به گزارش مشرق، حسین کچوئیان عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در نخستین سلسله از نشست‌های تخصصی انجمن اسلامی علوم سیاسی روابط بین‌الملل با موضوع «انقلاب اسلامی، بررسی انتقادی ظرفیت‌های انفتاحی در جهان و چالش‌های انسدادی در ایران» برگزار شد، گفت: قاعدتاً سالگردهای انقلاب‌ها موقع مغتنمی است تا ارزیابی کلی نسبت به وضع آن انقلاب داشته باشیم که تا الان همچین اهتمامی در مورد انقلاب اسلامی نداشتیم.
وی ادامه داد: انقلاب اسلامی با گستره‌ای که داعیه‌دار آن بودیم و شعارهای جهانی در مورد آن طرح می‌کردیم باید ارزیابی از آن بیش از پیش مورد اهتمام قرار گیرد.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: موضوعی که برای این جلسه انتخاب شده همان کامیابی و عدم کامیابی در انقلاب اسلامی است. در مطالعه انقلاب‌ها، سه زمینه کلی وجود دارد؛ اولا مطالعات روی علل و عوامل که موجب انقلاب می‌شود، انجام می‌گیرد. دسته دیگر مطالعات نازل بر رخدادها و تحولات پیروزی انقلاب و روزهای ابتدایی آن است. مطالعات دیگر نازل به نتایج و پیامدهای انقلاب است.
کچوئیان خاطرنشان کرد: بعد از انقلاب شوروی، غربی‌ها علاقه‌مندیشان به انقلاب‌ها در مورد ممانعت از ایجاد انقلاب است. بیشتر مطالعات صورت گرفته در مورد انقلاب‌ها در مورد اول و دوم بوده است و کمتر به نتایج و پیامدهای انقلاب‌ها توجه شده است. زیرا این دسته از مطالعات باید بیشتر توسط کشورها و افرادی صورت گیرد که خود درگیر انقلاب هستند.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در مورد علت عدم مطالعات گسترده برروی نتایج و پیامدهای انقلاب اسلامی گفت: به دلیل افول کلی ایدئولوژی از سال 70 به بعد، این اتفاق رخ نداد.
وی در مورد کامیابی و توفیقات انقلاب اسلامی بیان داشت: در زمینه بین‌الملل به توفیقات خوبی دست پیدا کردیم. حداقل بخش مهمی از جهان را به طور مستقیم و بخشی از جهان را به طور غیرمستقیم تحت تأثیر قرار دادیم. لزوماً همه کارها را ما انجام ندادیم، تا قبل از انقلاب اسلامی هیچ جریان دینی دایه‌دار صحنه سیاسی نبوده است.
این استاد دانشگاه فضای منطقه را از دیگر توفیقات انقلاب اسلامی دانست و در این باره اظهار داشت: توفیقات لزوماً به معنایی که حس می‌کنیم نیست؛ مثلا جنگ ایران و عراق آن‌طوری که ما می‌خواستیم شکل نگرفت اما با ضرباتی که ما به صدام زدیم، باعث شد او از بین برود.
کچوئیان تأکید کرد: این را باید قبول داشته باشیم تا پای نظام سلطه در جهان وجود دارد امکان شکل‌گیری نظام‌های غیر از آن وجود ندارد. مهمترین کاری که انقلاب اسلامی انجام داد جابه‌جایی ارزش‌های بنیادین جهان بود. یکی از بزرگترین توفیقات هر انقلاب این است که در سطوحی مسیر تاریخ را عوض کند، بعد از وقوع انقلاب اسلامی فضای بشر عوض شده است.
وی ادامه داد: حرف‌های اسلامی را که بعد از انقلاب می‌زدیم، قبل از انقلاب هم زده می‌شد اما سخن‌های قبل از انقلاب شنیده نمی‌شد چون منبع اعتباردهی به سخنان آدم‌ها چیز دیگری بود، با هر انقلابی و مشخصاً انقلاب‌های کبیر، جابه‌جایی‌هایی را در ارزش‌های بنیادین جهانی شاهد هستیم.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با تأکید بر اینکه تنها 2 انقلاب فرانسه و ایران انقلاب کبیر محسوب می‌روند، خاطرنشان کرد: پس از هر انقلابی جابه‌جایی اساسی در ارزش‌های تاریخی و پایه در جهان رخ می‌دهد و نیروهای جدید آزاد و نیروهای کار و عمل بیرون می‌آیند.
