به گزارش مشرق، تابستان هر سال که می‌آید٬ شایعه شیوع وبا هم می‌آید. تابستان گذشته است، اما هنوز وبا داغ است. این موضوع در چند سال اخیر جدی‌تر شده و حتی هرازگاهی در خبرها می‌آید که وبا قربانی هم گرفته است. امسال هم این شایعه دوباره به راه افتاده و کار به جایی رسیده که وزیر بهداشت٬ درمان و آموزش پزشکی با توجه به خطر شیوع وبا در کشور ضمن اعلام توصیه‌هایی در مورد شست‌و‌شوی سبزیجات و صیفی‌جات به مردم، ورود اتباع بیگانه را یکی از دلایل شیوع این بیماری دانسته است.
برای بررسی بیشتر این موضوع تصمیم گرفتیم که از حسین معصومی اصل، رئیس اداره مبارزه با بیماری‌های منتقله از غذا و آب وزارت بهداشت دعوت کنیم تا به کافه خبر بیاید. او در این گفتگو می‌گوید که امسال تعداد کسانی که در اثر ابتلا به بیماری وبا فوت کرده‌اند٬ بسیار کمتر از سالهای قبل بوده است. معصومی می‌گوید که بر اساس دستور وزارت بهداشت٬ آمار مبتلایان به وبا و کسانی که از این بیماری می‌میرند٬ نباید اعلام شود.
مشروح گفتگوی خبرانلاین را با رئیس اداره مبارزه با بیماری‌های منتقله از غذا و آب وزارت بهداشت را می‌خوانید.
چند روز پیش آقای محجوب نماینده تهران گفته است که دلیل شیوع وبا در تهران کارگاه‌های زباله‌سوزی‌اند که در حاشیه تهران وجود دارند و شیرابه‌های آنها که عمدتا بیمارستانی‌اند وارد زمین‌های کشاورزی و سبزیجات و ... می‌شوند. شما این موضوع را قبول دارید؟
خیر این موضوع درست نیست. برخی چون که اطلاعات کاملی ندارند اظهارنظراتی می‌کنند که کلی انرژی ما می‌گیرند تا ما این نظرات را اصلاح کنیم. سازمان جهانی بهداشت استفاده از فاضلاب را حتی اگر تصفیه هم شده باشد به هیچ‌وجه برای سبزیجات و صیفی‌جات قبول ندارد. ما در این مورد قانون هم داریم ولی باید نظارت بر اجرای این قانون زیاد بشود. کار ما نظارت بر کیفیت آب و سلامت مواد غذایی است که در حد توان خود داریم به آن عمل می‌کنیم. وبا یک بیماری شناخته شده است و راههای انتقال مشخصی دارد و هر سال هم ما مواردی از این بیماری را در کشورمان داریم. در سه سال گذشته کمترین تعداد مبتلایان را در چهل وپنج سال گذشته داشتیم؛ ما آمار بیماری را که ار سال ۱۳۴۴ ثبت شده داریم و در سال 1389 فقط پانزده مورد مبتلا به وبا داشیم.
بومی یا غیر بومی؟
هم بومی وهم غیر بومی، پنج‌تای آن از خارج وارد شده بود و ده تای آن برای کشور خودمان بود. بیشتر ارتباط با آن طرف مرز(پاکستان و افغانستان) داشتند. اما امسال این طور نبود و موارد مبتلا به بیماری مثل سال ۸۴ زیاد است و وضعیت مشابه همان سال است، منتها وضعیت هم مشابه وهم تفاوت با سال ۸۴ دارد؛ اینها را ما اگر اطلاع رسانی درست انجام بدهیم، مردم هم اطلاع درست می‌گیرند و هم مسئولان حرف‌هایی نمی‌زنند که اشتباه باشد و بعدا درست کردن آن مشکل باشد.
به همین دلیل است که من از شما آمار دقیق می‌خواهم که هیچ شک و شبهه‌ای برای مردم پیش نیاید.
این آمار پایین است.
تجربه آنفولانزای خوکی که دو سال پیش اتفاق افتاد و وزارت بهداشت اول آمار نداد، شوک و ترس بزرگی در مردم بود، اما در میانه های پاندومی بیماری که آمار ها گفته شد اوضاع خیلی آرام تر شد.
