مهمانپرست: یکی از موضوعاتی که بعد از برجام در آن تغییراتی ایجاد شد فضای روانی بود، کشورهای غربی به خصوص در رابطه کار با ایران خیلی ملاحظهکاری داشتند که بعد از برجام تحرکات خیلی بیشتر شد و به خصوص با توجه به بحرانهای اقتصادی که در اروپا وجود دارد بازار ایران و منطقه را برای آنها خیلی جذاب کرد.
اینکه ایران داری یک بازار 80 میلیونی است و از طریق آن میتوان به کشورهای منطقه با بازار 400 میلیونی دسترسی پیدا کرد برای آنها خیلی اهمیت داشت، از طرف دیگر غربیها دنبال کشوری در منطقه بودند که از ثبات و امنیت بالا برخوردار باشد تا در آنجا مستقر شوند و از طریق آن کشورهای منطقه را پوشش بدهند که در این شرایط جمعبندی آنها این بود که ایران باثباتترین و امنترین کشور منطقه است و همین موضوع منجر به افزایش تردد هیاتهای خارجی در بخشهای اقتصادی و سیاسی بودیم.
خیلی از ظرفیتهای کار اقتصادی در ایران هم برای شرکتهایی که در کشور خودمان فعالیت میکنند و هم در کشورهای اروپایی و غربی ناشناخته بود به همین دلیل اولین کاری که باید انجام میشد این بود که این ظرفیتها را به یکدیگر بشناسانیم تا بدانیم در چه بخشهایی میتوانیم به یکدیگر همکاری کنیم، در چه بخشهایی میتوانیم نیازهای همدیگر را برطرف کنیم و در چه بخشهایی میتوانیم سرمایهگذاری مستقیم داشته باشیم.
دستور العمل و چارچوب ما همان موضوعی بود که مقام معظم رهبری در خصوص اقتصاد مقاومتی فرمودند که براین اساس مبنای کار تشویق به سرمایهگذاری طرف مقابل به همراه انتقالِ تکنولوژی، آخرین ماشینهای پیشرفته، دانش فنی و راهاندازی خطوط تولید در کشور بود تا هم ایجاد اشتغال کند و هم دانش فنی مردم و جوانان ما را افزایش دهد و درآمدهای کشور را به نقطه بهتری برساند.
با این چارچوب فعالیتهای مختلفی شروع شد اما مشکلی که در عمل با آن مواجه بودیم سیستم بانکی و نقل و انتقالات پولی است که عامل بسیار تعیین کننده در روابط بانکی، تجاری و اقتصادی بین کشورها است؛ یک بخشی از مشکل به این موضوع مربوط میشد که تحریمهایی وضع شده برعلیه بانکهای ما در زمینههای مختلف بود، موضوع دیگر بحث تحریمهایی مربوط به فعالیتهای هستهای بود که هرچند بعد از برجام لغو شد ولی چون در زمینه سایر موضوعات هم تحریمهای برعلیه ما ایجاد شده بود بعضی از بانکهای غربی و اروپایی میترسیدند با ایران وارد یک همکاری تجاری بشوند و بعد به آنها بگویند که مثلا این کاری که انجام دادید به آن بخشی از تحریمها که غیرهستهای است مربوط بوده و این تحریمها هنوز هم پابرجا هست که به همین دلیل یک ترس و محافظهکاری همچنان در بعضی از این بانکها وجود دارد.