کچوئیان با اشاره به اینکه انقلاب اسلامی واژگونی اساسی ایجاد کرد، گفت: اینکه می‌گوییم مسیر تاریخ را عوض کردند به این معناست که واژگونی اساسی رخ داده است. مهمترین دستاورد انقلاب بعد از وقوع آن این بود که انگار تاریخ یک مسیر متفاوتی را پیدا کرده است.
وی در مورد مسئله ناکارآمدی انقلاب بیان داشت: معتقدم به هیچ وجه در انقلاب عدم کارایی وجود ندارد. ارزیابی از عدم کارایی ناشی از مفروضات است. تنها براساس نفس وجود مشکلات یا ناتوانی در حل و فصل بعضی مشکلات نمی‌توانیم عدم کارایی، ایدئولوژی و رهبری را عنوان کنیم.
کچوئیان گفت: در تاریخ معاصر دو انقلاب کبیر رخ داده که نظام ارزشی دنیا را در عمیق‌ترین سطوح واژگون کرده، یعنی انسان‌گرایی در انقلاب فرانسه به عنوان معنایی ارزشی پذیرفته شد، ولی این مسئله به حرکت‌های اجتماعی پذیرفته می‌شود، نه با استدلال؛ که این واژگونی ارزشی با انقلاب فرانسه شکل گرفت. برای این که این مبنای مقایسه و مفروضات درست باشد باید انقلاب فرانسه را در نظر گرفت که از نظر تاریخی 3-2 قرن قبل از آن کار شده بود.
وی افزود: از قرن 16-15 تا قرن 19-18 چه افراد بزرگی در حوزه عمل اجتماعی بوده‌اند؟ انقلاب فرانسه با پشتوانه این افراد بزرگ شکل گرفت و 100 سال نیز طول کشید تا به آرامش برسد و در این 100 سال در تلاطم جدی بود که صرفاً هم تحولات کوچک رخ نداد و رفت‌وآمدهای پادشاهی و جمهوری را شاهد بودیم.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی عنوان کرد: تمام ذخیره تئوریک غرب در این 100 سال شکل گرفت و عمدتاً مبنای تفکر آن انقلاب فرانسه بود و عنصر اصلی این تفکرات و تأملات، لجام‌گسیختگی اخلاقی بود، کنت هم پیدایی علم جدید را در ناهنجاری‌های اخلاقی پی‌ریزی کرد، اما متناسب با جابجایی ارزش‌ها باید ساختارهایی ایجاد شود که این کار یک قرن طول می‌کشد و مهمترین مسئله برای متفکران غرب، این بود که این کار را بر چه مبنایی صورت دهند و تمام تنش‌هایی که مارکس و سوسیالیست‌ها در آن بازی کردن، معلول همین مسائل بود.
کچوئیان اظهار داشت: در حال حاضر یکی از مسائل جدی ما، مسئله آسیب‌های اجتماعی و بی‌اخلاقی است که این مسائل عیناً در انقلاب فرانسه رخ داد، دین 1400 در این جامعه بود و انقلاب ایران چنین ذخیره‌ای داشت، ولی اسلامی که مبنای انقلاب بود، اسلام معمول میان مردم نبود.
