به گزارش مشرق، داستان سفر 60 اثر از مجموعه گنجینه موزه‌های معاصر تهران به خارج از کشور، در دوره وزارت آقای علی جنتی مطرح شد. حتی آقای مجید ملانوروزی در حاشیه مراسم امضای تفاهمنامه همکاری بین موزه هنرهای معاصر تهران و بنیاد فرهنگی پروس آلمان، خبر از بسته‌بندی این آثار و تعیین تاریخ اول آذرماه 1395 برای پرواز برلین و سپس رم خبر داد.
از همان ابتدا ابهامات فراوانی در خصوص این سفر شکل گرفت. لیست آثار مسافر، ارزش مالی، اصالت آنها، مالکیت آنها، نحوه بیمه این آثار و مسائل دیگر. در برابر حجم زیاد ابهامات، توضیحات مدیران ارشاد اعم از وزیر پیشین و وزیر جدید، معاون هنری و مدیرکل هنرهای تجسمی، به شفافیت در این مسأله نینجامید و تنها گفته شد که کتاب آثاری که قرار است مسافر برلین و رم باشند منتشر شده است و رقمی حدود 825 میلیون دلار به عنوان ارزش این محموله عنوان شد. این رقم در حالی عنوان می‌شد که شایعات فراوانی مبنی بر ارزشمندتر بودن این محموله مطرح بود و حتی سخن از 22 میلیارد دلار به میان می‌آمد!
با تغییر وزیر ارشاد، یکی از مطالبات مجلس، توقف این پروژه به منظور روشن شدن زوایای تاریک آن بود. این اتفاق افتاد و مقرر شد که این آثار پیش از خروج از ایران در موزه هنرهای معاصر به نمایش گذاشته شوند.
از هفدهم اسفندماه سال گذشته درب موزه هنرهای معاصر به روی عموم مردم برای بازدید از گنجینه بی‌مانندی از آثار پولاک، روتکو، مونه، بیکن، پیکاسو، وارهول، جاکومتی گشوده شد. البته سی اثر از هنرمندان ایرانی معاصر مانند سپهری و محصص و احصائی نیز در این مجموعه حضور داشتند. این نمایشگاه تا روز گذشته (27 خردادماه) برقرار بود. از آنجایی که این نمایشگاه اساساً با عنوان نمایشگاه مسافران برلین و رم برگزار شده بود، اکنون مجدداً نگرانی‌ها در خصوص خروج این مجموعه از کشور قوت گرفته است. نگرانی‌هایی که علاوه بر اهالی هنر و هنرهای تجسمی، به برخی چهره‌های سیاسی دیگر مانند آقایان احمد توکلی، محمود صادقی و یاشار سلطانی هم رسیده است. این افراد با انتشار توئیت‌هایی از نگرانی خود بابت خروج این آثار گفته‌اند و از وزیر ارشاد خواسته‌اند که تدبیری در این خصوص بیندیشد.
دلیل نگرانی چیست؟
آنچه که اهالی هنرهای تجسمی را در خصوص این سفر نگران کرده است، وجود ابهامات فراوان و کم‌کاری‌های انباشته شده در طول چندین دهه است. به صورت خلاصه این ابهامات را می‌توان در چند مورد دسته‌بندی کرد: نخست ابهام در خصوص مالکیت این آثار است. از آنجایی که عمده آثار این محموله، خصوصاً آثار خارجی آن مربوط به خریدهایی هستند که پیش از انقلاب صورت گرفته‌اند، مسأله مالکیت آنها تاکنون روشن نشده است. منتقدان براین باورند که هنوز بعد از نزدیک به چهار دهه، شناسنامه معتبری که مالکیت موزه هنرهای معاصر تهران را بر این آثار تأیید بکند، وجود ندارد و بخش زیادی از این نقاشی‌ها و مجسمه‌ها به لحاظ اسناد اعتباری در مالکیت خصوصی افرادی چون اردشیر زاهدی (آخرین سفیر رژیم پهلوی در آمریکا) فرح دیبا (آخرین همسر محمدرضا پهلوی) و کامران دیبا (پسر عموی فرح دیبا و معمار ساختمان موزه هنرهای معاصر و مسوول خرید این موزه در سال‌های پیش از انقلاب) هستند. این به معنای آن است که با خروج این آثار از کشور، امکان مصادره آنها توسط این افراد وجود دارد! اگرچه ملانوروزی معتقد است که با بیمه معتبر لویدز که این محموله را تحت پوشش قرار می‌دهد، این احتمال منتفی است اما حقیقت آن است که این سخن برای اهالی هنر اطمینان‌بخش نیست.
نکته دیگر در خصوص این آثار، ابهام در اصالت تابلوهایی است که بعد از حدود یک سال قرار است به ایران بازگردند. حقیقت تلخ موجود این است که حتی در خصوص اصالت همین آثار موجود در موزه نیز نمی‌توان اطمینان چندانی داشت. علاوه بر این، این نگرانی جدی وجود دارد که آثار اصلی از کشور خارج شوند و به جای آنها کپی‌هایی را به کشور بازگردانند. البته این نگرانی قابل رفع بود اگر سازوکاری مستقل برای تأیید اصالت این آثار به میان می‌آمد اما باز هم با عرض تأسف باید شاهد این باشیم که این امر نیز از حلقه چند نفر محدود، فراتر نمی‌رود. تهیه تجهیزات عکسبرداری حرفه‌ای IR، UV ، مادون قرمز و عکسبرداری لایه‌ای از آثار می‌تواند این نگرانی را برطرف کند. این نگرانی وقتی جدی‌تر می‌شود که به ابهامات پیشین پیرامون انتقال تابلوهای اصل در زمان علیرضا سمیع آذر به خارج از کشور و بازگشت کپی آنها، اندکی اعتنا داشته باشیم.
آخرین وضعیت
به نظر می‌رسد با بالا گرفتن اعتراضات به وزارت ارشاد، این مجموعه اندکی پا پس کشیده است. محمود صادقی در توئیتی اعلام کرده است که وزیر ارشاد در تماس تلفنی به او اطمینان داده که موضوع نمایش آثار موزه هنرهای معاصر تهران در برلین و رم منتفی است. البته این صحبت در حالی بیان می‌شود که علی مرادخانی معاون هنری وزارت ارشاد در گفت وگو با ایرنا هرگونه برنامه‌ای برای خارج شدن این آثار از کشور را منکر شده است.
به نظر می‌رسد مطالبه شفاف شدن قرارداد میان ایران و طرف‌های خارجی صحیح‌ترین کار ممکن در این فضا باشد. اصالت آثار باید پیش از خروج به تأیید کارشناسان خبره و ثقه برسد، لیست قطعی و متقنی از آثار تهیه شود و در خصوص مالکیت آثار اقدام اساسی صورت بگیرد. آقای صالحی امیری نیز در مصاحبه 26 فروردین ماه خود با ایسنا چنین گفته بود: با توجه به نگرانی‌هایی که به لحاظ حقوقی در زمینه خروج آثار گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران وجود داشت، قرار شد این موضوع در کمیسیون حقوقی و سیاسی، امنیتی دولت به‌صورت دقیق‌تر بررسی شود و در نهایت، با تصمیم کارشناسی قوی‌تری به صحن دولت بیاید و کارشناسی شود.
منبع: صبح نو