به تدریج بعضی از بانکهای با سفرها و مذاکراتی داشتند روابط کارگزاری را شروع کردند که در بعضی از کارها سرعت آن کم است اما با بسیاری از بانکها ارتباط داریم با این حال هنوز روابط روان نشده است که دلیل آن ذهنیتی قبلی آنهاست که باید به تدریج برطرف شود. البته یک بخش مشکل هم به سیستم بانکهای داخلی خودمان برمیگردد، مثلا در مورد سرمایهگذاری خارجی، خیلی از شرکتها یا کشورهای خارجی که مایلند در پروژههایی ما سرمایهگذاری کنند و فاینانس آنها را دنبال کنند اما برای اینکه بتوانیم از فاینانس آنها استفاده کنیم باید به همان درصدی که آنها میخواهند فاینانس انجام دهند ضمانتنامههای بانکی ارائه کنیم؛ این ضمانتنامههای بانکی که باید از طرف کشور ما صادر شود حتما باید در یک چارچوبی باشد، سقف آنها مشخص شود و با یک مدیریت متمرکز در داخل کشور هدایت شود والا میتواند تعهداتی را ایجاد کند که بعدا برای ما مشکلاتی را ایجاد کند. کاری که مسئولین در داخل انجام میدهند این است که برای مدیریت ورود سرمایه و فاینانس پروژهها طراحی خود را کامل کنند تا مشخص شود در چه بخشهایی اولویت وجود دارد و باید تا چه سقفی سرمایهگذاری دنبال شود که این موضوعات مقداری زمانبر است با این حال کار به تدریج شروع شد و فضا به تدریج نسبت به قبل تغییر کرده است.
ما در لهستان شاهد هستیم که شرکتهای مختلف بسیار بیتاب ورود به بازار ایران و کار و سرمایهگذاری با شرکتهای ایرانی هستند و همین موضوع باعث شده تا براساس آخرین آماری که به صورت رسمی منتشر شد در 9 ماهه اول سال 2016 حجم روابط مالی ایران و لهستان افزایش بیش از 3 برابری را نشان دهد، این افزایش را باید جدا از پروژههای زیاد تعریف شده، نشستهایی برگزار شده، زمینههای همکاری مشترک بررسی شده و رفت و آمد هیاتهای مختلف است که امیدواریم به نتیجه اجرایی برسد و منجر به ایجاد و راهاندازی کارخانجات مختلفی در کشور و انتقال دانش فنی ماشینهای جدید شود تا ظرفیتهای اقتصادی کشور ما در حدی که شایسته آن است به نقطه مطلوب خودش برسد.
سیاستهای محدود کننده ترامپ میتواند به افزایش روابط تجاری و همکاری بین ایران و اروپا کمک کند
روی کار آمدن آقای ترامپ در آمریکا میتواند تاثیری بر روابط ایران و اروپا داشته باشد؟
مهمانپرست: اتفاقا از آنجایی که خیلی از کشورهای اروپایی از سیاستهای آقای ترامپ استقبال نمیکنند و این سیاستها را با توجه به شرایطی که در این کشورها وجود دارد مناسب نمیدانند در این شرایط هرچقدر آقای ترامپ سیاستهای محدود کننده خود را افزایش دهد به تدریج شاهد فاصله افتادن و جدایی کشورهای اروپایی و آمریکا خواهیم بود و اتفاقا همین موضوع میتواند به افزایش روابط تجاری و همکاری بین ایران و کشورهای اروپایی کمک کند.
کشورهای اروپایی که دچار بحرانهای مختلف هستند موضوع روابط اقتصادی برای آنها بسیار مهم شده و به همین دلیل تمایل دارند تا با آسیا کار کنند، در این میان اروپاییها کشور ما را گزینهای مناسب برای ورود و ایجاد تحول میدانند و تا الان موضعگیریهای کشورهای اروپایی در مخالف با سیاستهای آقای ترامپ بوده که ادامه برخوردهایی که از طرف دولت جدید در آمریکا صورت میگیرد میتواند منجر به فاصلهگیری بیشتر آمریکا و اروپا و تقویت روابط ایران و اروپا را به دنبال داشته باشد.
اصلا این موضوع که آمریکا بخواهد کسی را به خاطر رابطه با ایران تحریم کند مطرح نیست
به عنوان سفیر ایران در لهستان تصور میکنید اگر موقعیتی پیش بیاید که آمریکا، لهستان را به خاطر همکاری با ایران تحریم کند، لهستان حاضر میشود ایران را به آمریکا ترجیح دهد؟
مهمانپرست: اصلا چنین بحثی الان مطرح نیست. اگر چیزی که در واقع دارد اتفاق میافتد را بررسی کنیم، الان اصلا موضوع این نیست که آمریکا بخواهد کسی را به خاطر رابطه با ایران تحریم کند بلکه سیاست آمریکاییها در دولت جدید این است که میگویند منافع ملی ما ترجیح دارد و بنابر آن دارند یکسری فشارهایی را به اروپاییها میآورند.
