سرویس سیاست مشرق - پس از گذشت نزدیک به ۴ سال از روی کار آمدن کابینه تدبیر و امید به ریاست حسن روحانی، حال فرصت مناسبی است به بررسی گوشی از عملکردهای دولت یازدهم بپردازیم هدف از تهیه سلسله گزارش‌های "مروری بر دوران روحانی مچکریم" نیز بازخوانی موارد مهم و در عین حال مبهم بیش از سه سال گذشته از تاریخ کشور است تا مشخص شود حسن روحانی تا چه اندازه توانسته از "تدبیر" در کارهایش استفاده کند و نتیجه آن چه میزان "امید" برای مردم بوده است.
* تاثیر ادبیات دولتمردان بر روند مذاکرات هسته‌ای
پس از روی‌کار آمدن دولت روحانی، مهم‌ترین و با استناد به وضعیت کشور به جرات می‌توان گفت تنها برنامه کابینه یازدهم، دستیابی به توافق هسته ای میان ایران و ۶ کشور دیگر جهان قرار گرفت تا به واسطه آن و از طریق ارتباط به کشورهای دیگر جهان مخصوصا کشورهای غربی، به بهبود شرایط داخلی ایران بپردازند. درواقع ازجمله اشتباهات راهبردی تیم روحانی را می‌توان اتکا به خارج از مرزها برای حل مشکلات داخل کشور اشاره کرد.
اما با گذشت ۴ سال از زمان روی کار آمدن روحانی و آغاز مذاکرات گسترده با کشورهای ۵+۱ بر سر موضوع هسته ای تاکنون تنها دستاورد این مذاکرات برای دولت، سند برجام بوده که این سند نیز تاکنون به دفعات نقض شده است. از طرف دیگر تیم سیاست خارجی روحانی به دلیل نقص های متعدد این سند امکان مقابله با این نقض ها را ندارند. بررسی چرایی وجود نقص در این سند می‌تواند خود نشانگر اشتباهات مسئولان در این زمینه باشد.
-
اولین اشتباه در این زمینه را می‌توان منتسب به حسن روحانی دانست آنجایی که در زمان انجام مذاکرات وضعیت کشور را اسفناک توصیف کرد و با مطرح کردن ادعای غیرواقعی خالی بودن خزانه، این پالس را به طرف‌های غربی و دشمن فرستاد که وضعیت در ایران بسیار بدتر از انتظارات آنها است و در واقع ایران نیاز فوری برای به نتیجه رسیدن مذاکرات دارد. روحانی در مراسم آغاز سال تحصیلی در دانشگاه تهران گفته بود: "دولت در شرایطی کار خود را آغاز کرده است که با یک خزانه خالی و انبوهی از بدهکاری رو به روست." بنابراین طرف های مذاکره کننده با مشاهده این وضعیت توقعات خود را بالا برده و در ازای آن سطح مطالبات ایران را کاهش دادند. به این ترتیب داده‌های طرف ایرانی از دستاوردهای هسته ای زیاد و ستانده های آن کم و به صورت قطره‌چکانی تحویل شد.
-
یکی دیگر از وعده‌های روحانی در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۹۲، حل مشکلات کشور در ۱۰۰ روز بود. به همین منظور او تمام تلاشش را کرد تا در این بازه زمانی اقدام خاصی انجام دهد که بتواند به افکار عمومی پاسخ دهد. به همین منظور با فشار بر تیم مذاکره کننده،از آن ها خواست اولین بخش از توافق هسته ای را در آستانه ۱۰۰ روزگی دولتش به امضا برسانند. این عجله در رسیدن به توافق موجب شد در بسیاری از بندهای توافق دقت لازم صورت نگیرد و راه سواستفاده برای طرف های دیگر مذاکره کننده هموار شود. رهبر معظم انقلاب نیز در یکی از دیدارهای خود "عجله" را باعث در نظر گرفته نشدن بسیاری از ملزومات مذاکره دانستند.
-
سخنان ظریف در جمع دانشجویان دانشگاه تهران را می‌توان دیگر پیام دولت یازدهم برای غربی ها دانست. وی در زمانی که هنوز روند مذاکرات به نتیجه نرسیده بود در پاسخ به سوالی، توانایی های دفاعی کشور را زیر سوال برد و با بیان اینکه آمریکا می‌تواند با یک بمب کل سیستم دفاعی کشور را از کار بیاندازد، این اجازه را به دشمنان داد تا فشار بیشتری را برای تشدید مواضع ضدایرانی خود بردارند و با تهدید به حمله نظامی باعث عقب نشینی طرف ایرانی شوند. نگاهی به آمار بیانگر این واقعیت است که در دوران روحانی بیش از هر زمان دیگر کشور به گزینه های روی میز تهدید شده است.
-
ارتباط دادن همه مسایل کشور به برجام نیز از دیگر اشتباهات دولتی‌هاست که می‌توان در این زمینه به آن اشاره کرد. به عنوان نمونه روحانی در اظهاراتی نسنجیده حل مشکل کم آبی را نیز به برجام منوط کرد و یا ابتکار معاون وی بهبود وضعیت آلودگی هوا و ریزگردها را به برجام مرتبط دانست. پیامی که از این سخنان به طرف های مذاکره کننده که در دشمنی با ملت ایران ید طولایی دارند مخابره می‌شود نیاز دولت روحانی به رسیدن و انعقاد توافق هسته ای به هر قیمتی است چراکه وقتی با اظهارات ناصحیح توقع کاذب در مردم بوجود آمد و راهکار حل مشکلات از برنامه ریزی و عمل به توافق هسته ای رسید پس از همین طریق نیز می‌توان به دولت برای دریافت امتیازات بیشتر فشار آورد.
دلبستگی صرف به توافق هسته ای بجای تلاش برای حل مسایل کشور از مهم ترین نقاط ضعف دوران روحانی بود که بارها مورد انتقاد کارشناسان و دلسوزان کشور قرار گرفت. در واقع علت اصلی بسیاری از مشکلات امروز کشور را می‌توان در این قضیه دید.
از سوی دیگر، علت عدم کارکرد وعده داده شده از سوی توافق با کشورهای دیگر و ادامه همان روند معارضه علی رغم عمل ایران به تمام تعهدات را نیز می‌توان در این اظهارات نسنجیده و اشتباه دولت یازدهم و بالاخص شخص رئیس جمهور دانست.
اکنون که کشور به تمامی تعهدات خود عمل کرده و بخش اعظمی از دستاوردهای هسته‌ای خود را بتن ریزی کرده و از بین برده است همه مردم انتظار حل مشکلات کشور را دارند که بارها توسط مسئولان برجام علت اصلی آن مطرح می‌شد اما در واقعیت هیچ اتفاق خاصی رخ نداده و در برخی از بخش ها وضعیت نسبت به سال ۹۲ و زمان روی کارآمدن روحانی بدتر نیز شده. در طرف مقابل اما سایر کشورها هر کدام از توافق هسته ای با ایران منتفع شده اند و در واقع تشکر اصلی از روحانی این بار از زبان مردم آن کشورها شنیده می‌شود. به جای مردم ایران، غربی ها "روحانی متشکریم می‌گویند".