ما سال 84 مرتب آمار می‌دادیم ولی مشکلاتی پیش آمد که تصمیم گرفتیم این کار را متوقف کنیم. از نظر ما اولین قدم این است که ما اول اطلاع رسانی کنیم که راه انتقال بیماری چه چیزهایی است و شما باید چه کارهایی را انجام دهید که بیمار نشوید. ما این کارها را کردیم؛ از اول تابستان که موارد بیماری وبا در کشور مشاهده شد در تمام استانها از طریق شبکه‌های محلی و روزنامه‌ها به مردم اطلاع‌رسانی کردیم و در سطح گسترده، پوستر و بنر توزیع شده و سخنرانی‌های متعددی از جمله در نماز جمعه و نماز جماعات انجام شده است. کار مهمی که نسبت به کارهای پیشین انجام دادیم استفاده از سیستم پیامک بود. درشهرهایی که درگیر بیماری‌اند چند پیام کوتاه فرستاده شده و اطلاع رسانی کردیم. این فعالیت‌ها بود که باعث شد بیماری رو به کاهش برود، همچنین خطر مبتلا به بیماری وجود دارد ولی رو به کاهش است و ما امیدواریم درهفته‌های آینده بیماری کاملا متوقف بشود.
حسین معصومی اصل، رئیس اداره مبارزه با بیماری‌های منتقله از غذا و آب وزارت بهداشت
درباره وبا یک بار اینجا توضیح می دهید؟
بیماری وبا یک بیماری اسهالی است یک بیماری اسهالی حاد و آبکی است که از طریق آب و غذای آلوده به انسان منتقل می‌شود. یک باکتری است به نام ویبلیو کلرا که در آبهای سطحی و فاضلابها وجود دارد و منشاش انسانهای آلوده هستند؛ کسی که به وبا مبتلا می‌شود مدفوع و آب آن محیط را آلوده می‌کند و بقیه هم می توانند به بیماری مبتلا شوند. راه انتقال بیماری مدفوعی دهانی است به این معنی که وقتی ما غذا و آبی که آلوده به مدفوع انسانی است را بخوریم باعث انتقال می شود. بیماری وبا، بیماری بومی کشور ما است و ما هر ساله مواردی از بیماری را داریم٬ بعضی از سالها بیشتر و بعضی از سالها کمتر.
علائم این بیماری هم اسهال شدید و آبکی است یعنی مریض وقتی به بیماری مبتلا می‌شود، اسهال انقدر شدید و آبکی است که اگر بیمار در عرض چند ساعت به مرکز بیماری منتقل نشود ممکن است که جان خود را از دست بدهد. اما درمانش هم خیلی ساده است یعنی اگر بیمار به مرکز درمانی برسد، با جبران مایعات از دست رفته و آنتی بیوتیک مریض به سرعت بهبود می یابد. نکته اصلی در سرعت شروع درمان است و اگر درمان را به موقع شروع کنیم ممکن است هیچ تلفاتی نداشته باشیم.
آقای دکتر از یک طرف گفته می‌شود که یکی از علتهای وجود بیماری وبا در کشور٬ ورود اتباع بیگانه به کشور است و از سوی دیگر عنوان می‌شود که این بیماری یک بیماری بومی است و ما به خاطر اقلیممان این بیماری را در کشور داریم. ما اگر ساز و کارهایی را به کار ببندیم که مشکل اتباع بیگانه حل بشود٬ شما احتمال می‌دهید که چقدر تعداد مبتلایان به این بیماری در سال کاهش پیدا کند و یا به طور کلی٬ این موضوع بهتر کنترل می شود؟
در واقع علل و راههای انتقال بیماری وبا در کشور٬ یکی نیست که ما بگوییم که مثلا مشکل اتباع بیگانه حل بشود و ما دیگر وبا در کشور نخواهیم داشت. اتباع بیگانه یکی از علل انتقال این بیماری‌اند و هم بیماری‌های بومی کشور خودمان. بله٬ تعدادی از بیمارهای ما وارده از خارج و اتباع خارجی‌اند. در حال حاضر در مرزهای کشور٬ ما به طور دقیقی این موضوع را کنترل می‌کنیم و به محض اینکه فردی مبتلا به این بیماری باشد را شناسایی می‌کنیم و تحت درمان قرار می‌دهیم ولی خب این تنها راه حل نیست. بخش عمده انتقال این بیماری مربوط به کشور خودمان است و اصلی‌ترین راه انتشار بیماری٬ سبزیجات آلوده است. آب هم راه انتقال آن هست ولی ممکن است که مثلا در یک روستا چند نفر از طریق آب آلوده شده باشند ولی تعدادشان خیلی کم است. مثلا وقتی در کرج تعداد زیادی مبتلا به وبا شده‌اند٬ به خاطر آلودگی آب نبوده ولی از سبزیجات آلوده استفاده کرده‌اند.
