به گزارش مشرق به نقل از ايسنا، 15 اكتبر سالروز تشكيل سازمان اطلاعات مركزي آمريكاست؛ سازماني كه در سال 1947 بنا نهاده شد و در حيات 64 ساله‌اش پرونده‌اي سياه را از خود به جا گذاشته است. از آمريكاي لاتين و آفريقا گرفته تا خاورميانه و شرق دور، همگي دستخوش خواسته‌هاي نامشروع CIA بوده‌اند.
سازماني كه در پرونده كاري‌اش تلاش براي مسموم كردن فيدل كاسترو، رهبر كوبا، ترور پاتريس لومومبا، رهبر جنبش استقلال خواهي كنگو و رافائل تروجيلو، حاكم دومينيكن و البته سرنگوني دولت دكتر محمد مصدق در ايران ديده مي‌شود.
* كاركرد سيا
همه چيز سازمان اطلاعات مركزي آمريكا مخفي است؛ از نشاني دقيق و رسمي‌اش گرفته تا بودجه ساليانه و تعداد دقيق و درست كاركنانش. سيا سرويس مخفي غيرنظامي آمريكاست و برخلاف سازماني اطلاعاتي و امنيتي كه وظيفه‌اش دسترسي صرف به اطلاعات سري است، جاسوسي، تهيه و بررسي داده‌ها درباره دولت‌هاي خارجي، سازمان‌ها و شخصيت‌ها براي بخش‌هاي گوناگون دولت آمريكا و همچنين اجراي عمليات سري در خارج از خاك ايالات متحده در دستور كار سيا ديده مي‌شود. همانند هر سرويس اطلاعات مخفي، اين سازمان هم از دستكاري اطلاعاتي و ابزارهاي غيرقانوني براي تاثيرگذاري در سياست جهاني، افكار عمومي و نمايندگان كنگره آمريكا بهره مي‌گيرد.
سيا برخلاف "آژانس امنيت ملي آمريكا" تاكيد خاصي در به كارگيري منابع انساني دارد و به دستور رييس جمهور آمريكا اجازه دارد با اجراي عمليات مخفي دست به مداخله سياسي و نظامي در ديگر كشورهاي بزند!
تمام مداخله‌هاي اين سازمان در 64 سال فعاليتش موفقيت‌آميز نبوده‌اند كه از آن جمله مي‌توان به "حمله به خليج خوك‌ها" در سال 1961 اشاره كرد. عملياتي كه به دستور "جان اف كندي"، رييس جمهور وقت آمريكا براي سرگوني دولت "فيدل كاسترو" صورت گرفت و فاش شدنش صداي ناظران داخلي و بين‌المللي را درآورد و انتقاد شديد آنها را از دولت آمريكا در پي داشت.
در اسنادي كه در 26 ژوئن 2007 در اينترنت انتشار يافته، آمده است، سيا در دهه 60 قصد داشت فيدل كاسترو، رهبر كوبا را مسموم كند.
* جايگاه مكاني و ساختاري سيا
CIA بخشي از مركز جامعه اطلاعاتي آمريكا (ICS) است كه هسته اصلي و مهم‌ترين بخش اين جامعه را تشكيل مي‌دهد. سيا از نظر سازماني پس از مركز تحقيقات مركزي آمريكا (CIC) قرار مي‌گيرد كه گروهي 15 گانه از سرويس‌هاي امنيتي و مخفي را در برگرفته و از اين نظر در جهان بزرگترين سازمان مخفي شمرده مي‌شود.
نمايندگاني از كميته سرويس مخفي سنا، كميته منتخب اطلاعاتي و كنگره روي عملكرد سيا نظارت دارند با اين حال اين سازمان برخلاف ديگر همتايانش اجباري در انتشار بودجه‌اش ندارد. منتقدان اين موضوع را يكي از مغايرت‌ها با قانون اساسي آمريكا مي‌دانند.
ساختمان اصلي سازمان اطلاعات مركزي آمريكا از دهه 50 ميلادي تاكنون در "لانگلي ويرجينيا" در حومه شمال غربي پايتخت آمريكا واقع شده و مركز پژوهشي لانگلي ناميده مي‌شود. اين ساختمان فاقد هر نوع نشاني رسمي است و خيابان‌هايي كه به آنجا منتهي مي‌شوند، نيز نام ندارند! مقر سيا نام‌هايي از جمله "اداره" داشته و كاركنانش را هم به كنايه "پسران ويرجينيا" مي‌نامند چرا كه آموزش‌هاي ابتدايي در كمپ "پيري" - منطقه ممنوعه نظامي وزارت دفاع آمريكا - صورت مي‌پذيرد؛ جايي كه البته از سوي CIA مورد بهره‌برداري قرار مي‌گيرد. اين منطقه 37 كيلومتر مربع وسعت دارد كه 32 كيلومتر مربع آن غيرمسكوني است.
