سرویس جهان مشرق - هفته گذشته یک منبع آگاه کُرد در منطقه کردستان عراق افشا کرد که «مسعود بارزانی»، رئیس این منطقه از حمایت گسترده و همه جانبه سه کشور عربستان سعودی، امارات متحده عربی و اردن جهت اجرایی شدن طرح جدایی کردستان از عراق و استقلال این منطقه از بغداد بهره می‌ برد.

اما این منبع مطلع کُرد خاطر نشان کرد که این سه کشور ارائه این کمک ها به بارزانی را منوط به موافقت اربیل با درخواست این کشورها مبنی بر تشکیل پایگاه های نظامی در اربیل و دهوک کرده اند.

منبع مذکور هدف امان، ریاض و ابوظبی از احداث این پایگاه های نظامی را تشکیل نیرویی نظامی در برابر ایران و ترکیه عنوان کرده است.

در این راستا، احزاب کُرد فعال در کردستان عراق در آخرین نشست خود روز بیست و پنجم سپتامبر آینده را موعد برگزاری همه پرسی تعیین سرنوشت این منطقه معین و اعلام کردند.

این نشست و توافق صورت گرفته در پایان آن به ریاست مسعود بارزانی در منطقه سیاحتی «صلاح الدین» اربیل و در میان تحریم این نشست از سوی برخی محافل و نیروهای سیاسی عراقی برگزار شد.

نتایج این نشست با واکنش های متفاوت منطقه ای و بین المللی مواجه شد، در حالی که اردن، عربستان سعودی و امارات متحده عربی از برگزاری همه پرسی تعیین سرنوشت کردستان استقبال و حمایت کردند، ایران، ترکیه، آمریکا، روسیه و آلمان مخالفت خود را با این اقدام اربیل اعلام کردند.

این منبع آگاه کُرد در ادامه افشاگری های خود از توافقات دو جانبه صورت گرفته بین ریاض و اربیل در حوزه امنیتی و اطلاعاتی پرده برداشت و تاکید کرد: هم اکنون صدها نظامی سعودی، اردنی و اماراتی در پوشش مشاور نظامی و مربی عناصر پیشمرگه در شهرهایی چون اربیل و دهوک حضور دارند.

در همین ارتباط پس از اعلام موعد برگزاری همه پرسی تعیین سرنوشت کردستان و در اقدامی بی سابقه، شماری از فعالان فضای مجازی سعودی و اماراتی با تشکیل هشتک "#SaudiWithKurdistan" حمایت خود را از استقلال و جدایی کردستان از عراق اعلام کردند. اگرچه برخی اعتقاد دارند، این هشتک در واکنش به حمایت ترکیه از قطر طی بحران شیوخ عرب حاشیه خلیج فارس راه اندازی شده است.

حزب «دموکرات کردستان» عراق به رهبری «مسعود بارزانی» از سال ها قبل در پی برگزاری همه پرسی تعیین سرنوشت و استقلال کردستان است و بر این باور است، جدایی کردستان از عراق به بسیاری از بحران های موجود بین اربیل و بغداد پایان خواهد داد.

در مقابل مسعود بارزانی برای آرام کردن مخالفت ها و برای اطمینان خاطر دادن به مخالفان همه پرسی، اقدام به انتشار دست نوشته ای کرده و در آن توضیح داده، هدف اربیل از برگزاری این همه پرسی تحقق خواسته ها و مطالبات کُردها از راه های مسالمت آمیز است.

بغداد برگزاری همه پرسی را منوط به موافقت دولت مرکزی کرده است. حزب دموکرات کردستان و مسعود بارزانی سال هاست که بغداد را به سیاست های تبعیض آمیز علیه کُردها و محروم کردن آنها از حقوق اشان از جمله حق تعیین سرنوشت اشان محروم کرده است.

حزب حاکم دموکرات کردستان پس از شکست داعش در عراق و بسته شدن پرونده این گروه تروریستی تکفیری با آزادسازی شهر «موصل»، مرکز استان «نینوی» در شمال غربی عراق، تلاش می کند، با برگزاری این همه پرسی جامعه بین المللی را جهت تعیین سرنوشت این منطقه تحت فشار بگذارد.