هزینه درمان این بیماری برای وزارت بهداشت چقدر است؟
این هزینه برای وزارت بهداشت خیلی زیاد است. چون ما باید در ابتدا بیمارهای مبتلا به اسهال را کشف کنیم و این مرحله بیماریابی هزینه بسیار زیادی برای وزارت بهداشت دارد. ضمن اینکه آزمایشگاههای به طور ۲۴ ساعته در این سه چهارماه کار می‌کنند.
برآوردی از این هزینه در این چندماه ندارید؟
نه برآورد هزینه نکرده‌ایم ولی خب این هزینه‌ها از جیب دانشگاه‌های علوم پزشکی بوده است و در اسرع وقت ما موارد مشکوک را شناسایی و درمان کردیم و تلفاتی که داشته‌ایم از تعداد انگشتان دست هم کمتر است.
گفته شده که اپیدمی این بیماری در استان البرز است؛ وضعیت این بیماری در سایر استانهای کشور چطور است؟
ما از اکثر استانهای کشور گزارش بیماری داشته‌ایم و البته تعدادی از استانها بوده‌اند که هیچ گزارش بیماری‌ای نداشته‌ایم ولی به هرحال در دو سوم استانهای کشور این بیماری وجود داشته است؛ اما در این میان هشت استان بیشترین تعداد مبتلایان را داشته‌اند که عبارتند از: قم٬ تهران٬ البرز٬ گیلان٬ گلستان٬ قزوین٬ زنجان. استان سیستان و بلوچستان هم تعدادی مبتلا به این بیماری دارد اما به خاطر کنترلهایی که در این استان می‌شود تعداد مبتلایان کمتر از دیگر استانهاست.
چرا قم همیشه جزو استانهایی است که بیشترین مبتلایان را دارد؟
به خاطر اینکه هم شرایط بیماری را دارد و هم جمعیت زیادی به آنجا رفت و آمد دارند و اینها همه در حالی است که آب قم و حتی روستاهای آن سالم است.
حسین معصومی اصل، رئیس اداره مبارزه با بیماری‌های منتقله از غذا و آب وزارت بهداشت
آقای دکتر چندین سال است که گفته می‌شود که یکی از راههای اصلی انتقال این بیماری در کشور به خاطر مهاجران افغان و پاکستانی است. شما در حال حاضر می‌گویید که استفاده از سبزیجات آلوده اصلی‌ترین راه انتقال این بیماری است ولی به هرحال سوال این است که وقتی نمی‌شود نقش مهاجران ناقل را هم کمرنگ دانست٬ چرا اقدام جدی‌ای در طول این سالها برای مقابله با ورود این دسته از مهاجران صورت نمی‌گیرد تا لااقل این راه انتقال از بین برود؟
بله٬ یکی از راههای انتشار این بیماری اتباع بیگانه‌اند ولی همانطور که گفتم امسال اصلی‌ترین راه انتقال این بیماری٬ سبزیجات آلوده است. اگر کسی گفته است که تنها راه انتشار این بیماری٬ اتباع پاکستانی‌اند٬ درست نیست و من این را رد می‌کنم بلکه بخشی از مبتلایان از طریق آنها مبتلا شده‌اند. در حال حاضر هم مرزهای ما به شدت کنترل می‌شود و هر اقدامی که از دستمان بربیاید برای جلوگیری از ورود آنها به کشور و تشخیص مبتلایان به وبا می‌کنیم.
شما در ابتدای گفتگو اشاره کردید که نمی توانید آمار مبتلایان به وبا را به طور دقیق اعلام کنید. این الزام برای اعلام نکردن آمار این مبتلایان از کجا آمده؟ یعنی وزارت بهداشت به شما گفته است که این آمار نباید به طور دقیق اعلام شود؟ خب اگر قرار نیست اعلام بشود و نوعی تشویش اذهان عمومی به حساب می‌آید٬ پس چرا هرسال در این سطح وسیع به مردم گفته می‌شود که وبا آمده و مردم را منتظر نگه می‌داریم که بدانند چه تعداد به این بیماری مبتلا شده‌اند و اگر قرار است که اعلام بشود٬ پس چرا نمی‌شود؟
این سیاست کلی وزارت بهداشت است که این آمار اعلام نشود ولی بعدا حتما اعلام خواهد شد. اینکه ما آمار را اعلام کنیم ممکن است مردم حساستر بشوند. ما به مردم می‌گوییم که این بیماری هست و حواسشان باشد و رعایت مسائل بهداشتی را بکنند اما اینکه عدد خاصی را بگوییم٬ مشکلی را حل نمی‌کند.
خب موضوع اینجاست که مردم ممکن است فکر کنند دلیل اینکه این آمار به طور دقیق اعلام نمی‌شود به خاطر این است که انقدر این آمار بالاست که اعلام نمی‌شود تا آنها بیشتر از این نگران نشوند!
