سرویس جهان مشرق - شاید بسیاری معتقد باشند که سال 2016 پرحادثه‌ترین سال در طی 50 سال گذشته بود. اما اگر این سال را با سال‌های 1968، 1974، و 1979 مقایسه کنیم پی می‌بریم که پرحادثه‌ترین سال نیم قرن اخیر نبود. گرچه سال 2016 را می‌توان سال حوادث بزرگ و گاها عجیب دانست. در این گزارش، به ده رویداد بزرگ سیاسی سال 2016 می‌پردازیم.
10. صلح پس از نیم قرن در کلمبیا
کلمبیا در این سال شاهد آشتی حکومت و سازمان «فارک» (نیروهای مسلح انقلابی کلمبیا) بود. وقتی «خوآن سانتوس» رییس‌جمهور فعلی کلمبیا در سال 2010 به ریاست جمهوری رسید، وعده داد که به مبارزه نیم‌قرنی حکومت کلمبیا با فارک ادامه خواهد داد. اما سال 2016 اتفاقی بزرگ رخ داد. با وساطت «رائول کاسترو» -رییس‌جمهور کوبا- دو طرف به پای میز سازش و مصالحه آمدند و این امر بزرگ محقق شد. دو طرف متخاصم، پس از 50 سال حاضر به پذیرش 6 بند توافقنامه صلح شدند و رسما در روز 25 آگوست این خبر اعلام شد. قرار شد که تایید نهایی این توافق از سوی مردم کلمبیا با برگزاری رفراندوم صورت گیرد. «آلوارو یوریب» رییس‌جمهور سلف سانتوس در میان منتقدانی بود که به شدت به توافقنامه به خاطر رویکرد نرمی که نسبت به فارک داشت انتقاد کردند.
شورشیان چپگرای فارک در «سن ویسنته»در سال 1999
نظرسنجی‌ها نشان می‌داد که جامعه کلمبیا یک «آری» مسلم به این توافق خواهد گفت اما در پایان اینچنین نشد. سانتوس که نهایتا برنده جایزه صلح نوبل سال 2016 شد، ناامید نشد و در تاریخ 24 نوامبر طرح جدیدی از توافق را با اعمالی تغییراتی چند، ارائه داد. اما بزرگترین تحول این بود که دیگر نیاز به برگزاری رفراندوم ملی نبود. مجلس نمایندگان کلمبیا با اکثریت آراء این طرح را تصویب و لاز‌م‌الاجرا کرد. اکنون بسیاری از ناظران داخلی و برون‌مرزی و مردم کلمبیا امیدوارند که پایان 50 سال جنگ که موجب کشته‌شدن بیش از نیم میلیون انسان شد نتیجه داشته باشد.
«خوآن سانتوس» در سمت چپ تصویر / «تیمولیون خیمنز» مشهور به «تیموچنکو» رهبر فارک در سمت راست / و «رائول کاسترو» در میان دو نفر
9. اعلام جرم برزیل و کره جنوبی علیه روسای جمهورشان
«دیلما روسف» رییس جمهور برزیل و «پارک گون هه» رییس جمهور کره جنوبی، دو رییس جمهوری بودند که در سال 2016 بزرگترین چالش دوران زندگی خود را سپری کردند. این دو زن، در سال 2016 از سوی اکثریت مردم خود و مجلس کشورشان به دلیل کارشکنی و خیانت به ملت، به شدت مورد انتقاد قرار گرفتند. در نهایت، اولی در 31 آگوست 2016 پس از استیضاح رسما از ریاست جمهوری برزیل خلع شد و معاونش جای او را گرفت. دومی نیز در فرایند استیضاح قرار دارد و پیش‌بینی می‌شود که عنقریب عزل گردد.