وی افزود: می‌گویند در گذشته مردم به یکدیگر اعتماد می‌کردند، ولی حالا این‌گونه نیست. این مسئله به آن معناست که مبناهای ارزشی آمده که متناسب با آن ساختار جدید ایجاد نشده است و این شرایط در فضایی که مردم هر روز به انقلاب و ارزش‌ها تعهد دارند.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه به لحاظ ایده‌ای تکلیف‌مان روشن نبوده است، گفت: باید قبول کنیم امام خمینی(ره) با این تئوری انقلاب کردند که اگر حکومت وقت برود و یزید به جای آن بیاید، بهتر است. ما حتی کادری نداشتیم و پس از آن فرایند زایش افراد متفکر به دلایل عدیده دچار اختلال شد و متفکرترین و تئوریک‌ترین فرد در کشور رهبری بود و این بسیار عجیب است که تمام کارهای تئوریک یک کشور برعهده رهبر باشد، ما کادر نداشتیم و انقلاب دچار یک غافلگیری عجیب‌وغریب شد که رهبری با 100 درجه با سطوح پایین‌تر فاصله دارد و دارای قدرت عجیبی در بسیج کردن مردم است.
کچوئیان گفت: در دنیا هرم متفکران به این صورت است که هرم یک رأس دارد و پس از آن نوابغ و سپس مردم قرار دارند، ولی در ایران دو ستون داریم، آن‌هم رأس و توده‌ها هستند، دانشگاه که همراه نبود، بنابراین امام(ره) را در بالا داشتیم و مردم که همراه امام(ره) بودند و این پیوند عجیب نتایج عجیبی داشت که آن‌هم پیروزی انقلاب بود.
وی اضافه کرد: مسئله ترورها هم وجود داشت، حجم عظیمی از افرادی که ترور می‌شدند، افراد معمولی نبودند که تنزل عجیب کارایی و عدم کارایی برای یک کشور از این ترورها ایجاد می‌شد، حالا تصور کنید یک فضای بیرونی خصومت‌آمیز نیز وجود داشت، هیچ سلطه‌ای قوی‌تر از سلطه آمریکا وجود نداشت. از سال 2000 به بعد طرح‌هایی که در خاورمیانه ایجاد کردند و تمام آن با شکست مواجه بود، نشان‌دهنده این موضوع است، ولی بسیاری از این طرح‌ها هر روزه اجرا شده، به‌شکلی که دشمن بیرون هم نیست و دسترسی به درون دارد.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه ما در مقطعی انقلاب کردیم که نیروهای اجتماعی غرب تا عمق جامعه ما آمده بود، گفت: 70-60 سال غرب در این کشور نیرو ساخته و تقابل بین سکولاریسم و غیرسکولاریسم همان تقابل با نیروهای غرب‌ساخته است، ما با کسانی طرف هستیم که به غرب علقه دارند و می‌خواهند جامعه کاملاً غربی باشد که اینها نیروهای اجتماعی غرب هستند که در درون کار می‌کنند، حالا اگر ساختار سیاسی به‌گونه‌ای باشد که به صورت دوره‌ای این افراد به قدرت برسند، به چه صورت می‌شود؟ در دوران دوم خرداد به بعد، کاملاً در راستای ارزش‌های غرب عمل می‌شد.
کچوئیان عنوان کرد: یکی از مشکلات اساسی کشور این است که هیچ زمان در سطح قدرت نیروهای اداره‌کننده کشور، نیروهای انقلاب نبودند و به‌لحاظ ساختاری و کادرسازی نتوانستیم درست عمل کنیم و همیشه فاصله بین مجموعه‌ای که تحت رهبری امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری بود و به آرمان متکی بود، با ساختار اجرایی بروکراتیک وجود داشت و اینها هیچ زمان با یکدیگر نبودند.
وی گفت: در حالی که حجم کارهایی این سال‌ها واقعاً غیرقابل‌تصور است، ما به معنایی کلاً تاریخ را به این کشور برگرداندیم، زیرورو کردن دولت مدرن، مسئله ساده‌ای نیست، گاهی می‌خواهید در راستای دولت مدرن عمل کنید که راحت است، ولی گاهی می‌خواهید علیه دولت مدرن عمل کنید که ساده نیست.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: فرض کنید بر فرض محال امروز انقلاب ساقط شود، 20 سال بعد می‌نویسند که انقلاب چه کرده است، با وجود اینکه نسبت به ایده‌آل‌ها در برخی زمینه‌ها موفق نبودیم، ولی تحولات زیادی داشتیم و شاید اشتباه انقلاب هم همین بوده که حجم بسیاری از کارها را باهم انجام داده است، به‌طوری که در حال حاضر طرح تحول آموزش عالی و طرح مهندسی فرهنگی در شورای عالی انقلاب فرهنگی، در حال بررسی است که کار اجرایی کوچکی نیست، البته خوب است که توقعات‌مان زیاد باشد و باید این‌گونه باشد، ولی در داوری نباید بی‌انصافی کنیم.
