به گزارش مشرق، قرآن کریم به عنوان معجزه‌ای بی‌نظیر در جهت هدایت انسان‌ها بر جان و دل پیامبر مهربانی‌ها نازل شد؛ قرآنی که گرچه زیبایی و جذابیت الفاظ آن یک معجزه است امّا هدف از این الفاظ زیبا، گشودن دریچه‌ای برای رسیدن به فضای پربرکت و پرشکوه مفاهیم قرآنی است. اگر به مفاهیم قرآن گوش دل سپرده شود، قطعاً در دنیای پیچیده، طوفانی و پر از معضلات امروز، عمق و ژرفای مفاهیم قرآنی و تأثیرگذاری آن بیشتر درک خواهد شد.
رهبر انقلاب اسلامی در این دیداری که خردادماه 95 با جامعه قرآنی داشتند، تاکید کردند: «یکی از کارهای لازم در کشور، رواج جلسات «تلاوت و استماع» قرآن است. همانگونه که جلسات عزاداری یا سرور برای اهل بیت (علیهم‌السلام) برگزار می‌شود، جلسات قرآنی نیز باید گسترش پیدا کند تا سرعت رشد مفاهیم قرآنی افزایش یابد».
در پی منویات رهبر معظم انقلاب و با همت تعدادی از جوانان قرآنی کشورمان، موسسه‌ای قرآنی به نام «نفحات‌القرآن» در منطقه 14 تهران، با هدف توسعه کرسی‌های تلاوت قرآن تاسیس شد. ابتدا، این طرح با حضور قاریان ناشناس در مساجد همان منطقه کار خود را آغاز کرد و به تدریج با تبلیغات وسیعی که در فضای مجازی و خبرگزاری‌ها صورت گرفت، فعالیت آنان در سطح شهر تهران گسترش یافت.
آنچه در ادامه می‌خوانید مشروح گفت‌وگویی با «سیدمسعود سیاف‌زاده» و «سیدعلی شاکری» از متولیان کرسی‌های تلاوت «نفحات القرآن» است.
راه اندازی کرسی‌های تلاوت نفحات القرآن با هدف قرآنی کردن شهر تهران
بفرمائید چطور ایده راه‌اندازی کرسی‌های تلاوت در ذهن شما شکل گرفت؟
سیاف‌زاده: ایده اولیه این طرح، از همان دیدار رهبر معظم انقلاب با جامعه قرآنی کشور شکل گرفت. ایشان در این دیدار، تاکید داشتند چرا جلساتی وجود ندارد که مردم بنشینند و به تلاوت قرآن گوش دهند؛ البته ارگان‌های بسیاری در این چند سال به صورت مستقیم قصد داشتند تا کرسی‌های تلاوت را اجرا کنند که هر بار، به دلایلی با شکست مواجه می‌شدند. برگزاری کرسی‌های تلاوت «نفحات‌القرآن» فعالیت بسیار کوچکی در مسیر فعالیت‌های قرآنی است امّا به دلیل اینکه فعالیت‌های چشمگیری در حوزه قرآنی کشور صورت نگرفته است، مورد توجه و استقبال قرار گرفت.
کرسی‌های تلاوت در مقابل کم‌کاری مسئولان و با هدف و باور توسعه فرهنگ قرآنی تشکیل شد. اهداف این طرح قرآنی همانند اهدافی است که انقلاب اسلامی بر اساس آن شکل گرفت. در بحث انقلاب، اگر کسی بخواهد خود انقلاب را هدف قرار دهد، دچار پست‌رفت می‌شود؛ ما انقلاب کردیم تا تمام اهداف عالیه را جلوی پایمان ببینیم امّا اگر اهداف را در پشت سرمان مشاهده کنیم، یقیناً با شکست مواجه خواهیم شد.
کرسی‌های تلاوت نفحات، وسیله‌ای برای گسترش فرهنگ قرآنی است که ابتدا با نیت گسترش فرهنگ قرآنی در یکی از مساجد منطقه شکوفه شکل گرفت و سپس به تدریج در سراسر شهر تهران گسترش یافت تا جایی که هم اکنون علاوه بر تهران در شهرستان‌ها نیز از این طرح استقبال می‌کنند.