سفارتخانه آمريكا در برن نيز يكي از مقرهاي سيا در اروپاي مركزي بود. در اين شهر پس از جنگ جهاني دوم مقر اروپايي دفتر سرويس‌هاي استراتژيك (OSS) قرار داشت كه پدر CIA به شمار مي‌آيد ولي اكنون فعاليت‌هاي CIA در اروپا به اشتوتگارت انتقال يافته است. از سالها پيش جاسوسان در "كلوپ برن" جمع شده و به تبادل اطلاعات مي‌پردازند.
* شكل‌گيري سيا
سازمان اطلاعات آمريكا 18 سپتامبر 1947 و به دنبال تصويب "قانون امنيت ملي" پايه‌گذاري شد. پيش از اين و در جريان جنگ جهاني دوم دفتر "سرويس‌هاي استراتژيك" (OSS) نقش سيا را برعهده داشت كه از گروهي از افراد تشكيل شده بود كه در فاصله سال‌هاي 1945 تا 1947 زير نظر ژنرال نيروهاي هوايي "هويت اس واندربرگ"، "گروه اطلاعات مركزي" (CIG) را در وزارت امور خارجه آمريكا شكل مي‌دادند. خيلي زود با شروع جنگ سرد روشن شد اين نهاد براي ابرقدرتي چون آمريكا در نبردهاي جاسوسي بسيار كوچك است.
نخستين رييس CIA آدميرال "روسكو اچ هيلنكوتر" بود. "والتر بدل اسميت"، (1950)، "آلن ولش دلز" (1953)، "جان مك كان" (1961)، "ويليام رابرن" (1965)، "ريچارد هِلمِس" (1966)، "جيمز آر شلزينگر" (1973)، "ويليام كولبي" (1973)، "جورج بوش" (1976)، "استانزفيلد ترنر" (1977)، "ويليام جي كيسي" (1981)، "ويليام هجكاك وبستر" (1987)، "رابرت گيتس" (1991)، "جيمز ولسي" (1993)، "جان ام دويچ" (1995)، "جورج تنت" (1997)، "جان اي مك لاگلين" (2004)، "رابرت گاس" (2004)، "مايكل وي هيدن" (2006)، "لئون پانه‌تا" (2009) و "ديويد پترائوس" (از 2011) تمام روساي CIA تا به امروز بوده‌اند. در اين ميان دلز و جورج تنت بيشترين سال‌هاي رياست CIA را به نام خود به ثبت رسانده‌اند.
پس از جنگ كره تصميم گرفته شد، نيروهاي ويژه براي نبردهاي نامتقارن در درون بخش‌هاي CIA گنجانده و عمليات نظامي به كماندوهاي ارتش آمريكا واگذار شود.
CIA در پايان سال‌هاي دهه 1950 پروازهاي جاسوسي را در حريم هوايي كشورهاي ديگر آغاز كرد كه شوروي سابق و جمهوري خلق چين هدف هاي اصلي اين پروازها بودند.
سيا در جريان جنگ ويتنام عمليات مخفي پرشماري را در كشورهاي آسيايي لائوس، كامبوج و ويتنام شمالي (وقت) و همچنين بخش‌هايي از ويتنام جنوبي صورت داد كه اقدامات آشتي‌جويانه را در كنار توطئه‌هاي قتل در بر مي‌گرفت.
اين عمليات "فونيكس" نام گرفت. كودتاي نظامي در گوآتمالا (1954)، برزيل (1964) و شيلي (1973) از جمله فعاليت‌هاي CIA در آمريكاي لاتين تا دهه 70 ميلادي بودند.
در سال 1978 و به دنبال بررسي‌هاي قانون نظارت بر اطلاعات خارجي از سوي "كميته كليسا" - كميته منتخب سنا براي بررسي عمليات دولتي با توجه به فعاليت‌هاي اطلاعاتي - قوانين نظارت بر فعاليت‌هاي سازمان CIA از سوي كميته‌اي هميشگي در كنگره آمريكا از نو پايه‌ريزي شد.
در سال 1988 جورج بوش پدر به عنوان نخستين رئيس سيا به رياست‌جمهوري ايالات متحده آمريكا رسيد.
