به گزارش گروه دفاع و امنیت مشرق، پهپادها امروزه جایگاه مهمی در مجموعه قدرت نظامی کشورهای مختلف دنیا کسب کرده اند. این وسائل با تکیه بر توان اجرای عملیات در شب و روز در مناطق دور و نزدیک بر ضد اهداف ساکن و متحرک و در تمام شرایط آب و هوایی و امکان پروازهای هدایت شونده از دور و یا تمام خودکار، دستاوردهای نظامی بسیار مهمی را در منازعات نظامی سالهای اخیر بدست آورده اند.
صحنه های نبرد مدرن امروزی به علت تحرک بالای نیروهای مکانیزه زرهی و مهندسی به ده ها کیلومتر افزایش یافته است. با توجه به تغییرات سریع در مواضع نیروهای رزمی لزوم دستیابی به اطلاعات شناسایی به صورت زنده و بلادرنگ بسیار حیاتی می باشد. تصاویر بی درنگ و عکس های هوایی از جمله با ارزش ترین و ضروری ترین ابزارهایی است که می تواند یک فرمانده نظامی را در امر تصمیم گیری یاری دهد. هرچه سرعت عمل در دریافت تصاویر و عکس ها و ارائه آن به قرارگاه های عملیاتی سریعتر باشد، تصمیم گیری ها در خصوص تغییرات مواضع و تحرکات دشمن، برای مقابله با طرح های عملیاتی برای فرماندهان جنگ آسانتر خواهد شد.
هواپیماهای بدون سرنشین به دلیل عدم نیاز به تأسیسات و پایگاه های بزرگ و ثابت، سادگی تعمیر و نگهداری، بکار گیری آسان، نداشتن ضایعات انسانی در صورت هدف قرار گرفتن (که با توجه به هزینه صداهاهزار دلاری و زمان چندین ساله آموزش یک خلبان بسیار مهم است)، امکان استفاده از فناوری پیشرفته در ساخت و مزایای دیگر نظر مشتریان نظامی و غیرنظامی و در نتیجه شرکت های سازنده را به خود جلب کرده و امروزه میزان سرمایه گذاری کشورهای جهان در این زمینه بالغ بر چند میلیارد دلار است.
توسعه پهپادها با توجه به رشد فناوری های پیشرفته در زمینه رایانه، کنترل پرواز، مواد سبک وزن، موتورهای الکتریکی و سوختی سبک و نرم افزارهای ارتباطی پیشرفته شکل ساخت یافته ای به خود گرفته است و در نتیجه در فضای پیچیده جنگ های مدرن امروزی با کم نمودن چرخه زمانی «برنامه ریزی-اجرا-ارزیابی» عملیاتهای نظامی نقش مهمی را بازی می کنند.
این هواپیماهای بدون سرنشین با داشتن ایستگاه کنترل زمینی مجهز به انواع رایانه، توانایی برنامه ریزی نمودن مسیر پروازی در حافظه تجهیزات الکترونیکی هوایی را دارند که امکان اجرای مأموریت های تمام خودکار را بدون نیاز به برقراری ارتباط رادیویی با پرنده فراهم می کند. از این پهپادها می توان در عکسبرداری و فیلمبرداری از عمق مواضع دشمن، جنگ الکترونیکی، رله ارتباطی، دیده بانی، هدفیابی و گرا دادن، اجرای عملیات کنترل ترافیک، کنترل نوار مرزی به منظور مبارزه با قاچاق، مطالعات هواشناسی، عکسبرداری جهت نقشه های جغرافیایی، ارزیابی خسارت های بلایای طبیعی و مأموریت های متنوع دیگر استفاده کرد.
به گزارش مشرق، دو کاربرد مهم دیگر برای هواپیماهای بدون سرنشین استفاده به عنوان هدف پروازی برای تمرین و آموزش کارکنان شبکه پدافند هوایی توپخانه ای و موشکی و همچنین اجرای عملیات تهاجمی است. سرعت بالا و ابعاد کوچک این پرنده ها را به ابزار مناسبی جهت شبیه سازی یک هدف واقعی برای تقویت مهارت های مجموعه پدافند هوایی کشور نموده است که برای کاهش هزینه ها و افزایش آمادگی دفاعی بسیار مهم است. عملیات تهاجمی نیز همانطور که در قسمت قبلی گزارش شرح داده شد امروزه جزو مأموریت های جدی پهپادها به شمار می رود.