کچوئیان ادامه داد: به لحاظ آرمانی نتوانستیم فاصله نظری بین ایده‌هایمان را در مقام اجرا، پر کنیم و اگر تمام مفروضات را باهم در نظر بگیریم، بلاشک انقلاب نمره 20 می‌گیرد.
وی افزود: ما در نظام بین‌الملل واژگونی اساسی پدید آوردیم، اما در درون نظام هیچ ناکارآمدی اتفاق نیفتاده و حداقل نمره انقلاب اسلامی 20 است و اگر ناکارآمدی می‌بینیم، به مفروضات ما بازمی‌گردد.
* تفکر انقلاب اسلامی در عراق در بحث جهادی و مقاومت نمود دارد
علیرضا الزیاری دبیر کانون فرهنگی دانشجویان عراقی در ایران گفت: در بحث مفروضات ناکارایی انقلاب اسلامی نمی‌توانیم کاملاً آن را رد کنیم، بلکه می‌توانیم بگویی که ناکارایی جزئی وجود دارد، زیرا کارایی یک نظام زمانی است که بتواند با چالش‌های اقتصادی و اجتماعی مواجه شود. در چند سالی که در ایران بودم، دیدم که به صورت جزئی در بحث اقتصادی ناکرایی وجود داشته است و بحث اقتصاد روبه بحرانی‌تر شدن می‌رود.
وی افزود: البته انقلاب اسلامی دستاوردهای بسیاری داشته و حتی نتایجی برای عراقی‌ها داشته است، به‌طوری که امروز تفکر انقلاب اسلامی در عراق از سوی شیعیان عراق به ویژه در بحث جهادی و مقاومت نمود دارد.
دبیر کانون فرهنگی دانشجویان عراقی در ایران عنوان کرد: نه اینکه بگوییم انقلاب اسلامی در بحث کارایی اجرایی نقص دارد، ولی تا حدودی هم مشکلاتی مطرح است.
* رهبری انقلاب به‌تنهایی بار تئوری‌پردازی را به‌دوش می‌کشند
حجت‌الاسلام براتی دبیر کل مجمع فعالین جبهه جهانی انقلاب اسلامی نیز با بیان اینکه انقلاب اسلامی یک انفتاح تاریخی و تغییر ساختار در داخل و بیرون کشور ایجاد کرد، گفت: پیام انقلاب و آنچه امام(ره) به آن معتقد بود در دنیا با اقبال مناسبی مواجه می‌شود که میل به حرکت‌های انقلاب اسلامی در خارج از کشور شاهد این مدعاست، ولی ما با مشکل مواجه شدیم و آن این است که ساختارهایی که نظام برای ارتباط فرهنگی با حامیان خودش طراحی کرده، مربوط به تئوری‌پردازی‌های اندیشمندانی است که غرب‌گرا و غرب‌طلب بوده‌اند و این ناکارآمدی در حال حاضر در دنیا خودش را نشان می‌دهد.
وی افزود: کسانی که از سال 55-54 پرچم انقلاب را در کشورشان به دوش کشیدند و پیام امام(ره) و انقلاب را به خارج از کشور می‌رسانند، آرام‌آرام از سوی مسئولانی که در آن کشورها حوزه مأموریتی دارند، بایکوت می‌شوند و اینها دیگر افراد نیستند که از سیستم پیش از انقلاب باقی مانده باشند، بلکه اینها در انقلاب رشد کردند.