در حالی که روسف المپیک 2016 را در برزیل برای اولین بار برگزار کرد، درگیر اتهامات مربوط به رسوائی شرکت «پتروبراس» (بزرگترین شرکت نفتی و گازی آمریکای جنوبی در برزیل) شد. گرچه او زمانی در گذشته رییس این شرکت و سهمی در این رسوائی نداشت اما ترکش‌های آن گریبانگیرش شد. تمرکز اصلی مخالفان روسف بر پنهانکاری او در رابطه با کسری بودجه کشور در سال 2014 بود که بدینوسیله می‌خواست برای دوره بعدی رای بیاورد. روسف در آگوست مستعفی شد و دوست قدیمی و همتای کره‌ای‌اش «پارک» در ماه نوامبر در کره جنوبی به بن‌بست خورد. وی نیز به این متهم شد که شرکت‌های کره‌ای را تحت فشار قرار داده تا به نفع تصمیمات دولت عمل کنند. مردم در خیابان‌های کره جنوبی خواستار استعفای وی شدند و نهایتا در ماه دسامبر، مجلس ملی کره جنوبی به خواسته مردم توجه کرد و ریاست جمهوری او را به حالت تعلیق درآورد. خانم پارک، تا اطلاع ثانوی و بررسی رای مجلس از سوی دادگاه قانون اساسی کره جنوبی، حق جلوس بر کرسی ریاست جمهوری را ندارد.
8. آزادسازی شرق حلب
چیزی که با قول و وعده آغاز می‌گردد، می‌تواند منتهی به تراژدی شود. سوریه، با شورش شورشیان در سال 2011 درگیر تنش شد و در سال 2015 تا آستانه فروپاشی دولت اسد پیش رفت. اما با ورود روسیه در سپتامبر 2015 به صحنه درگیری‌ها ورق برگشت و تروریست‌ها و شورشیان بسیاری از مناطق تسخیرکرده را از دست دادند. ژوئن 2016 بود که ارتش سوریه به یاری روس‌ها و ایرانی‌ها عملیات بسیار گسترده‌ای را علیه تروریست‌ها در شرق حلب آغاز کردند. نهایتا، در سپتامبر 2016 روسیه و آمریکا برای یک آتش‌بس توافق کردند و قرار شد که تروریست‌ها به همراه بستگان خود از بزرگترین شهر سوریه خارج شوند. آزادسازی حلب به جنگ داخلی سوریه که طی آن نیم میلیون انسان بی‌گناه کشته و 11 میلیون دیگر آواره شدند پایان نداد. هم‌اکنون اکثر نقاط شرقی سوریه در دست مخالفان اسد است. هنوز شهر باستانی پالمیرا که دوباره به چنگ داعش افتاد، در دست این گروه تروریستی است و تراژدی همچنان ادامه دارد.
روز 16 دسامبر / تروریست‌ها در انتظار اتوبوس برای خروج و انتقال از حلب؛ آزادی حلب به جنگ داخلی سوریه که طی آن نیم میلیون انسان بی‌گناه کشته و 11 میلیون دیگر آواره شدند پایان نداد
7. شکست کودتا در ترکیه
در نیمه‌های شب 15 جولای بود که گروهی از نیروهای ارتش ترکیه اقدام به کودتا علیه «رجب طیب اردوغان» رییس‌جمهور ترکیه کردند. به نظر می‌رسید که رییس‌جمهور در تعطیلات سواحل مارماریس به سر می‌برد اما ناگهان از طریق گوشی آیفون خود بر تلویزیون ملی ترکیه ظاهر شد و اعلام کرد که علیه وی کودتا شده و از مردم ترکیه خواست که به خیابان‌ها بیایند و به نفع او بر علیه کودتاچیان اقدام کنند. هواداران اردوغان نیز چنین کردند. هزاران نفر به خیابان‌های ترکیه آمدند و نیروهای نظامی وفادار به دولت، در آستانه صبح موفق به خنثی کردن کودتا شدند. اردوغان بلافاصله «فتح‌الله گولن» رهبر اپوزیسیون خود که طی یک تبعید خودخواسته در پنسیلوانیای آمریکا زندگی می‌کند را به رهبری این کودتا متهم کرد و خواهان استرداد او شد. آمریکا، به دلیل اینکه مدارک و شواهد کافی برای این ادعا وجود ندارد درخواست ارودغان را رد کرد، لذا اردوغان آمریکا را متهم به کارشکنی و هدایت کودتا نمود، و در نتیجه روابط دو کشور به سردی گرایید.