منطقه کردستان عراق به صورت خودمختار اداره شده و از اختیارات داخلی بسیاری برخوردار است. مرکز دولت محلی کردستان، شهر اربیل است و دارای نیروی نظامی مستقلی به نام «پیشمرگه» است. همچنین دولت محلی کردستان دارای کابینه ای متشکل از چندین وزارتخانه و مناسبات اقتصادی و سیاسی مستقل با دیگر کشورها است.

در این ارتباط «وفیق السامرایی»، نویسنده و کارشناس مسائل سیاسی عراق طی یادداشتی در صفحه شخصی اش در شبکه اجتماعی فیس بوک نوشت: «ترکیه حضور نظامی خود در قطر را با اعزام 12 هزار نظامی ترک به دوحه افزایش داده و با این اقدام به طور غیر مستقیم به بارزانی نسبت به برگزاری همه پرسی و همکاری هایش با ریاض هشدار داده است.»

نکته قابل توجه در پرونده برگزاری همه پرسی تعیین سرنوشت کردستان در بیست و پنجم سپتامبر آینده، تحرکات گسترده اماراتی هاست، به گونه ای که «رشید المنصوری»، کنسول امارات در اربیل و «حسن الشحی»، سفیر امارات در بغداد از دو سال قبل فعالیت های گسترده ای و تحرکات بسیاری را در حمایت از بارزانی و استقلال کردستان از عراق آغاز وهدایت می کنند.

حجم و سطح حمایت های اماراتی از طرح جدایی کردستان به حدی است که نیروها و احزاب کُردها را متعجب و شگفت زده کرده است. یک مقام مسئول عراقی در بغداد یکی از دلایل حمایت گسترده اماراتی ها از جدایی و استقلال کردستان را سیاست های ضد ترکیه ای ابوظبی، از جمله اختلاف دیدگاه دو کشور در موضوع جدایی استقلال کردستان و چشم داشت های امارات جهت استفاده از فرصت های سرمایه گذاری در اقتصاد این منطقه به ویژه در حوزه انرژی ارزیابی می کند.

به گفته این مقام مسئول عراقی، امارات اقدامات بسیار و تدابیر گسترده ای را برای تقسیم عراق آغاز کرده اند، با این حال بغداد با دقت بسیار تحرکات ابوظبی در اربیل را رصد کرده و در زمان مناسب وارد عمل خواهد شد.

پیش تر تحلیلگران و شخصیت های نزدیک به «جلال طالبانی»، رئیس جمهور عراق نسبت به تحرکات شیوخ عرب حوزه خلیج فارس در تشویق و ترغیب مسعود بارزانی به برگزاری همه پرسی در کردستان و جدایی از عراق هشدار داده بودند.

تحلیلگران و کارشناسان مسائل عراق و منطقه بر این باورند که بارزانی در برگزاری هرچه سریع تر همه پرسی مصمم است و در این قضیه شیوخ عرب خلیج فارس که پس از سقوط موصل به دشت داعش، مناسبات خود با اربیل را گسترش داده اند، نقش مهمی در این قضیه ایفا می کنند.

بنا بر اعلام اربیل همه پرسی به غیر از سرتاسر مناطق کردستان در مناطق مورد اختلاف بین بغداد و اربیل در استان کرکوک، همچنین سه منطقه مخمور و سنجار و خانقین نیز برگزار خواهد شد.

از سوی دیگر، یک مقام مسئول سعودی که به دلیل حساسیت های منطقه ای و به راه افتادن جنجال رسانه ای از افشای نام خود امتناع کرده بود، درباره قصد ریاض مبنی بر احداث پایگاهی نظامی در کردستان، اظهار داشت: عربستان سعودی یک قدرت مهم در منطقه است و باید در کردستان مستقل نقش داشته باشد.

هم چنین ژنرال «انور عشقی»، مشاور سابق شاه سعودی و از مسئولان پیشین سازمان اطلاعات عربستان دسامبر گذشته در حالی از ضرورت تشکیل دولت متحد و یکپارچه کردستان در منطقه سخن می گفت که از مضمون اظهاراتش اینگونه برداشت می شد که کشورهای منطقه با ائتلاف ها و جناح بندی های منطقه ای جدیدی مواجه هستند که سعودی ها درصدد تشکیل آنها می باشند.