خیر٬ این آمار خیلی بالا نیست و مردم نگران نباشند. مردم مطمئن باشند که از سال ۸۴ که آنقدر بالا بود٬ کمتر است. امسال آمار مبتلاها زیاد است اما آمار مرگ و میر در مقایسه با سال ۸۴ کمتر است.
از نظر شما چرا در ایران بیماری‌ها همیشه حالت امنیتی پیدا می‌کنند؟
همه بیماری‌ها اینطور نیستند. بعضی از این بیماری‌ها در ارتباط با روابط بین کشورها٬ می‌طلبد که امنیتی بشود. در هر صورت اینها جزو تصمیمات کلان کشورند که موضوعی را اعلام کنند یا خیر و یا چه وقت اعلام کنند و من در مقام پاسخگویی نیستم.
گفته شده که تعداد مبتلایان به وبا نسبت به ماههای اول که این بیماری وارد کشور شده بود٬ خیلی کمتر شده است. اصلی‌ترین دلیل این موضوع چیست؟ یعنی اطلاع‌رسانی و آگاهی دادن به مردم آنقدر در این مورد بالا بوده که باعث شده به طور چشمگیری آمار مبتلایان به این بیماری پایین بیاید؟
اطلاع رسانی در سطح خیلی وسیعی انجام شده و به خصوص در مناطقی که مردم مبتلا بوده‌اند این اطلاع رسانی بسیار زیاد بوده است. همه اینها باعث شده که بیماری سیر کاهشی پیدا کند. در کنار اینها اقدامات کنترلی دیگری را هم مانند کنترل سلامت آب و کنترل شدید مرزها برای ورود اتباع بیگانه انجام دادیم. به محض اینکه این اتباع وارد کشور بشوند شناسایی می‌شوند و درمان می‌شوند. وقتی موارد بیماری را سریع پیدا می‌کنیم و درمان می‌کنیم خودش به عنوان یکی از راههای پیشگیری است. یعنی درمان خودش به عنوان یک راه پیشگیری عمل می‌کند.
آقای دکتر هرسال با شدت گرفتن شایعه شیوع وبا در کشور در تابستان٬ یکی از نگرانی‌های اصلی مردم٬ باز شدن مدارس و خطر ابتلای دانش‌آموزان به این بیماری است. شما و دیگر مسئولان امر امسال نسبت به این موضوع نگرانی ندارید؟
خیر٬ ما به خاطر آمادگی‌هایی که ایجاد شده و نظارتی که بر عملکرد مدارس در این حوزه‌ها داریم٬ نگرانی در مورد شیوع وبا در مدارس نداریم. ما در مورد شیوع وبا در مدارس نگرانی داریم ولی این نگرانی٬ زیاد نیست. ما نامه‌ای را در این مورد به وزارت آموزش و پرورش نوشتیم و یک سری توصیه‌های بهداشتی را به این وزارت اعلام کردیم. نظارت بر سرویس های بهداشتی مدارس و توصیه به دانش آموزان برای شستشوی دست ها با صابون، ممانعت از توزیع انواع سبزیجات در بوفه مدارس، جلوگیری از حضور دستفروشان مواد غذایی در حریم مدارس و استفاده نکردن از یخ های غیربهداشتی از جمله این توصیه هاست. از مسئولان این وزارتخانه خواسته‌ایم که همکاری‌های لازم با دانشگاه‌های علوم پزشکی برای جلوگیری از ابتلای دانش‌آموزان به این بیماری داشته باشند. بنابراین به خاطر آمادگی‌هایی که ایجاد شده و نظارتی که بر عملکرد مدارس در این حوزه‌ها داریم٬ نگرانی در این مورد نداریم.
سوال دیگری که در این میان وجود دارد این است که وزارت بهداشت چه امکانات خاصی را برای بیمارانی که به وبا مبتلا می‌شوند درنظر می‌گیرد؟
تمام مراکز بهداشتی ما٬ از خانه‌های بهداشت تا بیمارستانها در دورترین نقاط و نزدیکترین٬ آماده‌باشند و به محض اینکه موراد اسهال آبکی مراجعه می‌کنند٬ نمونه‌گیری می‌کنند و کمتر از ۲۴ ساعت جواب آزمایشها مشخص می‌شود و بلافاصله درمان بیمار شروع می‌شود. درمان این بیماری٬ طولانی مدت نیست و حتی دوسوم بیماران ما به صورت سرپایی درمان می‌شوند. آنهایی که بیماری‌شان حاد است٬ دو سه روز بستری و در این مدت درمان می‌شوند.