کمی بعد، اردوغان دست به تصفیه داخلی زد و بیش از 100 هزار نفر شامل فعالان اجتماعی و سیاسی، مقامات و نیروهای دولتی، نظامیان، و اصحاب جراید را به اتهام گولنیست بودن و یا همراهی با عاملین کودتا بازداشت و محکوم کرد. نتیجه اینکه دموکراسی ترکیه در این روزها به شدت ضعیف شده و اردوغان با قدرت روزافزون روبروست.
17 آگوست ترکیه / سرگرد «شکرو سیمن» که به اتهام دست داشتن در کودتا علیه دولت اردوغان توسط نیروهای پلیس به جلسه دادگاه برده می‌شود؛ تاکنون بیش از 100 هزار نیرو و مقام دولتی در ترکیه دستگیر و یا اخراج شده‌اند؛ بسیاری از جراید یا تعطیل و یا تنبیه گردیده‌اند؛ و سران سیاسی کرد نیز به زندان افتاده‌اند.
6. رودریگو دوئرته رییس‌جمهور فیلیپین شد.
سیاست خارجی به ندرت به انتخابات شکل می‌دهد اما انتخابات کاملا به سیاست خارجی شکل می‌دهد. «رودریگو دوترته» در ماه می موفق شد که با کسب 39 درصد از آراء وارد دفتر ریاست جمهوری شد و بلافاصله پس از جلوس، رویکرد سیاست خارجی فیلیپین را تغییر داد. دوترته در اولین اقدام خود، مانیلا که به هوعی عهد اخوت با واشنگتن داشت را از آن جدا کرد. او، ریکرد ضدآمریکایی صریحی در پیش گرفته و رسما پس از جدیدترین روبرویی‌اش با باراک اوباما، وی را «پسر یک فاحشه» خواند. سپس، رسما اعلام کرد که در دولت او این عهد اخوت به پایان می‌رسد و نیروهای آمریکایی باید ظرف مدت 2 سال از فیلیپین خارج شوند.
اما برنده اصلی آمریکا‌ستیزی کنونی فیلیپین، چین است. کشوری که مردم فیلیپن آن را دوست ندارند. دوترته در جریان شکایت کشورهای حوزه دریای چین جنوبی از جاه‌طلبی‌های چین نیز عقب کشید و رضایت پکن را بدست آورد. قطعا، رییس جمهور جدید فیلیپین برای آمریکایی‌ها یک چالش است و در واقع دوست دارند که سر بر تن او نباشد. اما حرکت اخیرا وی مبنی بر تشکیل ستاد وسیع مقابله با قاچاقچیان مواد مخدر و برخورد بسیار جدی با آنها موجب محبوبیت وی در فیلیپین شده است. مبارزه او با قاچاقچیان به کشته شدن 4 هزار نفر از این افراد ختم شده و با اینکه از حیث بین‌المللی به جنایت جمعی متهم شده، هیچ وقعی نمی‌گذارد و در اراده و تصمیم خود مصر و جدی است. او حتی مدعی شده که وقتی شهردار «داوائو» بود، شخصا قاچاقچیان را می‌کشت. دوترته را می‌توان یکی از پدیده‌های بین‌المللی دانست.
