به گزارش مشرق، حدود یک ماه تا ایام آغاز اعزام حجاج به حج بیت‌الله‌الحرام باقی مانده و مطابق معمول فضای رسانه‌ای و اجتماعی کشور به این موضوع مهم می‌پردازد. حج امسال، یک تفاوت مهم با سال‌های گذشته دارد و آن اینکه در سال ۹۵، ایرانیان از سفر حج محروم شده بودند و آخرین حج ایرانیان یعنی سال ۹۴ با خاطره تلخ دو حادثه سقوط جرثقیل در مسجدالحرام و فاجعه غمبار منا عجین شده است. بروز این رویدادهای تلخ در موسم حج ۹۴، سبب شده تا پرسش‌های زیادی در خصوص حج کنونی در ذهن‌ها پدیدار شود و خاطره تلخ فجایع خونین همچنان در حافظه ملت پابرجا بماند.
روشن است که حج یکی از فروع دین و فرایض غیرقابل تعطیل اسلام است و نمی‌توان به سادگی و بدون در نظر گرفتن جوانب شرعی آن، این فریضه الهی را تعطیل کرد، اما به هر روی مسائلی از حج گذشته باقی مانده و در عین تحولات اخیر عرصه سیاسی منطقه‌ای چالش‌های مهمی را در برابر حجاج بیت‌الله‌الحرام قرار می‌دهد که طرح و بحث آن پیش از آغاز فرآیند حج ضروری است:
۱- با تأسف باید گفت پرونده حج ۹۴ به‌رغم گذشت دو سال هنوز کاملاً مختومه نشده و این در حالی است که مسئولان ایرانی حج در خصوص حج ۹۶ به توافق رسیده‌اند. شاید بهتر بود در فهرست مسائل مورد بحث در حج امسال مسائل باقی مانده از حج گذشته نیز مورد بحث و بررسی قرار می‌گرفت.
حادثه مسجدالحرام به‌رغم آنکه قصور و تقصیر در آن مورد اعتراف سعودی‌ها نیز هست، همچنان حقوق شهدا و آسیب‌دیدگان آن استیفا نشده و با وجود ادعاهای مکرر، پرونده پیشرفت چندانی نداشته است. در حادثه تعرض به دو نوجوان ایرانی در عمره در فرودگاه جده نیز با گذشت بیش از دو سال، محکومیت متناسبی با این جنایت برای عاملان آن مشاهده نمی‌شود و رژیم آل‌سعود هنوز رسماً مسئولیتی را در این باره نپذیرفته و عذرخواهی نکرده است.
از همه اینها گذشته در فاجعه غمبار منا نیز که به شهادت بیش از ۷هزار حاجی مسلمان از اقصی نقاط جهان و حدود ۵۰۰ حاجی ایرانی انجامید رژیم سعودی هیچ‌گونه مسئولیتی را نپذیرفت و در اثر اصرار مذاکره‌کنندگان ایرانی زمزمه‌هایی از پرداخت «هبه مرحمتی» پادشاه سعودی به میان آمده که واضح است خلاف عزت ملت ایران است و خانواده شهدای منا نیز صریحاً اعلام داشته‌اند که این‌گونه عزت و خون شهدای خود را معامله نخواهند کرد.
همان‌گونه که پیش‌تر اشاره شد به‌رغم وجود پرونده‌های مفتوحه غیرقابل اغماض از حج گذشته در توافقات انجام گرفته برای حج امسال، هیچ‌گونه پیشرفت واقعی برای حل مسائل قبلی مشاهده نمی‌شود.
۲- موضوع مهم‌تر، حج سال جاری و شرایط اجرای آن است. مسئولان سازمان حج و زیارت از رسیدن به توافقی با دولت سعودی سخن گفته‌اند که عزت و امنیت حجاج ایرانی را تضمین می‌کند و حتی برخی مسئولان پا را فراتر نهاده و ادعا کرده‌اند که دولت سعودی عزت و امنیت حجاج ما را تضمین کرده است. تا این لحظه به‌رغم گذشت چند ماه و درخواست‌های مکرر رسانه‌ای اجتماعی، هنوز متن کامل و دقیق توافقنامه میان کشور ما و عربستان منتشر نشده است تا بتوان در مورد میزان دقت و صحت این ادعا، ارزیابی‌ای داشت، لذا اولین انتظار همه ملت ایران و البته حجاج و خانواده‌های آنان انتشار متن این توافق است.
