به گزارش مشرق، جمهوری عربی سوریه کشوری غنوده در غرب آسیا و هم­‌مرز با دریای مدیترانه و کشورهای لبنان، عراق، ترکیه، اردن پذیرای اقوام و ادیان متفاوتی همچون عرب­‌های سوری، یونانی­ها، ارمنی‌­ها، کردها، عاشوری­ها، چِرکِس­ها، تَرک­ها و ... از سرزمین­های همسایه و معتقد به ادیان مختلف است. ویژگی فوق این کشور را زیستگاه مردمانی با زبان­های عربی، کردی، ارمنی، ترکی آذری و ... کرده است.

روابط فرهنگی دو کشور ایران و سوریه به لحاظ تاریخی از قدیمی‌ترین روابط موجود با جهان عرب است. قرارداد فرهنگی مبسوط بین دو کشور در سال 1353 امضا شده و همواره در حال تمدیداست. قرارداد مبادلات فرهنگی جامع بین دو کشور منعقد شده است. تأسیس رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در سوریه در سال 1362 انجام گرفت.

بطور کلی، تدریس زبان فارسی در سوریه به صورت رسمی از سال 55 - 1354 هجری شمسی در دانشکده ادبیات دانشگاه دمشق آغاز شد. آموزش زبان و ادبیات فارسی در سوریه بعد از انقلاب اسلامی با تحول چشم‌گیر روبرو شد، با تأسیس رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در سوریه، زبان فارسی به عنوان دومین زبان گسترده در جهان اسلام بیش از هر زمان مورد توجه قرار گرفت . تاکنون با برگزاری 84 دوره آموزشی، گام‌­های موثری در جهت آموزش و ترویج آن برداشته است.

به­ رغم شرایط فعلی که کشور سوریه درگیر جنگ بر علیه تروریست­‌های داعشی است، آموزش زبان فارسی در کشور سوریه پابرجا است و به­ طور رسمی از دو طریق رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران،  و مرکز فرهنگی لاذقیه، به عنوان نمایندگان بنیاد سعدی و دیگری کرسی­‌های زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه­‌های آن دنبال می­‌شود که البته نباید از تأثیر فراگیر شروع و تثبیت سریع زبان روسی در این کشور، که پس از تعاملات و تعهدات دوستانه دولت روسیه درباره پاک­سازی سرزمین سوریه از وجود نیروهای تروریستی داعش به وجود آمد، غافل شد.

زبان فارسی در مراکز تحقیقاتی و آموزشی:

دانشگاه­‌ها:

بر اساس آمار رسمی سال 1391 تعداد دانشجویان زبان فارسی در دانشگاه‌های سوریه 15790 نفر بوده است.

1-دانشگاه دمشق: رشتهزبان فارسی در گروه زبان و ادبیات فارسی این دانشگاه که قدیمی­‌ترین دانشگاه سوریه است، در مقطع کارشناسی مورد تدریس قرار ­گرفته است و هم‌­اکنون نیز به عنوان یک زبان اختیاری از مجموع زبان­‌های شرقی (فارسی، عبری، سریانی، واگاریتی، فرانسه و روسی) در رشته­‌های تاریخ و زبان و ادبیات عربی تدریس می­‌شود. ( دارای گروه و کرسی آموزش زبان فارسی است.)

در دانشکده­‌های دیگری مانند گروه تاریخ دانشکده سویدا وابسته به دانشگاه دمشق، گروه زبان و ادبیات عرب دانشکده سویدا، گروه زبان و ادبیات عرب دانشکده درعا وابسته به دانشگاه دمشق و ...، زبان فارسی به عنوان درس اختیاری تدریس می‌شود.

2-دانشگاه حلب:این دانشگاه در گروه زبان و ادبیات فارسی خود، رشته زبان و ادبیات فارسی را در مقطع کارشناسی، و زبان فارسی را به عنوان واحد اختیاری در رشته­‌های تاریخ و زبان و ادبیات عربی تدریس می‌شود. (دارای گروه و کرسی آموزش زبان فارسی است.)