در این میان عادی سازی روابط بین اعراب و اسرائیل نقش بسزایی در ترسیم ائتلاف های جدید منطقه ای خواهد داشت و کمک بسیاری به تبلور ایده تشکیل کشور مستقل و یکپارچه خواهد کرد، اما چون این ایده با مخالفت های منطقه ای از سوی کشورهایی چون ایران و ترکیه و عراق و سوریه مواجه است، احتمال تشدید منازعات و ایجاد درگیری های جدید منطقه ای، مشابه آنچه در سودان جنوبی پس از جدایی از شمال سودان جریان دارد، را تشدید می کند.

پیشینه روابط اربیل و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس

سرنگونی رژیم بعث عراق در سال 2003 میلادی نقطه عطفی در مناسبات منطقه ای و خارجی اربیل شمرده می شود، چون زمینه برقراری رابطه و حضور بازیگران منطقه ای از جمله شیوخ نفتی خلیج فارس مانند عربستان سعودی و امارات را در منطقه کردستان هموار کرد.

مهمترین راهبرد شیوخ عرب در این برهه زمانی در کردستان عراق، افزایش و گسترش سرمایه گذاری کلان در حوزه های مختلف اقتصادی این منطقه به ویژه در حوزه انرژی و ساختارهای زیر بنایی با هدف مقابله با نفوذ ایران در عراق به طور عام و منطقه کردستان به طور مشخص بود.

عربستان که همواره ایران را رقیب منطقه ای خود می داند، برای مقابله با نفوذ ایران در عراق به هر راهبردی متوسل می شد، از جمله در ابتدا به حمایت از جماعت اخوان المسلمین در کردستان و سپس «جنبش اسلامی» کردستان پرداخت و تلاش کرد، با تامین نیازهای گروه ها و جریان های تکفیری کُرد بر آنها سیطره یافته، مانع گسترش نفوذ ایران در این منطقه شود.

از دست دادن پایگاه حزبی و سیاسی اهل سنت، لطمه بزرگی به موقعیت و نفوذ سعودی ها در عراق وارد کرد، لذا برای جبران این شکست ریاض تلاش کرد، خود را به جنبش های قومی کردستان نزدیک کند.

این روند تا سال 2014 و سقوط موصل به دست داعش روز دهم ژوئن سال مذکور ادامه داشت تا اینکه آشکار گردید، جمهوری اسلامی ایران، به عنوان یک قدرت بزرگ منطقه ای بزرگ، مهمترین حامی و مدافع منطقه کردستان از تجاوزات داعش است.

با پایان دوره دولت «نوری المالکی» و پس از تشکیل پارلمان جدید «حیدر العبادی» مامور تشکیل کابینه جدید شد، در حالی که چالش ها و مشکلات بین بغداد و اربیل به قوت خود لاینحل باقی بود و هر روز بر پیچیدگی آنها و عدم دستیابی به یک راه حل مورد توافق می افزود.

تحولاتی که عراق در صحنه سیاسی و امنیتی شاهد آن بود، شکل گیری ائتلاف های جدید بین کُردها و اعراب سنی ساکن منطقه کردستان را به دنبال داشت که از جمله منتقدان سیاست های بغداد بودند، رویکردی که با استقبال کشورهایی چون اردن و عربستان و امارات مواجه و موجب نزدیکی بیش از پیش آنها به اربیل شد.

سقوط موصل و مناطقی در شمال غربی عراق مهاجرت شخصیت های بارز سیاسی و شیوخ قبایل اهل سنت منتقد نظام در مناطق اشغال شده به اربیل و افزایش بهره برداری های سیاسی سعودی ها و اماراتی ها از آنها و در راستای تحقق اهداف و منافع اشان در عراق را به دنبال داشت.

نگاه شیوخ عرب به کردستان عراق

عوامل مشترک متعددی وجود دارد که موجب نزدیکی کشورهایی چون امارات و عربستان به منطقه کردستان عراق شده که می توان این عوامل مشترک را در موارد زیر ملاحظه کرد:

- ساختار نظام حکومتی، به گونه ای که یک خاندان قدرت را در دست دارد.

