صندلی‌های دست‌نیافتنی

با نگاهی گذرا به سایت تیوال که زیرساخت سخت‌افزاری و نرم‌افزاری فروش بلیت نمایش‌‌های جشنواره به آن محول شده است، می‌توان مشاهده کرد بسته به ظرفیت سالن نمایشی فقط 10 تا 25 درصد صندلی‌های سالن‌ها برای مخاطبان و دوستداران تئاتر در نظرگرفته شده و تقریبا 80 درصد صندلی‌های سالن‌ها غیرقابل فروش است. جالب‌تر این‌که، ردیف‌های انتهایی هر سالن برای خرید بلیت به مخاطبان اختصاص یافته و همه ردیف‌های جلویی بدون استثنا غیرقابل فروش است.

برای مثال، سالن اصلی مجموعه تئاتر شهر دارای 12 ردیف و 3 ردیف در بالکن است که هشت ردیف جلویی سالن اصلی و یک ردیف پشتی در بالکن آن قابل خرید نیست. یعنی از 479 صندلی این سالن 338 صندلی جلویی آن غیرقابل فروش است. بالکن سالن اصلی هم صد نفر ظرفیت دارد که 33 صندلی آن غیرقابل فروش است. در کل از 579 صندلی 371 صندلی آن غیرقابل فروش است.

سالن چهارسو مجموعه تئاتر شهر نیز دارای 122 نفر ظرفیت است که در این میان هشت ردیف جلویی از ده ردیف آن شامل 96 صندلی به مهمان‌ها اختصاص داده شده است و مخاطبان فقط به 26 صندلی در انتهای سالن دسترسی دارند.

اما سالن قشقایی مجموعه تئاتر شهر دارای 9 ردیف است شامل 96 صندلی که فقط 5/1 ردیف آن شامل 16 صندلی به مخاطبان و بقیه شامل 80 صندلی غیرقابل فروش است.

سالن سایه این مجموعه دارای هفت ردیف شامل 72 صندلی است که فقط ردیف انتهایی این سالن شامل 12 صندلی برای علاقه‌‌مندان قابل خرید و 60 صندلی آن دست‌نیافتنی است.

مجموعه ایرانشهر هم با سه سالن میزبان اجراهای صحنه‌ای جشنواره تئاتر فجر است. سالن استاد ناظرزاده کرمانی 11 ردیف و 212 صندلی دارد که سه ردیف انتهایی آن با 54 صندلی برای مخاطبان عادی قابل دسترسی است. از سوی دیگر، سالن استاد سمندریان بسته به نمایش‌ها ظرفیت متفاوتی دارد. در نمایش «نامه‌هایی از خاورمیانه» گنجایش سالن 152 نفر عنوان شد که فقط 50 صندلی در ردیف‌های انتهایی قابل فروش بود. اما در نمایش از «زیرزمین تا پشت‌بام» که چینش جایگاه تماشاگران در دو طرف صحنه است، گنجایش سالن به 246 نفر می‌رسد که 136 صندلی غیرقابل خرید است و 110 صندلی در ردیف‌های انتهایی در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است. سالن کوچک استاد انتظامی خانه هنرمندان هم دارای سه ردیف 21 نفره است، یعنی در مجموع 63 نفر که فقط 13 صندلی برای خریداران در دسترس است.

این درحالی است که مخاطبان از خود می‌پرسند چرا وقتی برای دیدن نمایش‌های مورد علاقه‌شان هزینه پرداخت می‌کنند، باید به ردیف انتهایی سالن هدایت شوند ولی کسانی‌که بلیت رایگان دارند در ردیف‌های ابتدایی جای می‌گیرند؟

ظرفیت محدود و تقاضای نامحدود

دبیر سی‌وپنجمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر با پذیرش این انتقاد، یکی از مشکلاتش را در این دو دوره اخیر جشنواره که دبیری آن را برعهده داشته، همین مسأله می‌داند و به جام‌جم می‌گوید: جشنواره تئاتر فجر مهم‌ترین رویداد حوزه تئاتر در کشور است و بیشتر مخاطبان آن را استادان، هنرمندان، منتقدان و اصحاب رسانه تشکیل می‌دهند. بر این اساس، ستاد جشنواره مکلف است بخشی از ظرفیت سالن‌های نمایشی را به این اقشار اختصاص دهد و اولویت ما نیز ارائه خدمات به مخاطبان تخصصی تئاتر است.