3-دانشگاه البعث (استان حمص): در این دانشگاه نیز مانند دو دانشگاه اخیر، رشته زبان و ادبیات فارسی در گروه زبان و ادبیات عربی دانشکده ادبیات و علوم انسانی، در مقطع کارشناسی تدریس می‌شود (دارای گروه و کرسی آموزش زبان فارسی است.) همچنین زبان فارسی به عنوان واحد اختیاری در گروه­های زبان و ادبیات عرب و تاریخ دانشگاه مزبور تدریس می­‌شود.

4-دانشگاه تشرین( Tishreen University, Lakatia): این دانشگاه که در استان لاذقیه واقع شده است، در گروه زبان و ادبیات عرب و تاریخ دانشکده­ ادبیات و علوم انسانی خود، آموزش زبان فارسی را به عنوان زبان اختیاری و یا زبان دوم از سال 1374 ه.ش آغاز کرد و همچنان دنبال می‌­کند. همچنین این دانشگاه سابقه همکاری با دانشگاه سمنان را نیز در کارنامه فعالیت­های آموزشی مرتبط با جمهوری اسلامی ایران را دارا است.

5-دانشگاه طرطوس: این دانشگاه وابسته به دانشگاه تشرین است و زبان فارسی در آن به عنوان واحد اختیاری در گروه زبان و ادبیات عرب، تدریس می شود.

6-دانشگاه فرات (استان دیر الزور): در این دانشگاه نیز در گروه زبان و ادبیات عرب، از آموزشِ زبان فارسی به عنوان درس اختیاری استقبال می‌­شود.

7-دانشکده حماه: وابسته به دانشگاه البعث است و به آموزشِ زبان فارسی در سطح واحدی اختیاری بسنده کرده است.

8-دانش‌سرای عالی زبان­‌های خارجی دانشگاه دمشق

9-دانشگاه حضرت رقیه (س)

گروه زبان وادبیات فارسی در سه دانشگاه دمشق، حلب و بعث در استان حمص تدریس می‌شده و قبل از بحران اخیر سوریه چهار استاد ایرانی از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری کشورمان برای تدریس در این دانشگاه‌ها اعزام می‌شدند‌، اما به دلایل امنیتی حضورشان منتفی شده و تاثیر منفی در روند آموزش زبان وادبیات فارسی این دانشگاه‌ها داشته است.

تا سال 1390، در هریک از سه دانشگاه دمشق، حلب و البعث به طور میانگین 200 دانشجوی زبان و ادبیات فارسی در مقطع کارشناسی مشغول به تحصیل بوده‌اند.

مدارس

1. مجتمع آموزشی امام خمینی (ره) دمشق
2. مدرسه محسنیه ویژه ایرانیان مقیم
3. مجمع الرسول الاعظم در لاذقیه با 680 دانش آموز

دوره­‌های آزاد:

1-موسسه عالی زبان­ها وابسته به دانشگاه تشرین لاذقیه:

مراکز آموزشی:

1. مرکز آموزش زبان فارسی لاذقیه: این مرکز در سال 1385 جهت گسترش زبان فارسی تأسیس شد، این مرکز در دوره‌های جدید آموزش زبان فارسی در مرحله مقدماتی و پیشرفته سی وهشتمین دوره آموزشی زبان فارسی را در مرداد ماه 1395 آغاز کرد.
2. بخش آموزش زبان و ادبیات فارسی در مرکز آموزش زبانهای خارجی دانشگاه دمشق: این مرکز به همت رایزنی فرهنگی وقت ج.ا.ایران در سال 1379-80 تأسیس شد.
3. بخش آموزش زبان و ادبیات فارسی در مرکز آموزش زبانهایخارجی در دانشگاه حلب:
4. واحد آموزش زبان فارسی در رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در دمشق؛
5. مرکز آموزش زبان فارسی سیده زینب (س) در منطقه زینبیه ـ شام: (آموزش زبان فارسی در مرکز به ­رغم درگیری­‌ها و بمب­گذاری‌ها برقرار است لیکن با دشواری خاصی پیش ­می‌­رود.
6. آموزشکده زبان‌های خارجی وابسته به دانشگاه دمشق
7. آموزش زبان فارسی در آموزشکده نظامی سوریه (در گذشته)
8. آموزش زبان فارسی در مؤسسه جنه العقیله
9. آموزش زبان فارسی در مرکز الحجه (در استان طرطوس)

• آموزش زبان فارسی در مراکز فرهنگی و دینیدمشق:

1. مجتمع دینی الهدی ویژه ایرانیان مقیم؛
2. دانشگاه جامعة المصطفی العالمیه.
3. حوزه امام خمینی (قدس سره).