- صادرات انرژی شامل نفت و گاز مهمترین منبع درآمد در این حکومت هاست

- تکیه بر ایدئولوژی سلفی تکفیری در سرکوب ایدئولوژی‌ های معارض

ایدئولوژی سلفی وهابی تکفیری از سال 2011 میلادی و هم زمان با آغاز انقلاب های مردمی در شماری از کشورهای عربی منطقه به شکلی هدفمند و برنامه ریزی شده در کردستان تبلیغ می شود، از سوی دیگر، وجود عوامل و وجوه مشترک متعدد بین ریاض و اربیل موجب شده، سعودی ها حمایت گسترده و همه جانبه ای از کُردهای عراق به عمل می آورند، بالطبع هدف سعودی ها از این  حمایت ها به خاطر علاقه آنها به کسب استقلال کُردها نیست، بلکه به دلیل مقابله با نفوذ ایران در عراق و منطقه و قطع ارتباط زمینی تهران – بغداد – دمشق – بیروت صورت می گیرد.

همچنین سعودی ها با گسترش نفوذ خود در کردستان عراق و نزدیکی به اربیل، از یک سو تلاش دارند، دست ترکیه را از شمال عراق و منطقه کردستان کوتاه کنند و از سوی دیگر، با گسترش دامنه نفوذ خود در دو استان الانبار و نینوی که عمدتا مناطق سنی نشین هستند، شیعیان عراق و مرجعیت های آنها را منزوی کنند.

اماراتی ها نیز همانند سعودی ها سعی می کنند، با استفاده از چراغ سبز آمریکایی ها و تمایل کاخ سفید به کاستن از نفوذ ایران در عراق، با حمایت از برخی از طرف های اهل سنت عراق، جای پایی برای خود در این کشور پیدا کنند، تلاش هایی که از سال ها پیش با هدف کمک به تحقق اهداف و منافع آمریکا و رژیم صهیونیستی در عراق آغاز شده بود.

«صلاح حسن»، نویسنده و خبرنگار عراقی هفته گذشته در صفحه شخصی خود در پایگاه اجتماعی اینترنتی «توئیتر» یکی از این نقش ها را آشکار و به عنوان شاهد عینی افشا می کند: « اماراتی ها در عملیات شکنجه زندانیان ابو غریب بغداد با آمریکایی ها مشارکت داشتند».

این نویسنده و خبرنگار عراقی درباره مشاهدات خود طی مدتی که در ابو غریب در بازداشت به سر می برد، نوشته بود : یکی از عجیب ترین مشاهداتم وقتی اواخر سال 2003 میلادی در زندان های انفرادی زندان ابو غریب در بازداشت به سر می بردم، نحوه بازجویی بود که انواع شکنجه ها و آزارها و اذیت های بدنی و روحی را در برمی گرفت و شکنجه گران نیروهای وابسته به سرویس های اطلاعاتی و امنیتی و شرکت های خصوصی نظامی و امنیتی آمریکا و نظامیان اماراتی بودند.

حسن نقل می کند که نظامیان اماراتی همواره در کنار عناصر وابسته به سرویس های اطلاعاتی آمریکا بودند و برای اینکه هوبت آنها از سوی زندانیان شناسایی نشود، اغلب ساکت بودند، به نظر می رسید، در حال گذراندن دوره آموزش انواع بازجویی و مراحل مختلف تحقیق بودند.

پایگاه افشاگر «ویکی لیکس» هم به تازگی سندی منتشر کرده که تاکید می کند، شیخ «محمد بن زاید آل نهیان»، ولی عهد ابو ظبی دو ماه قبل از تجاوز نظامی آمریکا به عنوان جاسوس آمریکایی ها در عراق فعالیت می کرده و اطلاعات لازم در خصوص وضعیت و شرایط حاکم بر عراق را در اختیار طرف های آمریکایی قرار می‌داد.

خلاصه سخن

این گزارش بار دیگر نشان داد، در پس هریک از قضایای منطقه ای اهداف نهفته است که بدون وجود مزدورانی چون حکام امارات و عربستان سعودی هیچ گاه محقق نخواهند شد، اهدافی که همگی در خدمت آمریکایی ها و صهیونیست ها است تا با دست یافتن به آنها راه را برای قبضه کردن منطقه و ملت های آن و زمینه را برای تبدیل شدن به قدرت بلامنازع بر منطقه خاورمیانه هموار کنند.   

شاید سعودی‌ها و اماراتی‌ها دست آخر، تن به جدایی اقلیم کردستان ندهند (مشرق در این باره به زودی گزارش‌هایی منتشر خواهد کرد) اما برای امتیاز گیری از دولت عراق و خط و نشان برای ایران و ترکیه، از هیچ اقدامی در تحریک کردهای عراق کوتاهی نخواهند کرد.