21 اکتبر 2016 مانیلا / جسد شخصی که مواد مخدر در جیب وی پیدا شد
5. پیمان فرا آتلانتیک بی‌نتیجه ماند
«پیمان فرا آتلانتیک» (TPP) در سال 2016 با هیاهوی بسیار کار خود را آغاز کرد. این توافق را می‌توان بزرگترین توافق منطقه‌ای تاریخ تاکنون و سنگ‌بنای ایجاد توازن دولت اوباما در قبال آسیا دانست. هر دو کاندیدای ریاست جمهوری آمریکا به این پیمان ایراد وارد ساختند. اوباما بسیار تلاش داشت که تا قبل از پایان دوران ریاست جمهوری خود تصویب این پیمان را از کنگره آمریکا دریافت نماید اما پیروزی ترامپ در انتخابات عملا همه چیز را برای وی خراب کرد و حالا رویکرد منفی ترامپ نسبت به این پیمان است که به نتیجه رسیدن آن را تقریبا منتفی کرده است. هم‌اکنون 11 کشور دیگر جهان منتظرند تا ببینند که دانلد ترامپ که سرنوشت این پیمان در دستان او افتاده است چه تصمیمی اتخاذ خواهد کرد.
4 فوریه 2016 سانتیاگو پایتخت شیلی / دخترکی آراییده به شمایل اسکلت در اعتراض به پیمان فرا آتلانتیک / کارشناسان سیاست خارجی معتقدند که برنده این پیمان کارگران آمریکایی نیستند بلکه چین است که با توجه به این پیمان قدرت نگارش قوانین در اقتصاد بین‌المللی را پیدا خواهد کرد
بسیاری از کارشناسان سیاست خارجی معتقدند که برنده این پیمان کارگران آمریکایی نیستند بلکه چین است که با توجه به این پیمان قدرت نگارش قوانین در اقتصاد بین‌المللی را پیدا خواهد کرد. آنها، خطر بزرگ‌تر را مربوط به صدمه دیدن فرایند عظیم لیبرالی کردن تجارت که آمریکا کلید آن را در سرتاسر جهان زده می‌دانند. به اعتقاد آنها، این پیمان تجارت لیبرالی را به خطر می‌اندازد و این خطر دامنگیر بسیاری از کشورهای جهان می‌شود.
4. کره شمالی اقدام به آزمایش موشک و هسته‌ای کرد
آمریکا 20 سال است که درگیر کره شمالی گردیده و هر گونه فشاری که آورده حریف این کشور نشده است. آزمایش هسته‌ای ژانویه 2016 این کشور، چهارمین آزمایش هسته‌ای آن از سال 2006 بود که در پی آن چند آزمایش موشک بالستیک هم صورت گرفت. در ماه سپتامبر پنجمین آزمایش هسته‌ای صورت گرفت و راندمان انفجار آن 10 کیلوتن بود که تا به امروز بی‌سابقه است. آمریکایی‌ها مدعی هستند که ادعای پیونگ یانگ مبنی بر دستیابی به بمب هیدروژنی و دستیابی موشک‌های اتمی این کشور به خاک آمریکا بلوف است و این کشور چند سال تا این قضیه فاصله دارد. اما اگر این ادعای آمریکا را هم جدی بگیریم، دستیابی جنگ‌افزارهای کره شمالی به ژاپن و کره جنوبی به عنوان دو متحد کلیدی آمریکا بسیار سهل‌الوصول است.
تصویری که در 24 آوریل 2016 توسط روزنامه رسمی دولت پیونگ یانگ منتشر شد، یک موشک بالستیک پرتاب شده از یک زیردریایی را نشان می‌دهد
در ماه جولای 2016 بود که واشنگتن و سئول بر سر استقرار سامانه دفاع موشکی «تاد» در خاک کره جنوبی توافق کردند. هر چند که آمریکا تلاش کرد تا چینی‌ها را بر سر اعمال قطعنامه جدید علیه کره شمالی بر سر موضوع زغال سنگ به عنوان تنها منبع «ارز احتیاطی» این کشور با خود همراه کند و موفق هم شد، اما کره شمالی هیچ تغییری د رفتار خود نداد. اوباما در گفتگوی خود با ترامپ به او تاکید کرده که کره شمالی باید اولویت اصلی سیاست خارجی او باشد. این در حالی است که ترامپ پیوسته، رفتار اوباما نسبت به کره شمالی را محکوم کرده و راه دیگری را برای چگونگی روبرویی با کره شمالی مدنظر دارد.
