سرویس فرهنگ و هنر مشرق - نام اولیه فیلم برنده اسکار اصغر فرهادی برای اخذ پروانه ساخت «برسد به دست آهو» نام داشت و پس از تهیه نسخه نهایی عنوان «فروشنده» برای این فیلم انتخاب شد و در نهایت با عنوان «مشتری» (LE CLIENT) در فستیوال فیلم کن به نمایش درآمد. اصغر فرهادی در گفتگویی با ایسنا در مورد نامگذاری آثارش به این مسئله اشاره می‌کند که فیلم «شهر زیبا» در فرانسه با نام «بچه‌های شهر زیبا (les enfants debelle ville) و «چهارشنبه‌سوری» در بیرون از ایران با نام «آتش‌بازی چهارشنبه» (Fireworks Wednesday) به نمایش درآمدند.
سرنوشت تهیه سرمایه و تولید فیلم «فروشنده» تقریبا به فرجام نامگذاری‌اش شباهت دارد. این فیلم با عنوان «مشتری» در جشنواره‌های جهانی شرکت کرد و با همین عنوان در سینماهای خارج از کشور نمایش داده شد. یک دوگانگی خاص در فیلم‌های اخیر فرهادی، در نحوه نامگذاری و تولید وجود دارد که این دوگانگی قابل تعمیم به کنش‌ها، واکنش و رفتارشناسی سازنده فیلم «جدایی» (در ایران جدایی نادر از سیمین) است.
فروشنده،فیلمی ایرانی، به تهیه کننده‌ای کمپانی ممنتوی فرانسوی با سرمایه‌گذاری عربی، در ایران تولید شد و مجسمه طلایی اسکار را کسب کرد. حالا افتخار کسب مجسمه طلایی را باید به حساب نبوغ ایران فرهادی گذاشت یا به حساب دلارهای عربی؟!
به خاطر یک مشت دلار یا یک مشت ریال؟!
حواشی راجع به کسب این افتخار عربی از جایی آغاز شد که پس از کسب جایزه اسکار خواهر امیر قطر "المیاسه بنت حمد بن خلیفه آل ثانی" خواهر امیر قطر سرمایه‌گذار فیلم فروشنده در صفحه رسمی خود نوشت: افتخار می‌کنم که به عنوان اولین بنیاد سینمایی عربی، در سه سال متوالی ۴ بار نامزد اسکار شدیم و امشب اسکار بهترین فیلم خارجی را گرفتیم. وی دریافت جایزه اسکار را به مردم کشورش تبریک می‌گوید. این انتساب به کسب افتخار دریافت جایزه اسکار توسط خواهر امیر قطر را اصغر فرهادی ماه های قبل طی یک گفتگوی رسانه ای پاسخ داده است. گفتگویی که با اتفاقات بعدی به سادگی می توان پاسخ های مناسب‌تری برایش پیدا کرد.
اصغر فرهادی در رابطه با حمایت قطری های در گفتگو با خبرگزاری ایسنا در تاریخ 26 اردیبشت 1395 چنین می‌گوید : «ت هیه‌کنندگان فیلم من و کمپانی ممنتو هستیم. وقتی تصمیم به ساخت فیلم گرفتم و مقدمات ساخت آن فراهم شد، تهیه‌کننده و همچنین سرمایه‌گذار فیلم خودم بودم. همزمان با کامل شدن نگارش فیلمنامه و در طول تولید، کمپانی فرانسوی «ممنتو» که پیش از این تهیه‌کنندگی فیلم «گذشته» را برعهده داشت و پخش‌کننده دیگر فیلم‌های من است، درخواست کرد که فیلمنامه را مطالعه کند. آنها پس از مطالعه فیلمنامه، تقاضای سرمایه‌گذاری بخشی از فیلم را کردند و در نهایت تصمیم بر این شد که من و الکساندر ماله-گی (مدیرعامل ممنتو) تهیه‌کننده مشترک این فیلم باشیم. آنها همچنین به همراه پدرو آلمادوار، تهیه‌کننده فیلم بعدی نیز هستند. در تیتراژ، تهیه‌کنندگان، کمپانی ممنتو و من هستیم. در اواخر فیلمبرداری، آنها توانستند فیلم را به کشورهای مختلفی پیش‌فروش کنند. پخش تلویزیونی فیلم نیز به تلویزیون «آرته» فرانسه، پیش‌فروش شد. در رابطه با حضور «دوحه فیلم فستیوال» به عنوان تهیه‌کننده و سرمایه‌گذار، خبری که منتشر شده، یا از سر بی‌اطلاعی یا شیطنت است. فستیوال دوحه، هر سال به تعدادی فیلم رقمی به عنوان فاوند (fund)پرداخت کرده و شریک می‌شود. آنها در سال‌های گذشته نیز، مثل بسیاری از جاهای دیگر در دنیا که فاوند می‌دهند و در فیلم‌ها مبلغی سرمایه‌گذاری می‌کنند که معمولا در مقابل بودجه کلی فیلم، درصد بالایی نیست. مسئول فستیوال دوحه قطر، پس از حضور کمپانی ممنتو به‌عنوان تهیه‌کننده در این فیلم، با آنها تماس گرفته و ابراز تمایل کرده بودند که امسال یکی از فاوندهای‌شان را به فیلم «فروشنده» بدهند و ممنتو هم پذیرفته بود. در تیتراژ هم نامشان در کنار تلویزیون آرته فرانسه، با عنوان «با همکاری (Association) آرته و «دوحه فیلم فستیوال» آمده است. سرمایه اصلی فیلم، متعلق به من و کمپانی «ممنتو» است و نام ممنتو در تیتراژ به همراه نام من، به عنوان تهیه‌کننده و سرمایه‌گذاران فیلم آمده.»