آمریکاییها میگویند ما هزینههای دفاع از امنیت اروپا را برعهده نمیگیریم و اگر قرار است ناتو وظیفه خود را انجام دهد اروپاییها باید سهم خود را بپردازند، همچنین ما هزینههای مهاجرین و پناهندگان را برعهده نمیگیریم؛ هرکس امنیت میخواهد باید خودش هزینه آن را بدهد.
بر این اساس اصلا بحث دولت جدید آمریکا این نیست که هرکسی که بخواهد با ایران کار کند تحریمش میکنند بلکه اکنون موضوع منافع ملی مورد توجه دولت آمریکاست است و به همین دلیل فشارهایی را در رابطه تجاری خود با اروپاییها وارد میکند که البته این سیاست مورد رضایت کشورهای اروپایی نیست.
آمریکاییها اکنون به دنبال این هستند که سیاستهای کلی خود در رابطه با هزینههایی که در دنیا دارند متقبل شدهاند را تغییر دهند و معتقدند که حتی اگر در خاورمیانه هم قرار است برای مبارزه با تروریستها اقدامی انجام شود هزینه آن را باید کشورهای منطقه بدهند؛ آمریکاییها در دولت جدید میخواهند هزینه کمتر برای حضور در مناطق مختلف را تقبل کنند که این مساله تبعاتی از جمله دور شدن کشورهای اروپایی برای آنها دارد.
30 تا 40 درصد از اهداف برجام در یکسالگی آن حاصل شده
مهمانپرست: خیلی از زمینهها که بیشتر مربوط به فضای ایجاد شده برعلیه ایران و دیدگاه عمومی نسبت به کشور ما بوده تغییر ایجاد شده و الان اشتیاق زیادی را برای کار با ایران میبینیم که این موضوع میتواند خودش را در بحث گردشگری، سرمایهگذاری و روابط تجاری نشان دهد، اگر مطلوب ما 100 باشد به سمت آن نقطه مطلوب حرکت کردهایم و ممکن است الان به اندازه 30 تا 40 درصد هم رشد کرده باشیم و هرچقدر هم بالاتر برویم فضا بازتر میشود.
شرکتها وقتی میخواهند به جای وارد شوند احساس امنیت میخواهند ولی وقتی که از یک نقطهای وارد شدند و دیدند زمینه مطلوبی برای کار وجود حضور آنها به شکل تصاعدی تقویت میشود البته مهم این است که این حرکت آغاز شود که شما میتوانید آمارهای رسمی کشورهای اروپایی و یا حتی آمارهایی که در بخش اقتصادی کشور خودمان در مورد روابط با اروپا وجود دارد را در این خصوص مقایسه کنید؛ به طور متوسط در سال گذشته در رابطه کشورها با ما شاهد رشد 50 الی 60 و حتی 70 درصدی بودیم.
ما در مورد لهستان بحث همکاریهای استانی را به کار گرفتیم و شرکتهای زیادی با یکدیگر ملاقات کردند که در این زمینه همکاری نفتی ما شروع شده و همچنین در مورد پتروشیمیها داریم وارد میشویم که این در حجم رابطه ما تاثیر میگذارد.
مهمانپرست: پروژههایی که بخواهد منجر به انتقال تکنولوژی بشود، پروژههای میان مدت و بلند مدت است و پروژههای کوتاه مدت کار تجاری میشود، مثلا شما اگر بخواهید یک چیزی را در کوتاه مدت بخرید یا بفروشید در دورههای سه ماهه یا شش ماهه این کار انجام میشود اما اگر بخواهد کارهایی منجر به سرمایهگذاری مشترک و انتقال تکنولوژی ماشین آلات جدید شود باید در دورههای زمانی 5 ساله یا 10 ساله آن را پیگیری کنیم که دورههای میان مدت یا بلند مدت است.