در حالی که نظرسنجی‌ها و رای بنگاه‌های شرط‌بندی خبر از ماندن انگلیس در اتحادیه اروپا می‌داد، در کمال شگفتی این مردم بریتانیا بودند که در ماه ژوئن سرنوشت را به شکل دیگری رقم زدند. انگلیس با رای 52 با 48 رسما از اتحادیه اروپا خارج شد. ایرلند شمالی، اسکاتلند، اکثر جوانان بریتانیایی، و شهر لندن رای به ماندن دادند و در نقطه مقابل دیگر شهرهای انگلیس، میانسالان و سالخوردگان بریتانیایی، و ولز رای به رفتن دادند که نهایتا کفه ترازو به نفع دسته دوم سنگینی کرد. پس از این رفراندوم، «دیوید کامرون» رسما از نخست‌وزیر انگلیس استعفا داد و «ترزا مِی» از حزب محافظه‌کار جایگزین وی شد. وی که از حامیان باقی ماندن در اتحادیه اروپا بود پس از نخست‌وزیری، در رفتاری مخالف با رویکردش به خروج از اتحادیه اروپا تاکید کرد.
13 جولای 2016 لندن / آخرین روز دیوید کامرون در دفتر
ترزا می اعلام کرده که تا مارس 2017 برگزیت را رسمی اجرا نخواهد کرد و منتظر برگزاری انتخابات در سه کشور آلمان، فرانسه، و هلند خواهد شد. در هر صورت با توجه به رویکرد نخست وزیر جدید انگلیس، می‌توان انتظار داشت که به زودی شاهد وقایعی چون جدایی اسکاتلند از بریتانیا باشیم.
2. اتهام دخالت در انتخابات آمریکا به روسیه
انتخابات ریاست جمهوری آمریکا با پیروزی دانلد ترامپ در روز 8 نوامبر به پایان رسید اما سازمان CIA معتقد است که در مورد اثرگذاری پوتین در انتخابات آمریکا اطمینان دارد. هم‌اکنون جامعه اطلاعاتی آمریکا معتقد است که پوتین شخصا دستور هک ایمیل‌های حزب دموکرات را صادر کرده و موجب ریزش آرا بر علیه هیلاری کلینتون شده است. سپس اطلاعات مربوطه را در اختیار ویکی لیکس جهت افشا قرار داده است. به ادعای سازمان CIA، دو گروه موسوم به «خرس راحت‌طلب» و «خرس خیالی» که هر دو به بدنه اطلاعاتی روسیه وابسته هستند عمل هک ایمیل‌ها را انجام داده‌اند. FBI بر این باور است که پوتین با تخریب کلینتون و اطرافیان وی، موجب ریزش بخش عظیمی از آرای هواداران وی و پیروزی ترامپ شده است. ترامپ این ادعا را مضحک خوانده است.
ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه در آخرین کنفرانس خبری سال به تاریخ 23 دسامبر 2016
گفتنی است که اوباما در آخرین روزهای دوران ریاست جمهوری خود دستور انجام تحقیق گستنرده در این زمینه را صادر کرده است که راه به جایی نبرد. همچنین کنگره آمریکا خواستار رسیدگی به این پرونده شده که بر سر اینکه چه کسی این تحقیق را به عهده بگیرد، به نتیجه نرسیده است.
1. ترامپ رییس جمهور آمریکا شد.