براتی اضافه کرد: زمانی که فتنه 88 کشور را به آستانه بحران برد، برخی از داخل به مناطقی در کشورهای دیگر سفر کرده بودند که آنجا عقبه استراتژیک ماست و پیرامون افراد محصور امروز سخنرانی کرده و آنها را به موضع‌گیری علیه نظام تحریک می‌کردند و حالا نیز علمداران انقلاب اسلامی در آن کشورها بایکوت می‌شوند، به‌طوری که با پول و بودجه نظام جمهوری اسلامی در ایام دهه فجر مراسم می‌گیرند تا ارتباط فرهنگی بین ملت‌ها تنظیم شود، ولی عده‌ای از سکولارهای آن کشورها را دعوت می‌کنند و حامیان انقلاب سهمی در این مراسم ندارند، اینها بخشی از ناکارآمدی ما است که در حوزه صدور انقلاب با آن مواجهیم.
دبیر کل مجمع فعالین جبهه جهانی انقلاب اسلامی با بیان اینکه رهبری انقلاب به‌تنهایی بار تئوری‌پردازی را به دوش می‌کشند، گفت: این بخشی از ناکارآمدی ماست که رهبری به‌تنهای تئوری‌پردازی می‌کند، کدام یک از گروه‌های پژوهشی و اندیش‌ورز ما گفتگوی مستقیم با القاعده یا طالبان داشتند؟ چقدر ارتباط مستقیم با انقلاب‌های دنیا داشتیم؟
در ادامه ساعدی دانشجوی دکتری عنوان کرد: آیا تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران بدون در نظر گرفتن دولت‌ها، چقدر به حرکت کلی انقلاب اسلامی اعتقاد دارند و اگر اعتقاد نداشته باشند، چه کار انجام می‌دهند و ما مسائل را از چه طریق می‌توانیم پیاده‌سازی کنیم؟
همچنین محمدباقر الحکیم مسئول برنامه‌ریزی کانون فرهنگی دانشجویان عراقی در ایران، گفت: مسئله اینجاست که چگونه می‌توانیم در چارچوب انقلاب، الگوسازی کنیم؟ آیا ما توانستیم پس از 38 سال الگوسازی فرهنگی مناسب داشته باشیم؟ الگوسازی بانک‌داری بدون ربا را انجام داده‌ایم؟ اینکه انقلاب نمره 20 می‌گیرد، مشکلی نداریم ولی باید به این سوالات پاسخ دهیم.
وی افزود: عراق در مورد تئوری انقلاب واکنش مثبت دارد، نیجریه و یمن نیز همین‌طور، زیرا جو مستضعف دارند و جوهای مستضعف در مورد تئوری انقلاب واکنش مثبت دارند، اگر پله‌پله این مسئله به جامعه مدرن تبدیل شد، آیا ما الگوسازی مناسبی داریم؟
* هنوز نتوانسته‌ایم زبان انقلاب را برای نسل جدید تعریف کنیم
در ادامه جلیل دارا عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس گفت: در نیجریه وقتی اسم امام(ره) برده می‌شود، گویا هنوز تازگی دارد، ولی در داخل هنوز نتوانسته‌ایم زبان انقلاب را برای نسل جدید تعریف کنیم و مشکل دیگر این است که به‌گونه‌ای زبان انقلاب را تعریف کرده‌ایم که این تصور ایجاد شود که در آینده نزدیک مطلوب‌ها نصیب می‌شود، بعد از سه دهه توقع از جمهوری اسلامی بسیار بالاست و ایراد هم از خودمان است که توقعات را بالا بردیم.
وی افزود: در کمربند ناامنی منطقه، آیا در جمهوری اسلامی یک ترور هم اتفاق افتاده است؟ این دستاورد کمی نیست، ولی ما نتوانستیم امنیت را برای نسل جدید تعریف کنیم. در حوزه امنیت و علم و فناوری کسانی که به انقلاب اعتقاد ندارند هم پیشرفت را به‌طور ملموس حس می‌کنند، ولی ما مطلوب‌ها را بسیار نزدیک تعریف کردیم و نسل جدید تصور می‌کند انقلاب شده که به‌سرعت به مطلوب‌ها برسد.