معمولا شرکتهای خیلی بزرگ اگر بخواهند خط تولید را در کشور جدیدی راه بیندازند و تکنولوژی با خودشان بیاورند اول به دنبال این هستند که مطمئن شوند اگر این خط تولید راه افتاد بازار مناسب برای آن میزان از تولید وجود دارد یا نه؟ روش معمول این است که در قراردادهای بلند مدت چند مرحله زمانی را تعریف میکنند که مرحله اول آن واردات یکسری از آن محصول به بازار مقصد است تا عکسالعمل بازار تست شود که مثلا در بازار ما یا بازار کشورهای منطقه چقدر این محصول خریدار دارد در مرحله دوم وارد همکاری با یک شرکت ایرانی میشوند و کار خود را به صورت مونتاژ شروع میکنند که یک مرحله از اقدام انتقال تکنولوژی در این مرحله انجام میشود، در قسمت سوم کلا خطوط تولید در ایران راه اندازی میشود که در این مرحله میتوانند از مزایای مواد اولیه، انرژی ارزان، نیروی کار ایرانی و ارتباطاتی که با کشورهای همسایه وجود دارد و هزینههای صادرات را کاهش میدهد استفاده کنند.
ما الان در لهستان پروژههای زیادی را تعریف کردیم که بخشی از آن در خصوص ماشینآلات اعم از ماشینآلات کشاورزی، صنعتی و حتی ماشینآلات مربوط به خدمات شهری مثل ماشینهای آتشنشانی، آمبولانس، اتوبوسهای شهری است، در بخش پتروشیمی به دنبال تکنولوژیهای جدیدی که در این بخش وجود دارد هستیم و در بخش محیطزیست یا بازیافت زباله ماشین آلات و تکنولوژیهای جدیدی که در این زمینه استفاده میشود را پیگیری کردهایم.
در بخش دارو و تجهیزات پزشکی به خصوص داروهای مبارزه با سرطان یا تولید مواد اولیه انسولین که خیلی نیاز کشور ماست و در دنیا 5 کشور بیشتر ماده اولیه آن را تولید نمیکنند را هم دنبال کردهایم که همه این موضوعات صحبت شده و مقدمات ورود شرکتهای لهستانی به ایران دارد فراهم میشود؛ در برخی از این موضوعات کارهای اولیه را شروع کردهاند که رفت و آمدها در این جهت دارد ادامه پیدا میکند و اگر این کار طبق روال خودش دنبال شود بعضی از این پروژهها دو سال و بعضی تا سه سال دیگر جواب میدهد.
همکاری خوزستان با لهستان میتواند منجر به تحول در این استان شود
اخیرا هیات استان خوزستان در لهستان بودند و بعضی از مسائلی را دنبال میکردیم که میتواند در بخش انتقال تکنولوژی حوزه دارو خیلی سریعتر جواب دهد و توافقات خوبی توسط رئیس بیمارستان جندیشاپور که رئیس سازمان بهداشت و سلامت استان هم هستند با طرفهای لهستانی انجام شد؛ در بخش بازیافت زباله هم قرار شد دو پروژه مهم در استان خوزستان پیگیری شود و طرف لهستانی تکنولوژی جدید را وارد کرده با طرف ایرانی مشارکت کند، در بحث کود شیمیایی هم که ما نیاز فوقالعادهای داریم قرار شد آخرین تکنولوژیهایی آن توسط دومین شرکت بزرگ پتروشیمی کل اروپا وارد استان خوزستان شود و در منطقه ویژه ماهشهر سرمایهگذاری مشترک داشته باشند تا با تکنولوژی جدید تولید کود شیمیایی داشته باشیم، در مورد ماشین آلات کشاورزی هم قرار شد بزرگترین شرکت تولید کننده ماشین آلات کشاورزی لهستان وارد ایران شود و با طرف ایرانی موضوع خط تولید را در یک برنامه بلند مدت دنبال کنند. اینها موضوعات خیلی خوبی است که میتواند در استان خوزستان تحول ایجاد کند ولی همانطور که گفتم برنامههای بلند مدت است که همراه با خود انتقال تکنولوژی و دانش فنی و ماشینآلات جدید را به همراه دارد و حتما باید در دورههای میان مدت یا بلند مدت تعریف شود که دورههای زمانی آن 5 سال به بالاست.