اما این سخنان اصغر فرهادی نیز کمکی به کمرنگ کردن حمایت قطری‌ها از فیلم قطری فروشنده نکرد. اگر کمک قطری‌های در اندازه یک تنخواه (FUND) ساده است چرا قطری اینقدر روی فیلم و اصغر فرهادی مانور داده‌اند؟
نخستین مانور قطری با نمایش فیلم «فروشنده» در شصت و نهمین جشنواره بین‌المللی کن آغاز شده فاطمه الرمیحی (نماینده المیاسه بنت حمد بن خلیفه آل ثانی )، رئیس اجرایی مؤسسه فیلم دوحه روی فرش قرمز آخرین نمایش فیلم «فروشنده» در کنار سایر میهمانان حضور یافت و از سوی دیگر، شيخه مياسه آل‌ثاني، خواهر پادشاه قطر و بنیانگذار مؤسسه فیلم دوحه در صفحه اینستاگرامش از عبارت «co-finance» به جای «funding» استفاده کرد که بر خلاف «fund» کاملا معنی سرمایه‌گذاری را دارد و در همان گزارش نخست قطری‌ها نیز از همین لفظ استفاده شده بود که معنای سرمایه گذاری از طریق تأمین مالی یک پروژه را دارد.
پس از آنکه خبرهایی درباره سرمایه گذاری قطری‌ها در فیلم اصغر فرهادی منتشر شد و با استناد به سرمایه گذاری‌های پیشین این مجموعه در سایر فیلم‌ها ـ که بین ۵۰۰ هزار تا ۱٫۵ میلیون دلار بود ـ این احتمال بارها مطرح شد که میزان سرمایه گذاری مالی قطری‌ها در این پروژه نیز در سطح قابل اعتنایی است.
در هیاهوی جدل کارگردان و سرمایه گذار (خواهر امیر قطر) بر سر استفاده از دو عبارت «fund» و «co-finance» ، "العربیه"، حین برگزاری جشنواره فیلم کن ادعاهای تازه‌ای در باب منابع مالی فیلم اصغر فرهادی منتشر کرده است. این رسانه با انتشار تصویری از فاطمه الرمیحی که روی فرش قرمز "گذشته" هم حاضر بود، از سرمایه‌گذاری قطر در فیلم اصغر فرهادی خبر داد.العربیه در ادامه نوشته است: گفتنی است که فیلم قبلی فرهادی، بنام "جدایی نادر از سیمین" نیز که برنده جایزه اسکار شد، بدون کمک مالی دولت ایران و با کمک 25 هزار دلاری "انجمن فیلم آمریکا" ساخته شده است.
منابع مالی خارجی فیلم‌های اخیر فرهادی همواره با یک کمک خارجی عجیب و غریب همراه بوده است مثلا، انجمن فیلم آمریکا 25 هزار دلار به فیلم "جدایی " کمک کرد. اتحادیه اروپا سرمایه‌گذار "گذشته"،بود و سرمایه‌گذاری موسسه فیلم دوحه [قطر] برای "فروشنده"موید یک اتفاق بسیار ساده است که ماله گه (تهیه کننده فرانسوی) با کمترین هزینه ممکن با استفاده از اعتباری که فرهادی کسب کرده بیزنس خوبی براه انداخته است .
شاید فرهادی مثل همیشه در مقابل چنین پرسشی این موضوع را مطرح کند که تندروها در ایران دوباره دارند ارزش اسکارش را زیر سئوال می‌برند و چنین متنی اساسا یک نوشتار انتقادی تندرو مابانه و کاملا سیاسی است. مستقل از همه این قضاوت های که اصغر فرهادی بزودی در گفتگوهایش ارائه خواهد کرد باید به این مسئله توجه داشت که در نهایت اسکار در تور قطری‌ها و عرب‌های بادیه نشین حوزه خلیج فارس افتاده است.
