سرویس سیاست مشرق - برجام در ۲۳ تیرماه سال ۱۳۹۴ یعنی دو سال قبل به تصویب رسید و رهبر معظم انقلاب با شروط ۹ گانه‌ای که برای اجرای این سند توافق تعیین کردند، آنرا پذیرفتند.

در آخرین بند از نامه ۹ ماده‌ای مقام معظم رهبری به رئیس‌جمهور درباره الزامات اجرای برجام آمده است:

«وجود پیچیدگی‌ها و ابهام‌ها در متن برجام و نیز گمان نقض عهد و تخلفات و فریب‌کاری در طرف مقابل به ویژه آمریکا، ایجاب می‌کند که یک هیات قوی، آگاه و هوشمند، برای رصد پیشرفت کارها و انجام تعهدات طرف مقابل و تحقق آن‌چه در بالا (هشت بند دیگر از نامه رهبری) بدان تصریح شده است،‌ تشکیل شود. ترکیب و وظایف این هیات باید در شورای عالی امنیت ملی تعیین و تصویب شود.»

اعضای هیئت نظارت بر برجام چه کسانی هستند؟

سید عباس عراقچی در رابطه با ویژگی‌های هیئت نظارت بر اجرای برجام که در شورای عالی امنیت ملی پیش از اجرای برجام تشکیل شد، گفت:  «این هیئت به دستور رهبری تشکیل شده است و وظیفه بررسی اجرای برجام و تشخیص نقض برجام چه نقض کلی و چه نقض فاحش به عهده این هیأت است.»

وی افزود که این هیأت هشت عضو دارد و اعضایش با تایید رهبری انتخاب شده‌اند و دستور کار این هیات نیز با تایید و نظر ایشان مشخص می‌شود.

اعضای هیئت نظارت بر اجرای برجام آقایان حجت‌الاسلام حسن روحانی، علی‌ لاریجانی، محمدجواد ظریف، حسین دهقان، علی شمخانی، علی‌اکبر صالحی، سعید جلیلی و علی‌اکبر ولایتی تشکیل می‌دهند. هم‌چنین دریابان علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، هم‌زمان دبیر این هیأت است و وظیفه اطلاع‌رسانی و ارایه گزارش‌های مربوطه با ایشان و هیات نظارت است.[۱]

وقتی اکثریت اعضای هیئت نظارت از نقض برجام سخن گفته‌اند

تقریبا اکثریت اعضای هئیت نظارت بر برجام از نقض روح و جسم برجام توسط طرف‌ غربی سخن گفته‌اند اما جالب است که بدعهدی‌ آمریکایی‌ها و نقض مکرر برجام درحالی رخ می‌دهد که هیئت نظارت بر برجام در این مدت تنها سکوت پیشه کرده و اقدامی در مقابله با اقدامات ضدبرجامی آمریکا انجام نداده است. موضوعی که گفته می‌شود موجب گستاخی طرف مقابل در ادامه دادن به رویه ناصواب خود شده است.

در چند روز اخیر محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان در گفتگو با فرید زکریا مجری مشهور شبکه سی ان ان گفت:‌ «وقتی کاخ سفید چند روز پیش اعلام کرد که رئیس جمهور ترامپ از حضور  خود در هامبورگ در جریان اجلاس گروه بیست برای منصرف کردن رهبران کشورهای دیگر برای تعامل تجاری و اقتصادی با ایران استفاده کرد. این کار او نقض نه فقط روح برجام بلکه متن برجام است.» [۲]

همچنین، وزیر خارجه کشورمان در سخنانی هشدارآمیز بیان کرد: « تهران ممکن است از توافق هسته‌ای با گروه ۱+۵ خارج شود.»