شما اشاره به مشکلات و ضعف‌های ارگان‌ها در این زمینه داشتید. آیا پس از ورود به این طرح، از این ضعف‌ها مطلع شدید؟ می‌توانید به صورت مصداقی به آنها بپردازید؟
سیاف‌زاده: ما پیش از ورود به این طرح، از ضعف‌ها و مشکلات اطلاع داشتیم. یکی از مشکلات، این بود که وقتی قاریان از سوی نهادها برای حضور در کرسی‌های تلاوت دعوت می شدند، ناخوداگاه موضوعات مالی پیش می‌آمد و متقابلاً، اخلاص نیز از بین می‌رفت. معتقدم، فعالیتی که در چهارچوب مسائل اداری اجرا می‌شود با فعالیتی که با عشق، علاقه و بدون توجه به مسائل مادی و مالی صورت می‌گیرد، متفاوت است.
یکی از نکات قابل توجه در این طرح این است که وقتی از قاریان برای حضور در جلسات دعوت می‌شود با آنکه می‌توانند در جلسه دیگری، وجه بیشتری را دریافت کنند به محض اینکه در جریان برنامه‌های نفحات قرار می‌گیرند، بدون توجه به مسائل مادی و بسیار خداپسندانه از آن استقبال می‌کنند و به واقع، حس و حال آنها در جلسات نفحات به نسبت جلسات دیگرشان محرز و غیر قابل مقایسه است.
مشکلات و مخالفت‌های ائمه جماعات و دست‌اندرکاران مساجد را تحمّل می‌کردیم
شما از قاریان دعوت می‌کنید یا خودشان برای اجرای تلاوت به شما درخواست می‌دهند؟
سیاف‌زاده: دوستانی که سطح تلاوتشان در سطوح عالی نیست، خودشان درخواست می‌دهند. در فضای قرآنی، رسمی وجود دارد که تا وقتی از قاریان قرآن، دعوت به عمل نیاید، برای اجرای تلاوت شرکت نمی‌کنند؛ امّا ما در ابتدای اجرای طرح، خودمان به مساجد می‌رفتیم و پیشنهاد می‌دادیم تا کرسی‌های تلاوت در آن مساجد اجرا شود. برخی حس می‌کنند دور از شأن و جایگاه قاری است که خودش درخواست تلاوت دهد امّا ما خودمان به مساجد مراجعه کردیم و حتی در جایی هم شاید شأنمان حفظ نمی‌شد امّا با این وجود، همه مشکلات و مخالفت‌های ائمه جماعات و دست اندرکاران مساجد را تحمّل می‌کریدم.
شاکری: پس از اینکه رهبر معظم انقلاب نسبت به ترویج کرسی‌های تلاوت تاکید کردند، کار خود را آغاز کردیم و به مرور، تعداد قاریان را افزایش دادیم. در ابتدا با «حسن موحدی» قاری ممتاز کشورمان با توجه به نوع شناختی که از او داشتیم صحبت کردیم، ایشان هم قبول کردند؛ پس از آن نیز به تدریج، قاریان دیگری در طرح، مشارکت کردند.
هدف شما از ابتدا این بود که طرح کرسی‌های تلاوت را در مساجد اجرا کنید؟
سیاف زاده: فعالیت ما از مسجد آغاز شد و در ادامه نیز مساجد دیگری از این طرح، تقلید شایسته‌ای داشتند و آن را اجرا کردند. به مرور تصمیم گرفتیم علاوه بر مساجد به اماکن دیگری که نیاز بیشتری به قرآن دارند، برویم و مثلاً این طرح را در بازار و در ادارات برگزار کنیم. به مدارس پائین شهر تهران رفتیم و در مناسبت‌های مختلف نیز کرسی‌های تلاوت را در آن اماکن برگزار کردیم. به طور نمونه در ایام حوادث ساختمان پلاسکو به ایستگاه آتش‌نشانی رفتیم و طرح را در آنجا برگزار کردیم و یا در ایام نوروز به مناطق جنگی جنوب کشور اعزام شدیم و کرسی‌های تلاوت را در مناطق جنگی اجرا کردیم.
تاکنون چند کرسی تلاوت برگزار کردید؟
سیاف زاده: تا پیش از ماه مبارک رمضان، بیش از 70 کرسی تلاوت برگزار شده است.