آینده اتحادیه اروپا در زیر سایه ابهام قرار گرفته
مهمانپرست: الان مقطع فوقالعاده حساسی را در کشورهای غربی اتحادیه اروپا شاهد هستیم که با بحرانهای مختلفی روبرو هستند؛ جدای از بحران اقتصادی، نتایج اوجگیری جریان ملیگرایی در کشورهای مختلف را دیدیم که منجر به تغیرات زیادی در سیاست کشورها شد و این روند دارد ادامه پیدا میکند؛ معنی این اتفاقات این است که آینده اتحادیه اروپا در زیر یک سایه ابهام قرار گرفته است.
الان تحرکات در بین اعضای اتحادیه اروپا افزایش پیدا کرده است، از یک طرف معنای ملیگرایی این است که منافع ملی خودشان را به منافع اتحادیه ترجیح میدهند و از طرف دیگر اکثر این کشورها مایل نیستند اتحادیه از هم بپاشد چون این مجموعه برای آنها منافع مختلفی را به همراه داشته است. بنابراین اتحادیه اروپا در یک شرایط خیلی حساس و تعیین کنندهای قرار گرفته و خروج انگلیس میتواند تغییرات زیادی را در داخل اتحادیه ایجاد کند. از طرف دیگر روی کار آمدن یک جریان تند ملیگرا با شعار آمریکا برای آمریکاییها میتواند بر روی اتحادیه اروپا تاثیرات خود را بگذارد.
من فکر میکنم یکی از موضوعاتی که هم سیاستمدارها و هم محقیقن و مراکز مطالعاتی ما میتوانند بر روی آن کار بکنند همین موضوع است، ما باید از رویدادهایی که در مناطق مختلف دنیا اتفاق میافتد به عنوان فرصت استفاده کنیم و هر اتفاقی در دنیا میتواند با یک برنامهریزی دقیق برای ما فرصت ایجاد کند، اکنون واقعیت وضعیت اتحادیه اروپا کمی در تردید قرار گرفته و در بین خود سران کشورهایی اروپایی در مورد برخی از موضوعات اختلاف نظر است، در مورد بعضی از تصمیماتی گرفته شده هم اعضا مخالفت میکنند و معمولا وقتی در مورد این تصمیمات در کشورها انتخابات برگزار میشود کسانی که شعارها ملیگرایی میدهند و به دنبال تامین منافع کشور خودشان هستند یا کمی به سمت گریز از اتحادیه حرکت میکنند با استقبال مردم روبرو میشوند.
اگر بخواهیم این موضوع را به شکل مصداقی بررسی کنیم با توجه به اینکه اکنون احتمالاتی در مورد پیروزی ملیگراها در فرانسه مطرح میشود آیا میتوان این کشور را گام بعدی در خروج از اتحادیه اروپا تصور کرد؟
مهمانپرست: این موج ملیگرایی در کشورها غربی راه افتاده است و ممکن است در کشورهای مختلفی از جمله فرانسه که الان با انتخابات روبروی هستند هم شاهد ادامه این تغییرات باشیم؛ به هر صورت باید منشا این موضوعات بررسی شود که یکی از دلایل آن ممکن است شرایط اقتصادی باشد که این کشورها با آنها روبرو هستند، موضوع دومی که تغییرات را ایجاد میکند بحث امنیت کشورهاست وقتی مردم احساس میکنند فعالیتهای گروههای تروریستی افزایش پیدا میکند و امنیت آنها به خطر میافتد بعضی از سیاستهای مسئولین خود را نمیپسندند و به هر صورت شعارهایی که جریانات مختلف میدهند میتواند با رفتار مختلف مردم روبرو میشود.
به نظر میرسد ما داریم یک مقطع بسیار حساس در جهان امروز را دنبال میکنیم؛ روابط بین قدرتها، توازن قوا در مناطق مختلف و شکل اتحادیهها دارد تغییر میکند و اگر بتوانیم از این تغییرات برای ایجاد فرصت برای کشور و منافع ملیمان استفاده کنیم این اتفاقات میتواند برای ما یک مزیت محسوب شود.