حسن روحانی رئیس‌جمهور روز چهارشنبه (۲۸تیر) در جلسه هیئت دولت، درباره رفتار ناصحیح آمریکا در قبال تعهدات بین‌المللی‌اش با بیان اینکه آمریکایی‌ها در دوران جدید، بسیاری از تعهداتشان را زیر پا می‌گذارند، گفت: «امروز یکی از توطئه‌های آمریکایی‌ها این است به‌گونه‌ای برخورد کنند که ایران بگوید دست از تعهدات خود برداشته و به امضای خود متعهد نیست، این توطئه اخیری است که آمریکا طراحی کرده و به‌اعتقاد من هرگز موفق نخواهد بود.»

رئیس‌جمهور تأکید کرد:

«جمهوری اسلامی ایران همواره به تعهدات بین‌المللی خود پایدار خواهد ماند، هرچند که آمریکایی‌ها با دست پس می‌زنند و با پا به پیش می‌کشند و از سویی با گزارش رسمی به کنگره اعلام می‌کنند که ایران به تعهداتش کاملاً متعهد بوده و بنابراین ناچارند به برجام احترام بگذارند و نمی‌توانند برجام را نقض کنند و از سویی دیگر به‌بهانه‌های مختلف به‌دنبال اعمال یک‌سری تحریم‌های جدید هستند که با هیچ منطق و روح و متن برجام هم سازگار نبوده و در تعارض است.»[۳]

علی‌اکبر ولایتی نیز در اواخر خردادماه سال جاری خاطرنشان کرد که اروپایی ها تصدیق کردند که برجام از جانب آمریکا نقض شده است. طبعاً وقتی اروپایی‌ها این موضوع را تصدیق می کنند در روابط تجاری با کشورمان وقفه ایجاد نخواهند کرد و تعامل ما با آنان در حوزه تجاری رو به پیشرفت است.

وی که یکی از اعضای هیات عالی نظارت بر برجام است، گفت: «آقای ظریف در نامه به خانم موگرینی، اروپایی‌ها را به صراحت به نقض بندهای ۲۶، ۲۷ و ۲۸ برجام ارجاع داد.»[۴]

رویترز: ایران از مکانیسم حل اختلاف درباره نقض برجام استفاده نکرد

منابع خبری روز جمعه مطرح کردند ایران از فرصت هشتمین نشست کمیسیون مشترک برجام برای آغاز کردن مکانیسم حل اختلاف بر سر نقض برجام استفاده نکرده است.

خبرگزاری رویترز با گزارش این خبر از قول دو منبع افزود این دومین بار از ماه ژانویه است که ایران از این فرصت استفاده نکرده است.[۵]

این گزارش در حالی است که از نشست عادی و فصلی کمیسیون مشترک برجام خبر رسید که ایران با انتقاد از عدم پایبندی آمریکا به برجام، حق خود را برای هرگونه واکنش به این موضع آمریکا محفوظ دانست.[۶]

چرا هیئت نظارت بر برجام سکوت می کند؟

اینکه چرا ایران در مقابل کارشکنی‌های طرف مقابل در برجام اقدام معتنابهی انجام نمی‌دهد مسئله قابل تاملی است. جالب اینجاست دولت ترامپ در حالی پایبندی ایران به برجام را تایید کرد که همزمان ۱۸ شرکت و فرد ایرانی و مرتبط با قدرت دفاعی و موشکی ایران را نیز مورد تحریم قرار داد!

به نظر می‌رسد که تفکری در هیئت نظارت بر اجرای برجام حاکم است که می‌گوید آمریکا اگر برجام را پاره هم کرد ایران بایستی به تعهدات خود پایبند باشد. البته اینکه طرف مقابل در حال نقض برجام است و ذره ذره در حال پاره کردن آن، موضوع غیرقابل کتمانی است اما سئوال اساسی اینجاست که ایران با عدم واکنش نسبت به این امر تا کی می‌توان در خصوص اجرای یکطرفه برجام اقدام کند و در انتها از اجرای یکسویه برجام چه سودی عاید ایران می‌شود؟!