مسئولان ستاد راهیان نور از ما تشکر زبانی هم نکردند
به راهیان نور چه کسانی اعزام شدند؟
سیاف زاده: خودم و آقای شاکری رفتیم. جالب اینجا بود که در بازگشت از این سفر بسیار سخت و طاقت فرسا که هزینه‌های سفر را نیز خودمان پرداخت کرده بودیم، هیچ‌کدام از مسئولان ستاد راهیان نور حتی از ما تشکر و قدردانی زبانی هم نکردند.
شما در اماکن مختلف، کرسی تلاوت برگزار کردید؛ دیدگاه مردم و مخاطبان راجع به این کرسی‌های تلاوت چگونه است؟
سیاف زاده: مردم در ابتدا فکر نمی‌کردند که تمام برنامه‌ها و هزینه‌های اجرای کرسی‌های تلاوت را خودمان تامین می‌کنیم، البته حق داشتند و این انتظار از ائمه جماعات می‌رفت که برنامه‌های طرح را به مردم تشریح کنند.
مردم چگونه با کرسی‌های تلاوت ارتباط برقرار می‌کنند؟ این کرسی‌ها تا چه میزان توانسته جایگاه هنر تلاوت را در بین آنها ارتقا دهد؟
سیاف‌زاده: به عنوان یک قاری که در این جلسات حضور داشتم، مشاهده می‌کردم، تلاوت قاریان مورد استقبال مردم و ائمه جماعات مساجد قرار می‌گیرد و بعضاً از آن قاریان نیز در مراسم‌های غیر از نفحات نیز دعوت به عمل می‌آمد. از سوی دیگر در کنار طرح کرسی‌های تلاوت، طرح تدبر و تفسیر را راه اندازی کردیم و به واسطه آن، به برگزیدگان و نوجوانان هدایایی داده می‌شد و این سبب شده است تا عموم مردم نسبت به حضور در کرسی‌های تلاوت تشویق و ترغیب شوند.
البته به طور کلی جایگاه هنر تلاوت قرآن در جامعه پائین است و هدف این طرح نیز این بود که مردم، قاریان ناشناخته را بیشتر بشناسند. قاریان بسیاری هستند که خوش‌خوانند اما به جهت اینکه در مسابقات شرکت نکردند و سرشناس نبودند از حضور در مراسمات نیز محروم می‌شوند. امروزه جایگاه قاریان در قیاس با جایگاه مداحان بسیار پائین است. عامه مردم، مداحان درجه دو و یا سه کشور را می‌شناسند و این در حالی است که حتی قاریان درجه یک کشور را خیلی نمی‌شناسند؛ فعالیت ما در راستای تاکیدات رهبر معظم انقلاب است که فرمودند «هر چقدر قهرمانان قرآنی کشور را تکریم کنید، در اصل، خود قرآن کریم را تکریم کرده‌اید.»، این نشانه‌ای است برای اینکه بدانیم وقتی که به قهرمانان کشور بها نمی‌دهند یعنی به جایگاه قرآن نیز اهمیت زیادی داده نمی‌شود.
شاکری: البته استقبال از قاریان به منطقه نیز بستگی دارد؛ در جنوب شهر تهران، استقبال باشکوهی از کرسی‌های تلاوت می‌شود، حتی برخی از مناطق درخواست می‌کنند تا دو قاری برای اجرای برنامه به مسجد دعوت شوند.
سیاف زاده: مساجدی که روحانی مسجد به این موضوع بها می‌‌دهد، بیشتر مورد استقبال قرار می‌گیرد.
نفحات برای عموم مردم است و مختص به قشر خاصی نیست
در حال حاضر، تمایل دارید کرسی‌های تلاوت را در مساجد دنبال کنید یا بیرون از فضای مساجد؟
سیاف زاده: من خودم مسجد را به جهت داشتن فضای معنوی آن می‌پسندم امّا یک سری انتظاراتی است که باید مساجد آنها را احصا کنند مثلاً در برخی از مساجد زمان تلاوت را به پس از سخنرانی و دعاخوانی و غیره موکول می‌کنند و یا برای آن، وقت کمتری قائل می‌شوند. مساجدی بودند که از تصاویر و تبلیغات نفحات به نفع خودشان استفاده می‌کردند که البته هیچ زمانی نسبت به این نوع عملکرد، واکنشی نشان داده نشد. مساجد باید به درک خاصی برسند که نفحات برای عموم مردم است و مختص به قشر خاصی نیست.
