سرویس جهان مشرق - خروج عمار حکیم رئیس مجلس اعلای اسلامی عراق از این تشکیلات شوک سنگینی را به فضای سیاسی این کشور وارد کرد. وی با خروج از مجلس اعلا جریان جدیدی را با عنوان جریان حکمت ملی در عراق تاسیس کرده و هواداران خود را زیر پرچم این جریان قرار داد. با وجود اینکه از مدت‌ها پیش اختلافاتی در میان اعضای مجلس اعلای عراق بنا به دلایل سیاسی و ماهیت رئیس این مجلس وجود داشت، اما بسیاری از تحلیلگران کشیده شدن دامنه این اختلافات به سمت خروج عمار حکیم از مجلس اعلا را پیش بینی نمی کردند.
آنچه که بیش از هرچیز دیگری به اختلاف دیدگاه‌های دو طرف دامن زد، دو مسأله «دامنه اختیارات» و «سازوکار تصمیم‌گیری» بود. این اختلافات از مدت‌ها پیش وجود داشت و اینگونه نیست که طی یک مدت زمان کوتاهی به وجود آمده باشد.
ماجد غماس نماینده مجلس اعلای اسلامی عراق در خصوص خروج سید عمار حکیم از مجلس اعلا و تاسیس حزب جدید با نام حکمت ملی اظهار داشت: این موضوع به اختلاف نظرهایی بین دو گروه در نحوه اداره مجلس و نگاه به مسائلی از قبیل تشکیلات و برخی مسائل روز عراق و استفاده از ظرفیت‌های این کشور مانند جوانان و سایر اقشار باز می‌گردد.
وی افزود: این اختلافات منجر شد که یک دیدگاه جدید مطرح شود مبنی بر اینکه اجازه دهیم سایر رهبران برای اداره مجلس به شیوه خود رفتار کنند و سید عمار نیز یک تشکل جدید ایجاد کند تا بعد از انتخابات در چارچوب روند سیاسی واحد عراق امکان فعالیت داشته باشند. این موضوع باعث شکل گیری جریان حکمت وطنی شد.
غماس در پاسخ به این سوال که آیا این انشقاق باعث تضعیف جریان شیعه در عراق نخواهد بود، گفت: شکاف بین گروه‌های شیعه به نفع کل جریان نیست، اما در برخی موارد می‌توان از این فرصت استفاده کرد. این تشکل می‌تواند به تمام عراق گسترش یابد و ورود به این حزب برای همه آزاد خواهد بود، البته شرط و شروطی نیز خواهد داشت.
این سیاستمدار عراقی یادآور شد:
زمینه برای تفاهم چه پیش از انتخابات و چه پس از آن فراهم است. غماس در پاسخ به این سوال که آیا برای تاسیس حزب جدید با مرجعیت نجف و نیز مسئولان جمهوری اسلامی هم مذاکره شده است؟ گفت: مراوداتی با مرجعیت نجف شد ولی نظر خاصی نداشتند و تصمیم به نظر سید عمار موکول شد. همچنین با توجه به جایگاه جمهوری اسلامی و مقام معظم رهبری و نقش مثبت همیشگی ایران ایجاب می‌کرد که مشورت با جمهوری اسلامی در اولویت باشد.
عوامل خروج حکیم از مجلس اعلا
درباره عوامل بروز اختلاف نظر در میان اعضای اصلی مجلس اعلای شیعیان عراق گمانه زنی های زیادی وجود دارد، اما چیزی که در رسانه ها بیشتر به چشم می خورد، اختلاف نظر در دو زمینه فرعی و سیاسی است.
کنار گذاشتن کشمکش های درون دینی
برخی محافل داخلی و بین المللی اقدام عمار الحکیم را تلاش برای انتقال وی از احزاب دینی به سمت جریان های مدنی ارزیابی می کنند. شاید بتوان رگه هایی از این رویکرد را در سخنرانی سید عمار حکیم در اعلام تاسیس جنبش جدید وی نیز دریافت کرد که در آن توجه ویژه ای به مبانی اقتصادی مطرح کرده و خواستار آزادسازی اقتصاد کشور از حاکمیت دولت و توزیع عادلانه ثروت ها و خروج از اقتصاد ربوی شده و تأکید کرد که مهم‌ترین محور در عراق در حال حاضر گرایش به سمت اقتصاد آزاد و واقعی است که فرصت‌های مساوی را برای همگان فراهم آورد و مؤسسات اجتماعی که تحت فشارهای سیاسی و امنیتی سرکوب شده، را بار دیگر احیا کرد.