مراکز مطالعاتی و اتاق­‌های ایرانشناسی:

1- اتاق ایرانشناسی: سالن مرکز ایرانشناسی، در محل رایزنی فرهنگی کشورمان در دمشق واقع شده است و از آن به هنگام برپایی مراسم افتتاحیه و اختتامیه دوره­‌های آموزشی و دیگر مراسم رسمی استفاده می­‌شود.

2-مرکز مطالعات ایران و عرب(ایران­شناسی): با وجود مشترکات دینی و فرهنگی وتاریخ دیرینه روابط مشترک ایران وعرب، متأسفانه باورهای نادرست و اختلافات عقیدتی و مذهبی موجب عدم تحقق اهداف و آرمان‌های راهبردی و مشترک جمهوری اسلامی ایران وجهان عرب در منطقه شده است. به منظور رفع این توهمات شائبه‌­های نادرست بین اندیشمندان وفرهیختگان، طرح راه اندازی مرکز ایرانشناسی مطالعات فرهنگی ایران و عرب با اهدافی فراگیر وگسترده، درباره­ اجرای پژوهش‌های مختلف و ارتباط فعال و منسجم بین پژوهشگران یایرانی و عرب مطرح و نخستین گام دراین زمینه در سال 1379برداشته شد.

این مرکز دارای کتابخانه‌­ای با 8000عنوان کتاب و مرجع ایرانشناسی به زبان فارسی و 1000 عنوان کتاب و مرجع ایرانشناسی به زبان عربی و دهها مجله و نشریات فارسی وعربی و نرم افزار است و تاکنون توانسته خدمات ارزشمندی در جهت شناساندن فرهنگ و تمدن و ادب و تاریخ ایران کهن و معاصر به عرب زبانان و استادان دانشگاه و دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و دکترا و علاقه‌مندان به ایران و انقلاب اسلامی ایران ارائه کند. این مرکز دارای جایگاه ویژه‌ای در میان فرهنگیان عرب زبان است.

• ارسال کتب آموزشی و واژه‌نامه­‌ها:

رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران تاکنون از طریق سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و سپس بنیاد سعدی تعداد بیش از 1200 عنوان کتاب آموزشی، و ادبی وانواع واژنامه­‌ها به کتابخانه ویژه زبان فارسی این سه دانشگاه ارسال کرده است.

آسیب های زبان فارسی در سوریه

1. کاهش جذب دانشجو در دانشگاه‌­ها به دلیل مشکلات اخیر؛
2. توسعه زبان ترکی استانبولی؛
3. بی­ ثباتی سیاسی و ناامنی؛
4. تثبیت زبان روسی به عنوان زبان دوم در مدارس سوریه
5. وجود نیروهای متخاصم نظامی، مذهبی و سیاسی؛

فرصت‌های ویژه گسترش زبان فارسی در سوریه

1. وجود زمینه تدریس زبان فارسی در برخی مدارس این کشور؛
2. اساتید سوری فارغ‌­التحصیل دانشگاه­های ایران؛
3. تأثیر رسانه­‌های خبری فعال ایرانی و شبکه‌­های ایرانی مانند IFILM؛
4. اشتیاق زیاد داوطلبان آزاد برای ارتباط با ایرانیان به خاطر نوع شغل، نیاز به یادگیری زبان فارسی مانند بخش تجارت و جهانگردی؛
5. علاقه‌مندی بعضی از نهادهای دولتی سوری به آموختن زبان فارسی؛
6. روابط سیاسی همسو؛

برگرفته از  "شناختنامه زبان فارسی" تولید شده در معاونت بین الملل بنیاد سعدی