دانلد ترامپ در 16 ژوئن 2015 رسما به عنوان یک تاجر بیرون از سیستم اعلام کاندیداتوری کرد. در سرتاسر کارزار انتخاباتی از سوی کارشناسان جدی گرفته نشد و شانسی برای او قائل نمی‌شدند اما مردم آمریکا در روز 8 نوامبر در کمال شگفتی همه وی را به عنوان رییس جمهور انتخاب کردند. وی یکی از پنج رییس جمهور تاریخ آمریکاست که ضمن شکست در جذب آرای ملی توانست به لطف آرای الکترال رییس جمهور شود. همچنین اولین رییس جمهور تاریخ آمریکاست که هیچ تجربه‌ای در سیاست و نظام ندارد. ترامپ در سیاست‌های اعلامی خود از ایجاد دیوار بین آمریکا و مکزیک، بر هم زدن حمایت 30 ساله آمریکا از متحدین خود، لغو همکاری با ناتو، و اخراج مهاجرین از کشور خود سخن گفت. حالا دوست و دشمن در انتظارند تا ببینند که رییس جمهور جدید و عجیب و غریب آمریکا با سیاست «اول آمریکا»ی خود چگونه در قبال آنها عمل خواهد کرد.
ترامپ وعده برخورد جدی با چین و برخورد نرم با روسیه را داده است. دومین وعده او می‌تواند منجر به بروز چالش‌هایی در بدنه نظام حکومتی امریکا شود. بالاخص اینکه اخیرا سازمان CIA روسیه را به اثرگذاری در انتخابات آمریکا متهم کرده است. انتظار می‌رود که با توجه به رویکردهای خاص ترامپ در سیاست خارجی، در سال 2017 شاهد آمریکای متفاوت در قبال دیگر کشورهای جهان باشیم.
البته 10 رویداد دیگر مهم جهان در سال 2016 که به لحاظ اهمیت در جایگاه بعدی قرار می‌گیرند، شامل موارد زیر می‌شوند:
1. جدی شدن تنش میان ایران و عربستان.
2. دیدار «پاپ فرانسیس» رهبر کاتولیک‌های جهان- و «کیریل یکم» اسقف -کلیسای ارتدوکس روسیه- که اولین دیدار رهبر کاتولیک‌های جهان و رهبر ارتدوکس‌های جهان با پس از یکهزار سال بود.
3. اعلام خروج آفریقای جنوبی، گامبیا، و برونودی از «دیوان بین‌المللی کیفری».
4. حملات تروریستی در نیس فرانسه، بلژیک، پاکستان، و اورلاندوی آمریکا.
5. تشدید جنگ داخلی سودان جنوبی.
6. انتشار اسناد پاناما در ماه آوریل که نشان می‌داد چگونه افراد ثروتمند نسبت به دارایی‌شان پنهانکاری کرده‌اند.
7. ظهور ویروس زیکا به عنوان یک تهدید جهانی.
8. شروع عملیات وسیع نیروهای عراقی در بازپس‌گیری موصل در ماه اکتبر.
9. «متیو رنتزی» به عنوان جوان‌ترین نخست‌وزیر تاریخ ایتالیا در ماه دسامبر پس از رد درخواستش مبنی بر به اجرا گذاشتن ریاضت اقتصادی، رسما استعفا داد.
10. ظهور «نوربرت هافر» به عنوان نامزد جناح راست «آزادی» بر صحنه سیاسی اتریش و واگذاری نتیجه به «السکاندر فاندر بلن» با اختلاف کم. اگر هعافر موفق به پیروزی می‌شد، اولین مقام عالی راست‌گرای یک جامعه اروپایی پس از جنگ جهانی دوم بود که به عالی‌ترین جایگاه کشور دست می‌یافت.
سال 2016 به عنوان گرم‌ترین سال تاریخ جهان تاکنون شناخته و صاحب رکورد شد.
منابع:
http://europe.newsweek.com/top-ten-world-shaking-events-2016-536023
http://www.telegraph.co.uk/news/2016/12/31/2016-review-world-events-changed-history
http://www.nytimes.com/2016/10/21/world/asia/rodrigo-duterte-philippines-china-xi-jinping.html?_r=0