حمله‌هاي تروريستي يازده سپتامبر تغييرات گسترده‌اي را در ساختار CIA به دنبال داشت.
* عمليات معروف سيا
از جمله عمليات معروف و فاش شده سازمان اطلاعات آمريكا مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:
1- مهار كمونيسم در ايتاليا و فرانسه
2- عمليات در چين
3- عمليات آژاكس در ايران با همكاري سرهنگ فضل‌الله زاهدي كه به بركناري دولت دكتر محمد مصدق انجاميد.
4- حمله به خليج خوك‌ها (عمليات زاپاتا) با هدف سقوط دولت انقلابي كوبا به رهبري فيدل كاسترو
5- تعقيب "ارنستو چه‌گوآرا" در بوليوي با همكاري ارتش اين كشور كه به قتل وي انجاميد.
6- حمله به ويتنام براي نابودي "ويت كنگ‌ها"- رهبران كمونيست ويتنام - كه به گفته منابع ويتنامي 20 هزار قرباني گرفت.
7- كودتا در شيلي و سقوط دولت منتخب "سالوادور آلنده"
8- كشف زندان‌هاي مخفي CIA در خارج از مرزهاي اين كشور كه بلك سايتس-Black Sites- نام گرفت.
* مناقشه‌ها
ماموران سازمان اطلاعات مركزي آمريكا مناقشه‌هاي سياسي فراواني را در درون و بيرون مرزهاي اين كشور به بار آورده‌اند. در پرونده اين سازمان گذشته از قتل و كشتار رهبران سياسي، همكاري و پشتيباني از ديكتاتورهاي هم ديده مي‌شود كه انتقادهاي شديد و هميشگي را از اين سازمان به دنبال داشته است. مانوئل نوريگا و سموزا، رهبران پاناما و نيكاراگوآ و همچنين محمدرضا پهلوي از جمله ديكتاتورهايي بودند كه مورد پشتيباني سيا قرار داشتند. منتقدان همچنين از اينكه CIA نتوانسته بود، فروپاشي اتحاد جماهير شوروي را پيش‌بيني كند و يا با دستكاري در داده‌ها و تحريف اطلاعات سعي داشته بودجه نظامي آمريكا و اين سازمان را همواره افزايش دهد، انتقاد داشته‌اند.
* نقض حقوق بشر در مبارزه با تروريسم
سيا از سال 2001 و به دنبال حمله به برج‌هاي تجارت جهاني در نيويورك به بهانه مبارزه با تروريسم متهمان را ربوده و بدون محاكمه آنها را براي مدت‌هاي طولاني در زندان‌هاي مخفي‌اش در سرتاسر جهان نگهداري مي‌كند.
شيوه‌هاي دستگيري، محاكمه و زنداني كردن اين افراد و همچنين بازجويي از آنها با نقض حقوق بشر همراه بود و صداي افكار عمومي را درآورده است.
آنچه در زندان گوآنتانامو گذشت، تنها بخشي از اقدامات سيا به شمار مي‌رود. بارها ديده شده كه افراد بيگناه دستگير، شكنجه، زنداني و بازرسي شده‌اند. افرادي كه قرباني اشتباه ماموران شناسايي CIA هستند. شناخته شده‌ترين اين افراد "مورات كورناس" آلماني ترك تبار به شمار مي‌آيد.
از آنجا كه سازمان اطلاعات مركزي آمريكا اجازه به‌كار گيري از روش‌هاي شكنجه را ندارد، متهمان به كشورهاي دوست آمريكا فرستاده شده تا در آنجا مورد بازپرسي و بازجويي قرار بگيرند. مصر و ديكتاتور بركنار شده‌اش، حسني مبارك در شكنجه سيستماتيك اين متهمان نقشي پررنگ داشتند.
نتايج يك بررسي صورت گرفته از سوي پارلمان اروپا نشان داد، سيا بيش از 100 نفر را تنها در اروپا ربوده است. به گفته "ديك مارتي" ناظر ويژه اين پارلمان وي از تمام ظرفيت‌ها براي گردآوري شواهد و مستندات كافي براي كشف مكان‌هاي شكنجه و نگهداري اين دسته از متهمان برخوردار نبود. گفته مي‌شود كشورهايي چون لهستان و روماني با سيا همكاري داشته و اجازه داده‌اند تا زندان‌هاي مخفي اين سازمان در كشورهايشان برپا شود.
همچنين در اين سالها مدارك زيادي از دست داشتن CIA در تجارت مواد مخدر و همچنين پولشويي به دست آمده است.