زمینه این بیزنیس و اسکار اشتراکی عربی – ایرانی ریشه در نحوه بیزنس تهیه کننده فرانسوی دارد. زمانیکه حلقه پاریسی سینما «هنگامه پناهی» و «محمد حقیقت» محصول گم شده خود ،اصغر فرهادی، را به «نادر تکمیل همایون» معرفی کردند، مشخص بود که جریان تازه‌ای در حال شکل گیری است. این حلقه سالها با سرمایه‌گذاری روی آثار عباس کیارستمی فقید، بهمن قبادی و جعفر پناهی به سرانجام مطلوب بین المللی و مالی نرسیدند و تلاش می‌کردند از برند ناشناخته اصغر فرهادی با فیلم «درباره الی» بهره‌برداری بین المللی کنند. اما همه اتفاقات منجر به تولید جدایی نادر از سیمین با چاشنی اتفاقات سیاسی سال 1388 ، دست در دست هم نهادند تا «الکس ماله گی»، «جدایی» و اسکار را یک جا ببلعد.
«الکساندر ماله گی» و کمپانی ممنتو از آن دست کمپانی‌هایی است که برای رقابت با MK2 پیکچرز تاسیس شد. مشخص نیست ««ماله‌گی» سرمایه اصلی این کمپانی را چگونه تامین می‌کند اما تنها کمپانی است که با قطری‌ها وارد معامله شده است.طبق شنیده‌ها و گزارشات شبکه های عربی فستیوال فیلم اورشلیم 2007 نقطه ای است که موجب آشنایی فاطمه الرمیحی و الکس ماله گی یهودی می شود.
یک منبع آگاه از پارسی زبانان فعال در حوزه سینما و همکار کمپانی MK2 به مشرق می‌گوید ماله‌گی با شعار فیلمسازی بدون مرز، به دنبال بیزنسی کلان در خاورمیانه است، او دنبال تولید در فرانسه نیست، چون اعتقاد دارد در اروپا به اندازه خاورمیانه نفت و گاز نیست.
ماله گی کارش در تولید مشترک را با فیلم «کیلومتر صفر» در خاورمیانه (عراق) آغاز کرد. فیلم دو سال پس از حمله آمریکا به عراق تولید شد و ماله گی با توجه به فضای سیاسی که حول مسئله عراق وجود داشت قصد داشت از این تولید این فیلم بهره سیاسی ببرد و فیلم را با استفاده از فضای سیاسی شکل گرفته وارد بازار جهانی کند، اما تیرش به سنگ خورد.
مردم در ایران فیلم «کیلومتر صفر» به تهیه کنندگی «ماله گی» را ندیده‌اند، اگر این فیلم در ایران دیده می‌شد قطعا مسئولان ایرانی اجازه نمی‌دادند که آثار این تهیه کننده فرانسوی از سوی سینمای ایران به آکادمی اسکار معرفی شود.
ماله‌گی با فیلم «کیلومتر صفر» نتوانست به اهدافش دست پیدا کند اما با فیلم «جدایی» به هدفش رسید و ضرر و زیان فیلم «کیلومتر صفر» را با اکران جهانی «جدایی» کاملا جبران کرد. در حال حاضر «ماله گی» متمرکز در حوزه خاورمیانه شده و عمده قراردادهای تولیدش را با فاطمه الرمیحی منعقد کرده است. نکته جالب این است که «ماله گی» باعث آشنایی فرهادی با فاطمه الرمیحی شده است و اصغر فرهادی مثل همیشه از جزئیات حمایت مالی قطری‌ها مطلع نیست.
از این سخنان به شکل جدی می توان نتیجه گرفت که قطعا قطری‌ها با ماله‌گی رابطه مالی دقیق و تعریف شده‌ای دارند و با توجه به شناختی که از ماله‌گی وجود دارد او به ملیت و قومیت اعتقادی ندارد و تنها اعتقادش بهره مالی است. با وجود تمام انکارها از جانب فرهادی، کاملا مشخص است که فیلم از صفر تا صد با سرمایه قطری‌ها ساخته شده، رایت تلویزیونی اش به ARTE فرانسه واگذار شده و فروش جهانی‌اش نصیب کمپانی ممنتو خواهد شد و عده ای اینجا در باغ فردوس، موزه سینما، دور اسکار طواف می‌کردند. در صورتیکه این دفعه کلاه گشادی بر سر ملیت و قومیت ایرانی گذاشته شده است و قطری ها که تقریبا 500 سال از سطح متوسط تمدن جا مانده‌اند، مدعی اسکارند تا داعش صفتی خود را تطهیر کنند.
خواهر امیر قطر نیز در فضای مجازی افتخار کسب مجسمه طلایی اسکار را به نام خود ثبت کرد و عده‌ای در ایران دارند بر سر نازیدن به مجسمه طلایی با یکدیگر رقابت می‌کنند. شاید این عده نمی‌دانند، شاید باورش برای آنان دشوار است که بادیه نشینان عقب مانده اطراف خلیج فارس و حامیان اصلی وحشی‌ترین گونه جانوری تاریخ (داعش)، سهم بزرگی در کسب جایزه اسکار اصغر دارند.