سعید اسدی با اشاره به این‌که بیشتر این اقشار از ستاد انتظار بلیت رایگان دارند، این مسأله را یکی از مشکلات فرهنگی جامعه ما برمی‌شمرد و می‌گوید: به عنوان یک فرد به مخاطبانی که برای دیدن نمایش هزینه پرداخت می‌کنند حق می‌دهم که توقع نشستن در جای مناسبی را داشته باشند. با وجود این، باید در نظر گرفت که سالن‌های نمایشی ظرفیت محدودی دارد و ما با مطالبات و توقعات بالایی روبه‌رو هستیم. متأسفانه گاهی پاسخ به تماس‌های تلفنی برای دریافت بلیت به مشغله دست‌اندرکاران ستاد جشنواره تبدیل می‌شود و آنها را از رسیدگی به امور اصلی دور می‌کند.

البته او با اشاره به قرار گرفتن بخشی از بلیت‌های جشنواره در اختیار نهادها و سازمان‌های فرهنگی مختلف، عنوان می‌کند: از این طریق، تعداد زیادی از کارکنان این سازمان‌ها و نهادها که مخاطبان تئاتر محسوب می‌شوند نیز امکان تماشای نمایش‌ها را پیدا می‌کنند. با وجود این، دبیر جشنواره امیدوار است ما روزی به جایگاهی برسیم که در دوره‌های آینده جشنواره بلیت رایگان به دغدغه دست‌اندرکاران جشنواره و مخاطبان تئاتر تبدیل نشود.

او در پاسخ به این‌که آیا جشنواره تئاتر فجر در بخش هزینه‌ها و بودجه به گیشه وابسته نیست، می‌گوید: جشنواره دارای بودجه 5/3 تا چهار میلیارد تومانی است که بخش عمده این بودجه هزینه دعوت از گروه‌های نمایشی و اسکان و همچنین دستمزدشان می‌شود. از سوی دیگر، در بخش ملل امسال نسبت به سال‌های گذشته گروه‌های بیشتری در جشنواره شرکت کردند که هزینه رفت‌وآمد و اسکان آنها را نیز باید به هزینه‌ها اضافه کرد. اگر ما بخواهیم به گیشه متکی باشیم نهایت چیزی که دستگیرمان می‌شود در بهترین حالت 120 میلیون تومان خواهد بود که در برابر هزینه‌های جشنواره ناچیز است.

کاهش 20 درصدی

در همین حال، مدیر سایت تیوال که فروش و توزیع بلیت نمایش‌های جشنواره تئاتر به آن واگذار شده است، با اشاره به این‌که بسیاری از مخاطبان سایت تیوال از کمبود بلیت نمایش‌های جشنواره و اختصاص ردیف‌های انتهایی به آنها، انتقاد و گلایه دارند، به جام‌جم می‌گوید: امسال با کاهش 20 درصدی ظرفیتی که به مخاطبان عام اختصاص داده می‌شد، بیشتر با این انتقاد مواجه‌ایم.

محمد امرآبادی درباره چگونگی اختصاص ظرفیت سالن‌های نمایشی به افراد، عنوان می‌کند: این موضوع بستگی به ظرفیت سالن نمایشی دارد که بر اساس آن، ردیف‌های مشخصی برای ستاد، خبرنگاران، خود گروه و دیگر گروه‌ها و همچنین ردیف‌هایی برای فروش اینترنتی در نظر گرفته می‌شود. برای مثال در سالن قشقایی مجموعه تئاتر شهر که دارای 9 ردیف است که یک ردیف به وی.‌آی.‌پی، سه ردیف برای مدیریت ستاد جشنواره، دو ردیف برای خبرنگاران و اهالی رسانه، یک ردیف خود گروه نمایش و پنج صندلی برای گروه‌های نمایش دیگر و تقریبا دو ردیف برای فروش اینترنتی در نظر گرفته شده است.

او با پذیرش این انتقاد به عنوان یک فرد علاقه‌مند به تئاتر، به ظرفیت محدود سالن‌های نمایشی اشاره می‌کند و می‌افزاید: متأسفانه سالن‌های نمایشی ما ظرفیت محدودی دارد و همین سبب شده که مخاطبان عام از دیدن نمایش‌ها محروم بمانند.

امرآبادی معتقد است مهمان‌های جشنواره از جمله هنرمندان، خبرنگاران، منقدان و مهمان‌های ویژه ستاد جشنواره را نمی‌توان از جشنواره حذف کرد و افزایش تعداد سالن‌های نمایشی و توسعه آنها بهترین راه است تا مخاطبان بیشتری امکان دیدن نمایش‌ها را داشته باشند.