در سالهای 1362و 1363 که شرایط خاصی بر فضای جنگ حاکم بود پس از مطالعه در زمینه ساخت وسائل پرنده هدایت پذیر و شناخت کاربرد و توانایی های آنها با توجه به امکانات داخل کشور و وجود زمینه های گوناگون کاربردی در جنگ، فعالیت های به نسبت گسترده ای برای طراحی و ساخت این نوع هواپیماها در صنایع دفاع، چند دانشگاه و صنایع سپاه شروع شد. نتیجه این فعالیتها ساخت چند نوع هواپیما بود که تعدادی از آنها نیز به طور گسترده در جنگ استفاده شد و اکنون نیز فعالیتها در زمینه تکمیل این سامانه ها و عملیاتی نمودن آنها ادامه دارد.
امروزه صنایع هوایی قدس و شرکت هواپیما سازی ایران (هسا) از جمله مهمترین مراکزی هستند که در زمینه طراحی و ساخت انواع هواپیماهای بدون سرنشین با مأموریت های مختلف مراقبت، شناسایی، هدف پرنده و ... فعالیت می نماید.
صنایع هوایی قدس در سال 1364 به دنبال اوج گیری جنگ تحمیلی عراق علیه ایران و نیاز به اجرای عملیات شناسایی از موقعیت دشمن با هدف ساخت و تولید هواپیماهای بدون سرنشین و به کارگیری آنها در مأموریت های محوله سپاه، زیر نظر وزارت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی(معاونت خودکفایی) تشکیل شد و در همان سال موفق به تولید چهار فروند از این وسائل و اجرای عملیات عکسبرداری از منطقه شلمچه روی مواضع دشمن شد که این امر به عنوان یک رویداد مهم در دفاع مقدس تلقی گردید.
در آن زمان به کارگیری پهپاد شناسایی مورد توجه قرار گرفت و با بهره گیری از هواپیمای بدون سرنشین کوچک مدل و تجهیز کردن آن عکسهای مفیدی از عمق سه کیلومتری مواضع دشمن تهیه شد و مورد بهره برداری قرار گرفت و با اجرای این مأموریت دستور تشکیل یگان تیپ رعد صادر شد. این یگان در مدت کوتاهی مأموریت های متعددی جهت شناسایی و عکسبرداری انجام داد که از نظر اطلاعات نظامی مورد توجه قرار گرفت.
پس از مدتی و در همان سال 1364 با ساخت و نصب سکوی پرتاب هواپیما روی قایق های تندرو فعالیت های پهپادی در هورالعظیم آغاز شد. با توجه به مهم بودن منطقه و به دنبال اجرای عملیات های خیبر و بدر و بدست آمدن اطلاعات قابل توجه از استحکامات دشمن، نقش ارزنده پهپاد در عملیات برای مسئولان امر روشن و قطعی شد و بر این اساس مأموریتهای متعددی قبل و بعد از هر عملیات به یگان پهپاد تیپ رعد ابلاغ می شد که مهمترین آنها در عملیات حیرت انگیز والفجر8 و عملیات کربلای5 بود.
تعداد مأموریت اجرا شده توسط یک نوع از این پهپادها در جنگ تحمیلی 619 مورد و وسعت منطقه شناسایی شده بالغ بر 18570 کیلومتر مربع با 53772 قطعه عکس تا زمان پذیرش قطعنامه 598 بوده است. در واقع با توجه به سرعت بکار گیری این وسائل و امکان بازیافت در منطقه نزدیک به خط مقدم و آماده سازی سریع عکس ها و رسیدن به دست فرماندهان برای تصمیم گیری فوری بسیاری از عملیات های شناسایی در عمق کم به پهپادها سپرده شد و دست هواپیماهای شناسایی سرنشین دار برای مأموریت های عمقی بازتر گردید.
به گزارش مشرق، صنایع هوایی قدس بعد از ادغام وزارتهای دفاع و سپاه فعالیت های خود را زیر نظر مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی ادامه داد.این صنعت از سال 1371 تا پایان سال 1376 در زیرمجموعه سازمان صنایع دفاع فعالیت می نمود. از آغاز سال 1377 بنا بر دستور وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح این صنعت از ساصد جدا شده و به سازمان صنایع هوایی نیروهای مسلح پیوست.
