ارشد بوده است. ترامپ به خوبی می‌داند که کیسینجر به عنوان وزیر خارجه مشاور امنیت ملی دهه 1970، معمار تنش‌زدایی با شوروی در اوج جنگ سرد بود. وی سال‌هاست که به دنبال ایجاد توازن قدرت در بین آمریکا و روسیه است. به عقیده وی، این توازن، برای خود آمریکا و ثبات جهانی نیز لازم است. اما دولتمردان سال‌های اخیر آمریکا معتقد بودند که دکترین کیسینجر موجب گستاخ‌تر شدن روسیه می‌شود. اما باید دید که ورود کیسینجر به قضیه نزدیک‌سازی روابط ترامپ و پوتین چه دستاوردهایی برای او خواهد داشت: اول، با نزدیک شدن به دو تن از قویترین رهبران سیاسی جهان، شهرت‌اش بیشتر می‌شود. دوما، سود عظیمی روانه جیب شرکت تجاری‌اش موسوم به «کیسینجر اسوشیتدز» می‌گردد.
اظهارنظر کیسینجر در مورد پوتین و اوکراین در برنامه چارلی رز
«مارسل فان هارپن» مدیر اندیشکده آلمانی «سیسرو» معتقد است که کیسینجر واقع‌گراست و لذا به دنبال توازن قدرت در عرصه بین‌الملل است و برای او دموکراسی و حقوق بشر هیچ اهمیتی ندارد. مشاوران ترامپ اشاره چندانی به روابط پشت پرده ترامپ و کیسینجر نکردند اما بر این موضوع اذعان دارند که وی نیز همچون دیگر جمهوریخواهان مثل «رابرت گیتس» و «کاندولیزا رایس» شیفته مشورت و تلمذ در محضر این روباه کاردان است. کیسینجر اخیرا یک بار دیدار رو در رو با ترامپ داشته و حتی پس از تماس تلفنی با رییس جمهور تایوان که موجب خشم پکن شد، با اینکه این سیاست اصلا موافق با سیاست دهه 70 او مبنی بر نزدیک شدن به چین نبود، از ترامپ حمایت کرد و اطمینان داد که وی به رغم این تماس تلفنی، اصلا به دنبال تنش‌زایی با چین نیست.
نزدیکان کیسینجر با کسانی در ارتباطند که در حلقه نزدیکان ترامپ به حساب می‌آیند. «توماس گراهام» که از نزدیک‌ترین مشاوران کیسینجر است، اقدام به برگزاری جلسه با چند مقام ارشد سنا و کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان کرده تا بدین طریق آن دسته از «روسوفیل‌‌ها» (حامیان روسیه در آمریکا) که می‌توانند به نزدیک شدن دو کشور کمک کنند را بیابد و با کاروان کیسینجر همراه سازد. این سیاستمدار پیر چندی پیش در یک همایش در نیویورک گفت: «به نظرم انتخاب تیلرسن به عنوان وزیر خارجه انتخاب بسیار خوبی است. او قطعا اگر با روسیه روابط خوبی نداشت، به عنوان رییس شرکت اکسان موبیل مطرح نمی‌شد». شرکت تحت ریاست تیلرسن هیچگاه نام مشتریان خود را به نهادهای مختلف آمریکا فاش نکرد و حتی تا پای شکایت از کنگره که اصرار بر افشای نام آنها داشت پیش رفت. سال‌ها به عنوان مشاور افراد و نهادهای بزرگ فعالیت کرد و با اینکه زیر نظر شورای روابط تجاری آمریکا و روسیه عمل می‌کرد اما چراغ خاموش حرکت کرد و هیچگاه به عنوان یک عضو این شورا در دیدگان عموم حاضر نشد.
چندی پیش یکی از منابع نزدیک به تیم امنیت ملی ترامپ اذعان کرد که رییس جمهور جدید تحت تاثیر شهرت یک فرد قرار می‌گیرد اما لزوما روش و نگاه او را پیروی نمی‌کند. ترامپ بر سر موضوع چین و ناتو با کیسینجر زاویه دارد. کیسنیجر معتقد به گسترش روابط با چین است و تقویت ناتو را خواستار است. اما ترامپ اصولا آبش چندان با چین در یک جو نمی‌رود و ناتو را بیشتر مایه دردسر آمریکا می‌داند. رییس جمهور جدید قویا بر نزدیک شدن به روسیه تاکید دارد و نقطه اشتراک وی و کیسینجر البته همین‌جاست. کیسینجر سال‌هاست که در ظاهر امر به طبل حقوق بشر می‌کوبد و از نمونه‌های آن می‌توان به قضیه اعتراض وی به رفتارهای غیرانسانی در ویتنام و بنگلادش اشاره کرد. نزدیک به 40 سال است که رهبران هر دو حزب اصلی آمریکا از نصایح او بهره‌مند می‌شوند و پذیرش آنها نسبت به این قضیه بالاست.
کیسینجر و نیکسون در دهه 1970
در سال‌های آخر دوره بوش دوم، در حالی که رابطه بین روسیه و آمریکا به تلخی گراییده بود، کیسینجر به همراه «یوگنی پریماکوف» نخست وزیر سابق و رییس اتاق بازرگانی وقت روسیه اقدام به تشکیل کارگروه روابط دوجانبه کرد. آنها پوتین و بوش را متقاعد به بهینه‌سازی روابط کردند و حتی بوش در سال 2008 از تیم امنیت ملی خود خواست که نسبت به این موضوع به طور جدی فکر و عمل کنند. اما کمی بعد همه چیز خراب شد. اسراییل، گرجستان را تحریک کرد و به جان روسیه انداخت. روسیه هم بر سر منطقه اوستیای جنوبی با گرجستان درگیر شد و میانه بوش و پوتین به تیرگی گرایید و در نتیجه تحریم‌هایی علیه روسیه اعمال شد.