از متن توافق که بگذریم، میزان قابل اعتماد بودن طرف مقابل نیز درخور تأمل است. پس از حادثه منا، رژیم سعودی دست به اقداماتی زد که در هیچ قاموسی از حقوق بین‌الملل پذیرفته نیست مثل عدم تحویل ابدان مطهر شهدا، دفن بی‌اجازه و غیرقانونی پیکرها، عدم امدادرسانی و اطلاع‌رسانی کنسولی و... جالب اینجاست که مسئولان وزارت امور خارجه در این خصوص چنین استدلال می‌کردند که چون عربستان سعودی به بسیاری از کنوانسیون‌های بین‌المللی و حقوقی نپیوسته است، نمی‌توان برای این‌گونه اقدامات، آنها را مؤاخذه کرد.
حال جای این پرسش از دولتی است که خود را به ساده‌ترین اصول پذیرفته شده حقوق بین‌الملل در امر کنسولی پایبند نمی‌بیند، چگونه می‌توان انتظار پایبندی به عهد داشت آن هم در شرایط خاص و بحرانی که این رژیم کارنامه خوبی در این وضعیت ندارد.
۳- علاوه بر موارد فوق، تحولات اخیر سیاسی روی داده در جزیره‌العرب نیز تأمل‌برانگیز است. نزاع قدرت درون قبیله آل‌سعود به مرحله جدیدی رسید و محمد بن سلمان، شاهزاده جاه‌طلب و کم‌خرد، رقیبش محمد بن نایف را کنار زد و گمان می‌رود تا رسیدن به تاج و تخت سلطنت یک قدم بیشتر پیش‌روی او نیست. اینکه دیگر جریان‌های قدرت داخل این قبیله چه میزان حاضر به پذیرش این بازی قدرت‌طلبانه او هستند، سؤالی است که در آینده پاسخ آن روشن می‌شود، اما بیم آن می‌رود که نزاع قدرت درون قبیله بر تحولات داخلی حجاز و خصوصاً حج تمتع سال جاری سایه افکند. علاوه بر اینها تحولات بیرونی عربستان در قبال مسائل یمن، قطر و نیز نوع مواجهه با جمهوری اسلامی ایران، همه و همه، مجهولات زیادی را در ترتیبات و معادلات امنیتی سیاسی حجاز ایجاد کرده است.
مسئولان سازمان حج و زیارت که این روزها سختکوشانه مشغول مهیا کردن این سفر معنوی هستند، اصرار دارند تا به دلیل آنچه «آرامش حجاج ایرانی و خانواده‌های آنان» می‌خوانند در فضای رسانه‌ای هیچ‌گونه ابهام و پرسشی در خصوص روند حج و مسائل حاشیه‌ای تأمل‌برانگیز آن طرح نشود و حتی تجمع چند نفر از خانواده‌های شهدای منا در مقابل این سازمان نیز با برخورد غیرمنطقی برخی عوامل حراست این سازمان مواجه شد.
حفظ آرامش روانی حجاج و خانواده‌های آنان قطعاً چیز مهمی است، اما این به آن معنا نیست که رسانه‌ها به وظیفه خود در آگاهی‌بخشی نسبت به تحولات روز و نیز رسالت انقلابی خود در پاسداشت خون شهدای منا و مسجدالحرام عمل نکنند.
بدون شک اگر مسئولان حج با شفافیت بیشتری در مسئله حج ۹۶ اقدام کنند، هم نگرانی و دغدغه‌های مردم برطرف خواهد شد و هم حجی عزتمندانه و در شأن ملت ایران شاهد خواهیم بود. علاوه بر آنکه از یاد نبرده‌ایم که زنده نگه داشتن فاجعه منا و یاد شهدای آن و استیفای حقوق آنان وظیفه‌ای است که رهبر معظم انقلاب اسلامی بر دوش مسئولان حج و زیارت، بنیاد شهید و امور ایثارگران و وزارت امور خارجه نهاده‌اند.
محمدجواد اخوان
منبع: روزنامه جوان