شما سراغ ارگان‌های مربوطه، برای همکاری و مشارکت در اجرای طرح رفتید؟
سیاف زاده: خیر، هنوز نرفتیم امّا درخواست‌هایی از سوی برخی نهادها اعلام شد؛ از امور مساجد تماس گرفتند که قرار بود جلسه‌ای ترتیب داده شود که این جلسه تشکیل نشد. ارگان‌های دیگری نیز پیشنهاداتی دادند که قصد آنان، ادغام طرح و گرفتن مالکیت آن بود و به جهت اینکه می‌خواستیم این فعالیت به صورت مردمی اداره شود، پیشنهادات آنها را رد کردیم.
هیچ ارگانی از طرح کرسی‌های تلاوت حمایت نکرده است
آیا چنانچه ارگان و نهادی بخواهد از شما حمایت کند، حاضر هستید آرم و لوگوی آن سازمان را در تبلیغات نفحات منتشر کنید؟
سیاف زاده: خیر، اگر هم سازمان و یا نهادی بخواهد از این طرح حمایت کند باید به صورت فی‌سبیل الله باشد و حاضر نیستیم طرحی را که خودمان به صورت مردمی آغاز کردیم را به نهاد و سازمانی که زحمتی برای آن نکشیده است، واگذار کنیم. البته اگر ما احساس می‌کردیم ارگانی بدون توقع از ما، حمایت خواهد کرد از او استقبال می‌کردیم امّا تاکنون که هیچ پیشنهادی در این خصوص اعلام نشده است.
شهرداری اخیراً مبلغ 700 هزار تومان به حمایت از طرح مساعدت کرده است؛ این در حالی است که فقط مبلغ 5 میلیون تومان برای دوربین فیلمبرداری هزینه شده است.
بحث رسانه‌ای کرسی‌های تلاوت به چه شکلی دنبال می‌شود؟
سیاف زاده: کارهای قرآنی خلاهایی دارد، خصوصاً وقتی که یک پیامی می‌خواهد ارسال شود. یکی از بخش‌های مهم در کرسی‌های تلاوت، جنبه رسانه‌ای آن است. بسیاری از درخواست‌هایی که از سوی قاریان نیز به دست ما می‌رسد به جهت همین فعالیت‌های رسانه‌ای و تبلیغاتی طرح است. بسیاری از قاریان می‌دیدند که اخبار و تبلیغات کرسی‌های تلاوت در خبرگزاری‌ها و سایت‌های مختلف منتشر می‌شود و صوت و فیلم تلاوت نیز در فضای مجازی پخش می‌شود و در شناخته شدنشان تاثیرگذار است به همین جهت از آن استقبال می‌کردند.
شاکری: زمانیکه تبلیغات و کلیپ‌های تلاوت‌های قاریان را در فضای مجازی بارگذاری می‌کردیم از خارج از کشور هم ارتباط برقرار می‌کردند و از قاریان دعوت می‌کردند تا برای اجرای تلاوت به خارج از کشور سفر کنند البته با توجه به اینکه هزینه سفر خارج از کشور بسیار بالاست و می بایست هر قاری به صورت شخصی هزینه رفت و آمد خود را حساب کند، این کار امکان‌پذیر نبود.
فراخوان جذب قاریان و مجریان قرآنی
همکاری رسانه‌ای از این طرح به چه میزان بوده است؟
سیاف‌زاده: خبرگزاری‌های فارس، ایکنا، شبستان، رادیو قرآن و تسنیم در اطلاع‌رسانی از این طرح، کمک شایسته‌ای داشتند.
یکی از پیشنهاداتی که می‌شود رسانه‌ها نیز در اجرای آن، مساعدت کنند، این است که فراخوانی ترتیب دهیم تا علاوه بر دعوت از قاریان، از مجریان توانمند قرآنی دعوت شود تا برای اداره جلسات کرسی‌های تلاوت از استعداد و توانایی‌های آنان در این راستا به کارگیری شود.