افزایش 10 میلیارد تومانی بودجه تئاتر

روز پنجشنبه سیدرضا صالحی‌امیری، وزیر فرهنگ و ارشاد ا سلامی با حضور در تالار قشقایی به تماشای نمایش پستو نشست. وی در جمع خبرنگاران با اشاره به اهمیت تئاتر گفت: برای سال آینده ده میلیارد تومان افزایش بودجه برای این هنر در نظر گرفته‌ایم.

وزیر ارشاد با اشاره به تعداد اجراهای آثار نمایشی در طول سال، ادامه داد: بی‌شک تعداد نمایش‌هایی که هنرمندان تئاتر در طول سال اجرا می‌کنند، نشان‌دهنده علاقه مخاطبان به این حوزه است. به‌طور متوسط در تهران روزانه 90 تا 110 نمایش اجرا می‌شود که آمار بسیار رضایت‌بخشی است.

وی افزود: تئاتر نیاز جامعه ایران است، یکی از کانون‌های مصرف فرهنگی را تئاتر تشکیل می‌دهد و در توسعه جامعه فرهنگی نقشی مهم ایفا می‌کند.

وزیر ارشاد مضامین منتخب در جشنواره را موثر برشمرد و تاکید کرد: مضامین سبک زندگی، دفاع مقدس، مسئولیت اجتماعی، اخلاق اجتماعی، روابط انسانی و ادبیات و هنر ایرانی در این جشنواره بدرستی انتخاب شده است؛ مضامینی که در انتقال فرهنگ ایرانی به جامعه نقش بی‌بدیل خواهند داشت.

صالحی‌امیری با تاکید بر جهش تئاتر در دهه چهارم انقلاب، گفت: بیش از 90 متن از متون حاضر در جشنواره تئاتر فجر، ایرانی است که این نشان می‌دهد کارگردان‌ها و نویسندگان ما به بلوغ لازم رسیده‌اند، تئاتر در دهه چهارم انقلاب اسلامی در حال جهش است و آینده تئاتر را بسیار موفقیت بخش می‌بینم.

وزیر ارشاد با تاکید بر جهش تئاتر در سال 96، افزود: تلاش می‌کنیم تئاتر سال آینده یک جهش را تجربه کند.

این مدیر فرهنگی درباره بازسازی مجموعه تئاتر شهر، تاکید کرد: بخشی از این بازسازی انجام شده، همه تلاش می‌کنیم سال آینده این بازسازی تکمیل شود و شما شاهد تحول در این مجموعه خواهید بود. همه مردم خوشحال خواهند شد تئاترشهرشان زیبا، جذاب و پرمخاطب باشد. این مجموعه برای تهران یک مجموعه نوستالژیک است و حتما به آن توجهی بیشتر خواهیم کرد. صالحی‌امیری با اشاره به تئاتر شهرستان‌ها، گفت: طبق گزارشی که من از مدیرکل این حوزه و آقای مرادخانی داشتم، سال آینده برای استان‌ها سالی خوب خواهد بود. حضور فعال استان‌ها 45 درصد جشنواره فجر را تشکیل می‌دهد و 55 درصد تهرانی‌ها فعالیت کردند که این رقم خوبی است. وزیر ارشاد از توجه بیشتر به شهرستان‌ها در همه حوزه‌های فرهنگی خبر داد و گفت: ما در نظر داریم به منظور توزیع عادلانه فرصت‌های فرهنگی، به استان‌ها، شهرستان‌ها و روستاها بیشتر توجه کنیم و سیاست قطعی وزارت ارشاد توجه به شهرستان‌هاست.

ظرفیت سالن‌های نمایشی بخش صحنه‌ای جشنواره تئاتر فجر

نام سالن	ظرفیت کل	غیرقابل فروش	قابل فروش
تالار وحدت	523 250 (بالکن) 773 (کل)	389 40 (بالکن) 429 (کل)	134 210 (بالکن) 344 (کل)
سالن اصلی مجموعه تئاتر شهر	479 100 (بالکن) 579 (کل)	338 33 (بالکن) 371 (کل)	141 67 (بالکن) 208 (کل)
سالن چهارسو	122	96	26
سالن قشقایی	96	80	16
سالن سایه	72	60	12
تالار سنگلج	214	175	39 (بالکن)
تالار هنر	196	150	46
تالار مولوی	120	96	24
سالن حافظ	200 86 (نمایش چی‌دا)	124 70	76 16
سالن استاد ناظرزاده کرمانی	212	158	54
سالن استاد سمندریان	152 246 (نمایش زیرزمین تا پشت‌بام)	102 136	50 110
سالن استاد انتظامی خانه هنرمندان	63	50	13