در ادامه به معرفی مهمترین پهپادهای ساخته شده در صنایع هوایی قدس که امروزه صدها فروند از آنها تولید شده و در خدمت نیروهای مسلح کشور قرار دارد می پردازیم.
تلاش1
به منظور آموزش خلبانی هواپیماهای پیشرفته بدون سرنشین نیاز است که ابتدا خلبان با این هواپیمایی آموزشی تمرین نماید و هواپیمای بدون سرنشین تلاش به این منظور طراحی و ساخته شده است.
هدایت و کنترل هواپیمای تلاش توسط رادیو کنترل PCM اجرا می شود. این هواپیما توانایی اجرای انواع مانورهای پروازی از جمله غلت، تاب و پیچ را دارد. از ویژگی های مهم این هواپیما، نداشتن قطعات پیچیده، ابعاد به نسبت کوچک، سادگی مونتاژ، کارکرد پایدار و ساده و قیمت کم است. برخاست و فرود این هواپیما بوسیله چرخ های آن اجرا می شود.
هواپیمای بدون سرنشین تلاش2(هدف3000)
هواپیمای هدف3000 توسط پرتابگر JATO با طول ریل صفر و یا پرتابگر نیوماتیک پرتاب می گردد. به دنبال استقبال از هواپیمای بدون سرنشین تلاش، صنایع هوایی قدس هواپیمای هدف3000 را که سرعت و مانورپذیری بیشتری نسبت به هواپیمای تلاش دارد به تولید انبوه رسانده است. این هواپیما نیز به مانند هواپیمای تلاش، توان اجرای مانورهای پروازی را به نحو مطلوبی دارد. این پهپاد معمولاً توسط چتر بازیافت می شود و در شرایط اضطراری می تواند به آرامی توسط خلبان در باند فرود آید.
بیشینه سرعت هدف3000 بالغ بر 140 کیلومتر بر ساعت، شعاع پرواز 5 کیلومتر، سقف پرواز 9000 پا(حدود 2700متر)، مداومت پرواز 45 دقیقه بوده، مکانیزم پرتاب آن JATO و مکانیزم بازیافت چتر است.
مهاجر2
طراحی و ساخت مهاجر 2 به منظور مراقبت هوایی و عملیات شناسایی در مناطق دوردست و غیر قابل دسترس صورت گرفته است. این هواپیما با توجه به سطح مقطع راداری بسیار پایین خود می تواند به مواضع دشمن نزدیک شده و اطلاعات مورد نیاز فرماندهان نظامی از جمله اطلاعات دورسنجی و تصاویر ویدوئویی را به صورت زنده به ایستگاه دریافت کننده ارسال نماید. همانطور که نمونه هایی از پهپادهای ایرانی با پرواز در نزدیکی ناوهای هواپیما بر آمریکایی و ارسال تصاویر به مدت چند دقیقه و بازگشت سالم به پایگاه این توامندی را اثبات نمودند.
در مهاجر2 از یک سامانه کنترل و هدایت الکترونیکی نیمه خودکار یا تمام خودکار متناسب با مأموریت تعریف شده استفاده می گردد. این سامانه برای اجرای کارهای عملیاتی، پژوهشی و شناسایی، طراحی و ساخته شده و می تواند علاوه بر اعمال فرامین با حفظ تعادل و ارتفاع هواپیما مسیرهای تعیین شده را ناوبری نماید.
سامانه الکترونیکی این پرنده توانایی برنامه ریزی مسیر پروازی در حافظه تجهیزات الکترونیکی هوایی و ثبت اطلاعات دورسنجی در رایانه های زمینی را دارد.
این کار بوسیله دستگاه اویونیک و وسایل رصد و مراقبت قرار داده شده در هواپیما صورت می گیرد. هدایت علاوه بر خلبان مستقر روی زمین با خلبان خودکار و یا با نرم افزار برنامه ریزی شده هدایت صورت می گیرد و سامانه الکترونیکی هدایت کننده را می توان پیش از پرواز برنامه ریزی کرد.