شاکری: رادیو قرآن و خبرگزاری‌ها از پوشش رسانه‌ای طرح استقبال کردند. شیوه کار هم پس از ماه مبارک رمضان این است که تعداد قاریان و مساجد گسترش یابد و اولویت نیز برای مناطق محروم است.
هفته‌ای چند کرسی تلاوت برگزار می‌کنید؟
سیاف‌زاده: 3 و یا 4 کرسی تلاوت در طول هفته اجرا می‌شود.
هر کرسی تلاوت اعم از آماده کردن فضا، هماهنگی قاری و مسجد، تهیه برگه‌های تدبر و تفسیر و ... چقدر زمان و هزینه نیاز دارد؟
شاکری: هر کرسی تلاوت بیش از 6 ساعت وقت می‌گیرد. البته این فقط مختص به برنامه است و زمان‌های بیشتری نیز صرف تهیه کلیپ‌ها و صوت تلاوت‌ها می‌شود.
به لحاظ هزینه هم با توجه به اینکه قاریان کرسی‌ها وجهی دریافت نمی‌کنند؛ مسئله اصلی ما جوایز و رفت و آمد آنهاست که بیشتر اوقات با موتورسیکلت خودم انجام می‌شود؛ یکبار هم موقع جابجایی یکی از قاریان تراز اول کشور لاستیک موتورم ترکید و 250 هزار تومان هزینه برداشت.
چه هدایایی به مردم می‌دهید؟
شاکری: از برگه‌های تدبر و تفسیری که در اختیار مردم قرار می‌گیرد توسط قاری و یا مجری برنامه سوالاتی مطرح می‌شود و به برگزیدگان آن، هدیه‌ای که عمدتاً از لوازم‌التحریر 5 هزار تومانی تا 10 هزار تومانی است، استفاده می‌کنیم. به کودکان زیر 10 سال که در جلسه حضور دارند نیز بدون طرح سوال هدیه داده می‌شود.
سیاف‌زاده: برخی می‌گویند که مساجد خودشان برای مراسم ختم هزینه دریافت می‌کنند؛ چرا شما در آنجا مجانی کرسی تلاوت برگزار می‌کنید؟ مساجد را بد عادت کرده‌اید؛ در جواب آنها عرض می‌کنیم، که اولاً ما وظیفه خودمان را انجام می‌دهیم و داوطلبانه عمل خیری را که یکی از آن اعمال، تلاوت قرآن است را بر عهده گرفته‌ایم و انتظاری از مساجد نداریم. امّا بنده به عنوان خادم مجموعه نفحات، از مساجد انتظار دارم تا آنها نیز در برابر آن فعالیت، احساس وظیفه کنند.
آقای حامد علیزاده نفر اول مسابقات امسال کشور مالزی در دیداری که در نخستین روز ماه مبارک رمضان با رهبر معظم انقلاب داشت؛ معظم له به ایشان توصیه کردند تا در شهر خودشان کرسی‌های تلاوت را رواج دهند. آیا پس از توصیه رهبر معظم انقلاب به ایشان قاریان درخواستی برای پیوستن به کرسی‌های شما داشتند؟
سیاف‌زاده: در ماه مبارک رمضان فعالیتی نداشتیم اما شاید پس از ماه مبارک رمضان درخواست‌هایی اعلام شود. بسیاری از قاریان حتی در محله و منطقه خودشان نیز ناشناس هستند و هیچ فعالیتی در مساجد محل سکونتشان ندارند.
شما سعی کرده‌اید محل سکونت قاریان را شناسایی کنید و حلقه وصل بین قاریان و مساجد محله‌شان شوید؟
سیاف‌زاده: البته به این شکل نبوده امّا زمانیکه می‌خواستیم قاریان را دعوت کنیم به محل سکونت قاریان توجه می‌کردیم و مساجدی را که از نظر مسافت نزدیک‌تر بود انتخاب می‌کردیم.
می‌توان نتیجه گرفت که قاریان در محل سکونت خودشان هیچ ظهور و بروزی ندارند؟
سیاف‌زاده: وقتی به خودم نگاه می‌کنم، می‌بینم در محل سکونتم، کمترین تلاوت را داشته‌ام و بهتر است این موضوع ساماندهی شود و هر مسجد از ظرفیت قاریان ساکن همان محدوده استفاده کند.
