سرویس جهان مشرق - «سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه عربستان سعودی در حکمی، «محمد بن‌نایف» را از ولایت‌عهدی برکنار و پسرش «محمد بن سلمان» را که پیش‌تر جانشین ولیعهد بود، به‌عنوان ولیعهد جدید تعیین کرد.[۱]پادشاه سعودی همچنین محمد بن‌نایف را از تمامی مسؤولیت‌هایش ازجمله ریاست شورای وزیران و وزارت کشور برکنار و «عبدالعزیز بن سعود» را به‌عنوان وزیر کشور جدید معرفی کرد.[۲]

اما نکته‌ای که در این میان جالب به نظر می‌رسد شکست سیاست‌های اردوغان و ارزیابی‌های اشتباه دستگاه‌های اطلاعاتی ترکی در مسائل منطقه‌ای است؛ چراکه انتخاب بن سلمان به‌عنوان ولیعهد جدید عربستان سعودی ، خط بطلان عمیقی بر بهبود روابط ترکیه با عربستان به شمار می‌آید.

در حقیقت حمایت‌های فراگیر و همه‌جانبه ترکیه و شخص اردوغان از بن‌نایف در مقابل سایر شاهزادگان سعودی و اعطای مدال کاخ ریاست جمهوری ترکیه به بن‌نایف[۳] از سوی وی بیانگر بازی خطرناک و پر ریسکی  از سوی اردوغان بوده و این نوید را می‌داد که هرگونه تغییری در هرم قدرت عربستان سعودی، دست اردوغان را به‌صورت تمام و کمال از این منطقه قطع کرده و بحران عظیمی در روابط فی‌مابین شکل خواهد داد.

بنابراین می‌توان گفت انتخاب بن سلمان به مقام ولی عهدی عربستان کودتایی گسترده بر ضد منافع ترکیه در منطقه بوده و نوید گر بحرانی عظیم در مسائل منطقه‌ای است:

بحران گفتمانی:

انتخاب بن سلمان به مقام ولایت‌عهدی بیانگر شکل‌گیری و تعمیق سیاست تهاجمی سعودی‌ها در منطقه بوده و این نوید را می‌دهد که در آینده‌ای نزدیک سیاست‌های خشونت‌آمیز و جنگ‌طلبانه عربستان وجهه‌ای فراگیرتر خواهد یافت.

تقویت سیاست پدرخواندگی عربستان بر مسلمانان منطقه نیز ازجمله عوامل دیگری است که باعث شکل‌گیری بحران گفتمانی میان ترکیه و عربستان خواهد شد؛ چراکه رجب طیب اردوغان با اصلاح قانون اساسی در داخل به دنبال احیای میراث ترکی امپراتوری عثمانی بوده و تلاش گسترده‌ای را برای رهبری جهان اهل سنت به کار بسته بود که انتخاب بن سلمان و قطع کامل نفوذ ترکیه در عربستان با خلع بن نایف از ولایت‌عهدی ، بیانگر گسترش چالش‌های گفتمانی میان دو کشور در آینده‌ای نزدیک است.

درواقع عربستان سعودی با ادعای خادم‌الحرمین الشریفین و ترکیه با ادعای احیای میراث امپراتوری عثمانی در جهان اسلام، قصد دارند بر تمام مسلمانان حکم برانند که همین عامل با حضور بن سلمان و تهاجمی شدن سیاست سعودی‌ها وجهه‌ای گفتمانی به خود گرفته و تعارض‌ها را تحکیم خواهد داد.

ناسیونالیسم قومی:

حضور بن سلمان جوان در رأس حکومتی سعودی‌ها و حذف بن‌نایف از هرم قدرت  و تأکید شاهزاده سعودی بر محور عربی برای حل مسائل منطقه‌ای بیانگر گسترش ناسیونالیسم و رادیکالیسم قومی در منطقه بوده و نوید گر برخورد محور عربی باسیاست ناسیونالیسم قومی ترکیه در منطقه است.

اردوغان که از سال ۲۰۰۲ و با حضور در قدرت بر روی ناسیونالیسم قومی ترکی تأکید کرده و سعی کرده خود را رهبر ناسیونالیسم ترک در منطقه بداند ، هم‌اکنون باروی کار آمدن بن سلیمان و تزریق خون جدید در رگ‌های ناسیونالیسم عربی و دمیدن بارقه‌های امید در تشکیل محور عربی در مقابل سایر محورها ، از تعمیق نبردی عمیق میان ترک‌ها و عرب‌ها حکایت می‌کند.

به‌عبارت‌دیگر تقویت ناسیونالیسم عربی از سوی بن سلمان جوان ، بدیلی با سازمان و نیرومند در مقابل ناسیونالیسم ترکی در منطقه بوده و از احتمال افزایش تنش محور ترکی- عربی حکایت می‌کند.

بحران قطر:

در ۲۳ ماه مه ۲۰۱۷ بعد از پایان اجلاس کشورهای عربی با حضور امیر قطر که ترامپ نیز در آن شرکت داشت توسط خبرگزاری قطر اظهاراتی از طرف امیر قطر، شیخ تمیم، منتشر شد که در آن ایران وزنه مهمی در خاورمیانه  و در جهان اسلام  معرفی‌شده بود. وی ایران را کشوری دارای وزنه  منطقه‌ای و اسلامی توصیف کرده بود که نمی‌توان آن را نادیده گرفت و در ادامه خواسته بود که تنشی با ایران آغاز نشود.

همین عامل درگذر زمان باعث شکل‌گیری چالش عمیق میان رهبران سعودی و قطری شد و باعث گشت تا طرفین جنگ سرد نوینی را در منطقه آغاز نمایند. در این میان حمایت ترکیه از قطری‌ها و اعزام نیرو به این کشور چالش‌ها را بیش‌ازپیش تقویت کرد و باعث شد تا جنگ سرد گسترده‌ای میان ترک‌ها و عرب‌ها نیز شکل بگیرد.

بنابراین عزل بن نایف از ولایت‌عهدی و جایگزینی بن سلمان با آن ، نویدگر رشد تنش‌های ترکی-عربی در منطقه بوده و از افزایش درگیری‌های میان ترک‌ها و سعودی‌ها در آینده‌ای نزدیک حکایت می‌کند.