برخی تحلیلگران مسائل داخلی عراق و منابع سیاسی این کشور خروج حکیم از مجلس اعلا را در راستای اعتقاد وی به کنار گذاشتن کشمکش‌های درون دینی از مبانی سیاسی می دانند که به اعتقاد وی باعث دین گریزی مردم عراق می شود، لذا وی اعتقاد دارد که به ویژه در مرحلة جدید باید روند احیای عراق با رها کردن قید و بندها از پای این کشور بیش از سایر مباحث مورد توجه مقامات سیاسی این کشور قرار گیرد. از همین رو انتخاب نام جریان حکمت ملی برای حزب جدید التاسیس عمار حکیم نیز قابل توجه است.
تحلیلگران بر این باورهستند که حکیم به دلیل نگرش عمیقی که نسبت به منطقه و جهان دارد ، تشکیلات حزب جدید خود را مبتنی بر حضور اسلام گرایان و ملی گرایان قرار خواهد داد به این ترتیب می تواند مقبولیتی در میان طیفهای اهل سنت، لیبرالها و اسلام گرایان داشته باشد.
جوان گرایی
یکی از دلایلی که برای استعفای سید عمار از مجلس اعلی مطرح است، اعتقاد ویژه وی به جوان‌گرایی و جذب نیروهای جوان و پرانرژی برای انجام امور سیاسی است. در این خصوص نیز وی با اعضای مجلس اعلی دچار چالش شده بود. به همین دلیل تصمیم گرفت تا در یک فضای سیاسی جدید به جذب جوانان برای کارهای سیاسی مبادرت ورزد.
سید محسن حکیم مشاور ارشد سید عمار حکیم در کنفرانس مطبوعاتی خود در این رابطه گفت: نظام ما در عراق پارلمانی است که در آن نهادها و احزاب حضوری فعال دارند. از سالیان سال و بعد از فوت سید عبدالعزیز حکیم، مشی سید عمار این بود که مجلس اعلا باید به عنوان یک نهاد کارآمد و سازمان یافته باشد که با همه نهادها و طیف ها فعالیت و مشارکت داشته باشد و به قشر جوان نیز توجه ویژه شود، چرا که بیش از ۶۰ درصد جمعیت عراق را تشکیل می دهند.
وی با اشاره به اختلافی که بین سید عمار حکیم با برخی اعضای مجلس اعلای عراق در خصوص استفاده از این توان شکل گرفته بود، گفت: این اختلاف نظر و دیدگاه در شکل کار و نحوه مدیریت و جایگاه جوانان وجود داشت و تلاش زیادی بود تا به جمع بندی برسیم، اما نشد و سید عمار حکیم بعد از این حرف و حدیث ها، و نبود مشکل شخصی به این جمع بندی رسید که ممکن است در آینده اختلاف هایی بوجود آید که با نزدیک شدن به انتخابات این اختلافات بیشتر می شد، بر این اساس تصمیم به ایجاد یک حزب گرفت.
آیا خروج حکیم از مجلس اعلا به معنی انشقاق شیعیان است؟
طبعا خروج عمار حکیم از مجلس اعلای شیعیان عراق خوراک تبلیغاتی تازه‌ای را برای رسانه‌های وابسته به جریان غرب فراهم کرد تا بر طبل واگرایی جریان‌های سیاسی شیعه در عراق بکوبند و مدعی شوند که شیعیان عراق دچار اختلافات بنیادین شده اند، اما واقعیت این است اختلافات میان دو طرف به هیچ وجه جنبه ایدئولوژیک نداشته و کاملا سیاسی بوده است. جدایی سید عمار حکیم از مجلس اعلی و تأسیس حزب جدید به ظهور و بروز انشقاق در صفوف احزاب سیاسی عراقی منجر نخواهد شد. شیعیان در اعلام مواضع اصولی و متحد خود نسبت به رد همه پرسی استقلال اقلیم کردستان عراق نشان دادند که موضع اصولی آنها جلوگیری از هر نوع تجزیه و اختلاف اساسی در کشور است و وحدت عراق خط قرمز شیعیان است. هرچند اقدام کنونی سید عمار حکیم اقدامی حساس و پر ریسک است، اما در بلندمدت می تواند گامی در راستای جذب کسانی باشد که خود را در قالب احزاب کنونی نمی توانند تعریف کنند.
اکثریت شیعیان عراق قطعا نیازمند افکار و احزاب مختلف است و بعید است این اقدام در کل آسیبی به ائتلاف ملی شیعیان وارد کند. علاوه بر اینکه نباید از یاد ببریم که جریان شیعی در عراق قبل از اینکه از خواسته های حزبی پیروی کند از مرجعیت پیروی می کند که در امر مبارزه با تروریسم شاهد آن بودیم.