بدنه مهاجر2 از جنس مواد مرکب، طول آن 91/2 متر، دهانه بال 8/3 متر، بیشینه جرم آن 85 کیلوگرم بوده و به بالاترین سرعت 210 کیلومتر بر ساعت دست می یابد. مدت پروازی این پهپاد پر تعداد ایرانی 90 دقیقه، ارتفاع پروازی آن 11000 پا(حدود 3300 متر) و شعاع عملیاتی آن 50 کیلومتر است.
ماموریت های مهاجر2 شامل مراقبت هوایی و شناسایی، بررسی وضعیت آب و هوایی، رصد اهداف و زاویه حرکت و ارتباطات آن، کنترل ترافیک، رله ارتباطی، جنگ الکترونیک، کنترل مرزها و اطراف آن جهت مبارزه با قاچاقیان، عکسبرداری برای بررسی های جغرافیایی و پخش اعلامیه در مناطق دشمن است.
از ویژگی های پایگاه زمینی هدایت و راهبری مهاجر2 می توان به مواردی چون ارتباط بیسیم با امواج (uplink-downlink)، گرفتن اطلاعات پرواز، ذخیره و جمع آوری اطلاعات دریافتی، فرستادن اطلاعات برای هدایت پرواز و مراقبت از انجام عملیات، دریافت تصاویر ویدوئی زنده و ذخیره و پخش انها، گفتگو بین خلبان(داخل ایستگاه) و گروه پروازی(خارج از ایستگاه) و ذخیره گفتگوها اشاره کرد.
سامانه برخاستن این پهپاد دستگاه بلند شدن نیوماتیکی(PL3) و سامانه فرود آن بوسیله چتر و یا دستگاه )اسکید) است. این پرتابگر نیوماتیکی از انرژی حاصل از فشار گازهای غیرقابل اشتعال(معمولاً نیتروژن) جهت پرتاب وسیله استفاده می کند. نحوه کارکرد پرتابگر بدین صورت می باشد که گاز در داخل مخازن، متناسب با وزن و سرعت برخاست لازم هواپیما فشرده می شود سپس با یک واکنش نیوماتیکی تغییرات فشار باعث ایجاد انرژی به منظور پرتاب هواپیمای مهاجر2 می گردد. از مزایای این پرتابگر می توان به سادگی و کاربرد آسان، زمان آماده سازی کوتاه، ارزان بودن، گاز مورد استفاده برای شارژ و کارکرد یکنواخت و مطمئن اشاره کرد. پرتابگر نیوماتیک در دو طرح مختلف قابل نصب روی خودروهای سبک و یا به صورت مستقل چرخدار که توسط خودرو یدک کشیده می شود طراحی و تولید شده است.
بازیافت هواپیمای مهاجر2 با توجه به مکان بازیافت به وسیله چتر یا سورتمه(skid) صورت می گیرد. در صورتی که یک باند نسبتاً کوتاه وجود داشته باشد فرود هواپیما به وسیله سورتمه میسر است با توجه به اینکه نیروی اصطکاک سورتمه با سطح زمین زیاد می باشد هواپیما در باند نسبتاً کوتاهی متوقف می شود. گفتنی است که فرود هواپیما و پایداری آن در زمینهای ناهموار به سادگی انجام می گیرد. در سورتمه هواپیمای مهاجر2 از ضربه گیر هیدرولیکی به منظور میرا نمودن ضربه های ناشی از برخورد هواپیما با زمین استفاده شده است.
در صورتی که امکان فرود با سورتمه نباشد بازیافت هواپیما با چتر صورت می گیرد. در این روش پس از آنکه هواپیما به محل مورد نظر برای بازیافت هدایت شد و ارتفاع مناسب انتخاب گردید فرمان بازیافت توسط کاربر داده می شود در این هنگام موتور هواپیما خاموش و چتر باز شده و هواپیما به آرامی فرود می آید. در این حالت هم سورتمه هواپیما میراکننده ضربه های ناشی از برخورد هواپیما با زمین است.
طبق آمارهای اعلام شده در تبلیغات موجود در نمایشگاه های عمومی، تا کنون بیش از 200 فروند مهاجر تولید شده است که در یگان های مختلف نیروهای مسلح و در سراسر کشور در حال اجرای مأموریت است.
ادامه دارد ...