دارا گفت: البته نمی‌گویم که ما باید از سرعت کارآمدی بکاهیم، ولی باید بدانیم که جهت اصلی انقلاب روبه پیشرفت است و باید مسئله را برای جوانان بگوییم، من ممکن است به انقلاب نمره 20 ندهم، ولی معتقدم که مسیر اصلی روبه پیشرفت است.
عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس با بیان اینکه در حوزه نهادسازی به‌شدت دچار ضعف هستیم، اظهار داشت: تحول علوم انسانی به بازیچه‌ای در دست شورای عالی انقلاب فرهنگی تبدیل شده و در نهادگرایی هرج‌ومرج وجود دارد.
وی افزود: جمهوری اسلامی در داخل هم روبه توسعه است، ولو با دولتی که گرایش انقلابی ندارد.
در ادامه کچویان گفت: ما عنوان کردیم که سیستمی داریم که حضور نیروهای انقلابی در نهادهای آن تضمین‌شده نیست و یکی از ناکارآمدترین آن سفارتخانه‌ها و رایزنی‌های فرهنگی است، در دوران فتنه فشاری که روی حزب‌الله لبنان برای همراهی با فتنه بود، بسیار زیاد و آشکار بود.
وی افزود: اینکه در بحث کارایی و عدم کارایی، انقلاب را موفق دانستم، مفهوم آن این نیست که ما همه مشکلات را حل کردیم، بلکه ما گفتیم انقلاب با تمام محدودیت‌ها خوب بوده یا اشکالات بنیادی دارد؟ یکی از پاسخ‌های دیگران این است که ما ناکارآمد هستیم و دلیل آن هم از ناحیه اسلام است، بحث ما این است که اگر به ظرفیت‌ها و امکانات انقلاب نگاه کنیم، ناکارآیی نیست، ولی ما نقصان‌هایی داریم و به لحاظ تئوریک نتوانستیم ایده‌ها را به طرح تبدیل کنیم یا به لحاظ کادرسازی مشکل داشتیم.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار داشت: یکی از دلایل پیدایش القاده و داعش و ضعف ارتباط با جهان اسلام معلول همان دوران است که ما جریان‌های اسلامی را قربانی کردیم، اگر برجام 2 و 3 هم منعقد می‌شد، قطعاً ارتباط ما با جهان اسلام قطع می‌شد که این مسئله یکی از مشکلات اساسی ما است.
کچویان گفت: در مجموعه مفروضاتی که می‌خواهیم انقلاب را ارزیابی کنیم، باید ببینیم آیا به مفروضات عمل کردیم یا خیر، ما مردمان لحظه‌های بحرانی هستیم. اگر کسی گفت انقلاب به لحاظ تئوریک شکست خورده، باید بپرسیم آیا ما تئوری‌هایی داشتیم و به آنها عمل کردیم که شکست خوردیم یا عمل نکردیم و شکست خوردیم؟
وی افزود: انقلاب مشروطه انقلاب نبوده و صرفاً یک ایده را مطرح کرده و پارلمانی که درست کرد هم عقیم ماند، انقلاب تعریف دارد.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی عنوان کرد: اگر انقلاب از پسِ بحران 76 برآمد یا بحران سال 88 را پشت سر گذاشت، اینها موفقیت است و اقتضای یک انقلاب برآمدن از پسِ چالش‌هاست.
کچویان اضافه کرد: بحث کلی ما این بود که اگر خواستیم انقلاب را ارزیابی کنیم اول باید ببینیم مقدورات انقلاب چقدر است، وقتی ما نتوانستیم کادرسازی کنیم، آیا مفهومش عدم کارایی است؟ به نظرم ما یک راه طولانی داریم و باید خود را برای یک کار طولانی بزرگ تجهیز کنیم، حدود یک‌سوم سیستم اداری ما دیگر دغدغه آرمان‌های انقلاب را ندارند و فقط می‌خواهند حقوقی بگیرند و زندگی‌شان را بگذرانند و با توجه به افق بلندی که پیش روی‌مان است، باید بدانیم با وضعیت ساده‌ای روبرو نیستیم.