با حضور ترامپ در کاخ سفید روابط آمریکا و اروپا را چگونه پیشبینی میکنید؟
مهمانپرست: الان پیامهای خوبی برای گسترش روابط بین دولت جدید آمریکا و اروپایی که تا قبل از این به دلیل یک مشترکاتی با آمریکا کار میکرده دیده نمیشود، این را میتوانید از نوع موضعگیریهای مسئولین اروپایی در قبال سیاستهایی که آقای ترامپ در آمریکا اتخاذ کرده مشاهد کنید.
به هر صورت اتحادیه اروپا برای خودش شعارهایی داشته، اصولی را دنبال میکرده و تلاش میکرده تا در یک همکاری با ایالات متحده آمریکا این موضوعات را دنبال کنند الان آنها کاملا دچار تناقض در بعضی از رفتار شدهاند و شاید برخی از قدرتهای بزرگ در اتحادیه اروپا هم از این فرصت برای تقویت جایگاه خود در اتحادیه استفاده کنند و سعی کنند تا این مجموعه را به شکل یک مجموعه قدرتمند با رهبری خودشان و استقلال بیشتر و با تکیه کمتر به ایالات متحده آمریکا دنبال کنند؛ به هر صورت با توجه به تحولاتی که در حال انجام است باید شاید تحولات زیادی در داخل اتحادیه اروپا باشیم.
مهمانپرست: این فرمان هم در خود آمریکا و هم در اروپا و خیلی از کشورهای مخالفتهای جهان با مخالفت روبرو شده است؛ به نظر من هم این رفتار خیلی غیرمنطقی است و در دنیای امروز این چیزها پذیرفته نمیشود.
این یک حرکت سیاسی غیرقابل قبول است که 7 کشور را به اتهام اینکه اتباع آن میتوانند برای موضوع تروریست خطرناک باشند محدود کنید در حالی که عوامل اصلی اقدامات تروریستی از کشورهایی هستند که مبانی ایدئولوژیک ایجاد تروریست در دنیا محسوب میشوند و با این تروریستها هم رابطه دوستانه دارند؛ همین موضوع باعث شده که این فرمان ترامپ در ذهن افکار عمومی و مردم دنیا قابل پذیرش نباشد.
مردم میدانند وارد کردن اتهامات به کشور ما در کنار برقراری رابطه با بعضی از مشوقین و حامیان اصلی تروریست هیچ منطقی ندارد و فقط یک حرکت سیاسی است که بیشتر به رسوایی کسانی ختم میشود که سعی میکنند این اتهامات را علیه کشور و مردم ما وارد کنند.
باید از هر فرصتی برای تحقق اقتصاد مقاومتی استفاده کنیم
و سخن پایانی.
مهمانپرست: من فکر میکنم مهمترین کاری که ما الان باید انجام بدهیم این است که از هر فرصتی استفاده کنیم تا اقتصاد مقاومتی که مقام معظم رهبری بر روی آن تاکید دارند تحقق پیدا کند، ما کشور جوانی هستیم و حدود 40 میلیون جوان در کشور ما هستند که احتیاج به شغل دارند و آمادگی این را دارند که در پروژههای مختلف و کارهایی که ما میتوانیم برای آنها ایجاد کنیم وارد شوند تا اقتصاد کشور را متحول کنند، حال ما باید زمینه آن را برای اینها ایجاد کنیم البته مشکلات و مخالفتهای مختلفی در دنیا با کشور ما به خاطر استقلال و اصولش وجود دارد اما علیرغم همه این مشکلات و موانعی که سعی میکنند ایجاد کنند ما باید از منفذی استفاده کنیم تا پایههای اقتصاد کشور را تقویت شود و مبنای تولید در کشور تقویت شود.
باید سعی کنیم دانش فنی را به بهترین شکل به کشور منتقل کنیم و از نیروی جوان و پر انرژی و جوانهای کشورمان برای رسیدن به آن نقطه مطلوب استفاده کنیم که این تمام آن چیزی است که ما الان داریم دنبال میکنیم و امیداوریم بتوانیم قدم کوچکی در این زمینه برداریم.