اگر شما بخواهید قاریان را دعوت کنید، بیشتر سراغ کدام قشر از قاریان می روید؟ قاریان سرشناس؟
سیاف‌زاده: معتقدم که باید بیشتر به سمت قاریان ناشناس برویم چراکه قاریان بین‌المللی، شناخته شده‌اند و نیازی به معرفی ندارند. احساسم بر این بود وقتی قاریان بین‌المللی به این طرح ورود کنند، اصل طرح تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد و با اهدافمان مغایرت پیدا خواهد کرد.
آیا نظر سنجی از مردم در خصوص تلاوت قاری و نوع اجرا و غیره صورت می‌گیرد؟
سیاف‌زاده: مقدماتش فراهم شده است.
شاکری: البته بازخوردهای مردم به صورت شفاهی بیان می‌شود.
پس از ماه رمضان کار خود را از چه زمانی آغاز خواهید کرد؟
سیاف‌زاده: از پایان ماه مبارک رمضان کار را مجددا آغاز خواهیم کرد.
قاریان مشخص شده‌اند؟
سیاف‌زاده: آقایان خزائی، حسن موحدی و تعدادی قاری نوجوان انتخاب شده‌اند.
چند سال است که این طرح را اجرا می‌کنید؟
سیاف‌زاده: بیش از یکسال.
در این یکسال شما به چه تصمیمات جدیدی رسیده‌اید؟ چه اصلاحاتی در کارتان ایجاد خواهید کرد؟ آیا مایلید با نهادهایی حامی طرح، همکاری کنید؟
سیاف‌زاده: در آینده طرحی را در خصوص سیر در آیات خواهیم داشت و به همین منظور نیز، کارگروهی تشکیل خواهیم داد تا هم عموم مردم نسبت به آیات و هم قاریان نسبت به آیات تلاوت‌شده آشنایی کامل داشته باشند و بدین صورت خواهد بود که مثلاً آیات اعتقادی در یک بسته و پک جمع‌آوری و در اختیار مردم قرار گیرد.
اگر نهادی بخواهد فعالیت‌هایمان را با فعالیت‌های سازمانی خود، ادغام کند، یقیناً استقبال نخواهیم کرد چراکه ما سختی‌های این طرح را پشت‌سر گذاشته‌ایم و نیازی به حمایت آنها نخواهیم داشت. فقط از نظر مالی، آن هم برای تهیه جوایز نیازمند مساعدت هستیم که اگر خیرانی مسئولیت این کار را برعهده بگیرند، این مشکل هم حل خواهد شد.
کرسی‌های شما اذانگاهی است؟
سیاف‌زاده: در ابتدای آغاز این طرح، می‌خواستیم همانند کشور مصر، تلاوت‌ها پیش از اذان اجرا شود، امّا دیدیم استقبال خوبی نمی‌شود و نیاز به فرهنگ‌سازی دارد و به همین جهت زمان ان را به پس از اقامه نماز موکول کردیم.
فکر نمی‌کنید اگر چند وقت تلاوت اذانگاهی اجرا شود به مرور زمان، فرهنگ‌سازی صورت می‌گیرد؟
سیاف‌زاده: صحیح است امّا معتقدم فرهنگ‌سازی نیاز به زمان دارد و چون کرسی‌ها به صورت چرخشی و و در مساجد متفاوت برگزار می‌شود، این موضوع تاثیر آنچنانی نخواهد گذاشت.
شاکری: برخی از مساجد و پایگاه‌های بسیج هستند که این طرح را به صورت مستمر اجرا می‌کنند، که شاید عملیاتی کردن این موضوع در آنجا بیشتر متصور باشد.
آیا از حضور پیشکسوتانی که می‌توانند وزانت بیشتری در کرسی‌ها ایجاد کنند هم بهره‌مندید؟
سیاف‌زاده: در برخی از مجالس، قاریان بین‌المللی و پیشکسوت همانند استاد رضائیان برای استماع تلاوت حضور یافتند امّا اینکه آنها تلاوتی داشته باشند تاکنون موردی نداشتیم.