اوباما که بر سر کار آمد، برای بهبود روابط با روسیه از کیسینجر کمک خواست. لذا، در سال 2009 دیداری بین سیاستمدار قدیمی و پوتین صورت گرفت و به طور جدی بر سر زمینه‌های پیمان کنترل سلاح توافقاتی شد. بعدها در ایمیل‌های افشاشده هیلاری کلینتون مشخص شد که کیسینجر از سال 2010 بطور فعال بر روی موضوع کنترل سلاح کار می‌کند تا بلکه نظر روس‌ها برنگردد. اما آمریکا طافت نیاورد و با حمایت همه‌جانبه جهت گسترش اتحادیه اروپا و ناتو موجبات خشم پوتین که امنیت کشورش را در خطر می‌دید به وجود آورد که از آن دست می‌توان به قضیه اوکراین اشاره کرد.
شاید بتوان اصل هدف کیسینجر را از خلال سخنانش در گرامیداشت یاد پریماکوف که سال گذشته درگذشت درک کرد: معتقدم که دوستی درازمدت با احترام به منافع بین آمریکا و روسیه جهان را از این وضعیت متلاطم به فضای توازن و تعادل نوین وارد می‌سازد که همانا جهانی شدن و چندقطبی‌سازی پیامد آن خواهد بود. روسیه را باید به این دلیل محترم شمارد که اصلی‌ترین شریک آمریکا برای خلق این توازن نوین می‌تواند باشد و نباید به عنوان یک دشمن به آن نگاه کرد. پدر استراتژیست‌های آمریکایی معتقد است که اوکراین نباید برای آمریکا به نقطه اختلاف با روسیه بدل شود بلکه باید از پتانسیل آن به عنوان پلی بین غرب و روسیه بهره برد. وی، در مورد بحران سوریه هم معتقد بر این است که آمریکا باید در کنار روسیه و سایر قدرت‌های بزرگ این بحران را رفع کند تا الگوی جهانی برای حل صلح‌آمیز مشکلات خلق شود.
دیدار کیسینجر با پوتین در کاخ کرملین
اما «استیون پایفر» سفیر سابق آمریکا در اوکراین معتقد است که سیاست ترامپ با توجه به انتخاب وزرای کابینه‌اش نسبت روسیه مشخص نیست. از یک سو، تیلرسن روسوفیل را برای پست وزارت خارجه در نظر دارد و از سوی دیگر، جیمز متیس بی‌اعتماد به روسیه را به سمت وزیر دفاع برگزیده است. و محتمل است که ترامپی که خود را استاد بلامنازع معامله و چانه‌زنی می‌داند، روزی به این نتیجه برسد که از روسیه چیزی برای او در نمی‌آید. او این بحث را مطرح می‌سازد که «آیا واقعا ترامپ می‌تواند در برخی از مناطق منازعه و تنش نسبت به روسیه رویکرد سازش در پیش بگیرد؟ آیا می‌تواند از قدرت‌نمایی روسیه در سوریه، شرق اوکراین، و کریمه چشم بپوشد؟ اگر می‌تواند که پس دوستی بین آنها حاصل می‌گردد. اما اگر هم این رویکرد را پیش بگیرد عملا منافع خودمان را مورد هدف قرار داده و ما عملا دست خالی خواهیم بود».
کیسینجر در گفتگوی ماه اخیر با شبکه CBS آمریکا، ترامپ را رییس‌جمهوری دانست که می‌تواند ضمن حفظ دوستی با «خرس بزرگ»، کاریزمای و احترام آمریکا در عرصه بین‌المللی را هم حفظ کند. کاری که از نظر او، اوباما موفق در انجام آن نبود. او اظهار داشت: «به نظر می‌رسد که اتفاقی جدید در دولت ترامپ رخ خواهد داد. اما به شرط آنکه از این فرصت عالی بهره ببرد. به اعتقاد من، پوتیم مرد ارتباط و گفتمان است و تاریخ روسیه وی را به خاطر خواهد سپرد. برای من، او همانند داستایوفسکی است». پوتین نیز در پاسخ به این پالس مثبت کیسینجر اظهار داشت: «کیسینجر تاریخ و ادبیات غنی کشور ما را به خوبی می‌شناسد و از دانش بسیاری برخوردار است. من خوشحالم که او را مرا همچون داستایوفسکی می‌بیند چرا که نیت بسیار مثبتی نسبت به روسیه دارد».
در هر صورت، باید به انتظار نشست و دید که آیا کیسینجر قادر به ایجاد رابطه دوستانه بین آمریکا و روسیه خواهد بود؟ و در صورت وقوع چنین اتفاقی، آیا قادر خواهد بود که بر خلاف دو دوره بوش و اوباما که دوستی دو کشور چندان پایا نبود، این بار موفق به ایجاد یک دوستی پایا بین آنها باشد؟ هر چه که هست، این سیاستمدار کارکشته و پیر در واپسین سال‌های عمر خود همچنان بر دکترین همیشگی خود مصر و پایبند است.
منابع:
http://www.politico.com/story/2016/12/trump-kissinger-russia-putin-232925
http://www.usnews.com/news/world/articles/2016-12-19/kremlin-hails-kissinger-for-putin-comments
http://europe.newsweek.com/kissinger-hopes-us-hacking-russia-well-533856?rm=eu