به گزارش مشرق، نمایشگاه بزرگ هوافضای روسیه با عنوان MAKS یکی از بزرگترین نمایشگاه‌های جهان است که در این حوزه، هر دو سال یکبار در شهر «ژوکوفسکی» در حومه مسکو برگزار می‌شود.

ماکس را در واقع باید وارث نخستین نمایشگاه هوایی روسیه بدانیم که نقطه آغاز آن به سال 1911 برمی‌گردد.

این نمایشگاه دوران جدید خود را 24 سال قبل و پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و شکل‌گیری فدراسیون روسیه در سال 1993 از سر گرفت و اکنون به عنوان یکی از بزرگترین و معتبرترین نمایشگاه‌های هوافضای جهان در کنار دیگر نمایشگاهها از قبیل لبورژه فرانسه، دوبی و فانبروی انگلیس شناخته می شود که البته به لحاظ وسعت فناوری‌های پیشرفته ارائه شده در آن، سرآمد دیگر نمایشگاه‌هاست.

حمایت مستقیم رئیس جمهور روسیه از نمایشگاه ماکس گویای اهمیت آن برای کشوریست که خود یکی از قطب‌های اصلی در حوزه هوافضا محسوب می‌شود و روس‌ها سعی دارند تا با استفاده از فرصت‌هایی نظیر نمایشگاه ماکس، علاوه بر ارائه و نمایش دستاوردهای خود در این حوزه‌ه، گام‌های بلندی نیز برای حضور پررنگ‌تر در بازارهای رقابت اقتصادی در جهان بردارند.

جمهوری اسلامی ایران از همان دوره‌های آغازین عصر جدید نمایشگاه، پس از فروپاشی اتحاد شوروی به عنوان بازدید کننده و در سطحی بسیار محدود در ماکس حاضر شد اما طی حدودا 10 سال اخیر، رفته رفته این حضور پررنگ‌تر شد و امروز ایران به عنوان یکی از کشورهای دارای پاویون و غرفه اصلی در ماکس می‌تواند علاوه بر نمایش دستاوردها و محصولات خود در حوزه های هوافضا، به ارتباط گیری بیشتر با دیگر کشورها ازجمله روسیه نیز بپردازد و این حضور ایران در دوره‌های مختلف مورد توجه کشور میزبان نیز بوده است.

در میزگردی با حضور آقایان «رضا اصلانی» عضو اتحادیه صنایع هوایی و فضایی ایران، کارشناس ارشد مهندسی هوافضا و همکار رسمی رسانه‌ای نمایشگاه ماکس 2017 در ایران، «شاهد ملکی‌پور» پژوهشگر پژوهشگاه هوافضای وزارت علوم، دانشجوی دکترای مهندسی هوافضا، عضو هیات تحریریه ماهنامه صنایع هوافضا و سردبیر نشریه AEROPUB (منتشر شده در نمایشگاه ماکس) و نیز «نوید مقصودی» تحلیلگر ارشد حوزه هوافضا و کارشناس ارشد مهندسی هوافضا به بررسی فرصت‌های پیش روی کشورمان برای حضور بهتر و موثرتر در این نمایشگاه پرداخته‌ایم.

مشروح این گفتگو را در ادامه می‌خوانید:

** تاثیر حضور وزارت دفاع در ماکس2017

* اخیرا سیزدهمین دوره نمایشگاه هوافضای روسیه (ماکس 2017) برگزار شد که به نوعی دومین حضور ایران در قالب غرفه در این نمایشگاه بود. اگر مقایسه‌ای داشته باشید در خصوص این دوره و دوره گذشته در سال 2015، بفرمایید مهمترین تفاوت این دو حضور چه چیزی بود؟

اصلانی: البته به لحاظ داشتن غرفه و پاویون، این سومین بار است که ایران در نمایشگاه ماکس حضور پیدا می‌کند. در واقع ما در 2 دوره قبل یعنی ماکس 2013 نیز یک پاویون در این نمایشگاه داشتیم که البته مثل امسال نبود اما به هر حال غرفه‌ای بود که تعدادی از شرکت‌ها و فعالین حوزه هوافضا در آن جمع می‌شدند.

در سال 2015 هم در قالب یک پاویون فعالیت داشتیم اما سال 2017 یعنی امسال در واقع گل کار بود که با حضور وزارت دفاع، یک پاویون در حد شأن نام ایران برگزار شد که اینها مدیون حضور قوی وزارت دفاع و همچنین معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری است.

این را هم بگویم که حضور ایران در نمایشگاه ماکس و در قالب غرفه‌های کوچک به قبل‌تر هم برمی‌گردد. یعنی قبل از سال 2013 هم ایران در قالب غرفه‌ای وابسته به سفارت یا وزارت علوم و یا غرفه نمایشگاه هوایی کیش در ماکس حضور داشت اما نه به این شکل.

اما اگر از منظر اعزام تیم‌های تخصصی و بازدیدکننده نگاه کنیم، این حضور باز هم به عقب تر برمی‌گردد که ما دارای شله‌ای در آنجا داشتیم و شاید بتوان گفت 20 سال است که از این حیث ما در این نمایشگاه حضور داریم اما همانطور که گفتم بیشتر شامل اعزام هیأت‌ها و تیم‌های تخصصی بود که همین را مدیون تلاش‌های مرکز همکاری‌های فناوری و نوآوری ریاست جمهوری بودیم.

امسال این پاویونی که در اختیار گرفتیم، وضعیت بسیار بهتری داشت و با اضافه شدن وزارت دفاع هم اتفاقات خوبی افتاد و اگر شما به کتاب‌های دوره‌های مختلف نمایشگاه نگاه کنید متوجه این تغییر می‌شوید.

در کتابی که امسال از مجموعه ماکس تهیه شد، حداقل 17-18 مورد به ایران اشاره شده و به اخبار و موضوعات مرتبط با ایران پرداخته شده است.

* 12 سال قبل نامی از ایران در ماکس نبود

این آمار در سال 2013 چهار-پنج مرتبه، در سال 2011 فقط یک بار و در سال 2005 اصلا نامی از ایران در این کتاب نیست.

در حال حاضر سطح حضور کشور ما به دلیل ارتباطاتی که با روسیه داریم یک حضور جدی و پررنگ نسبت به دیگر رقبای منطقه‌ای محسوب می‌شود.

ملکی‌پور: وقتی به گزارش تهیه شده توسط خود شرکت «آویا سالن» که شرکت برگزارکننده نمایشگاه ماکس است، نگاه می‌کنیم مشخصا به دو کشور ایران و چین اشاره کرده و به موضوعات مرتبط با ایران پرداخته است و یا اخبار و تصاویر مسئولین ایرانی در این گزارش مورد توجه قرار گرفته و در سایت‌های مرتبط با این هم بازتاب گسترده‌ای داشته است.

** هزار ایرانی از ماکس2017 بازدید کردند

* چه تعداد بازدیدکننده ایرانی از ماکس 2017 بازدید کردند؟

 اصلانی: طبق برآوردهایی که ما داشتیم، حدود هزار نفر از ایران از این نمایشگاه بازدید کردند که از میان آنها حدود 400 نفر بازدید کننده تخصصی بودند و مابقی آنها، افرادی که به این حوزه علاقه داشتند.

به هر حال نمایشگاه هوافضای ماکس برای ما ایرانی‌ها از میان دیگر ایرشوهای جهانی مهمتر و مناسب‌تر است چون هم راحت‌تر می‌توانیم به آن رفت و آمد کنیم و هم به دلیل نوع ارتباطاتی که داریم، فضای بهتری برای ایران فراهم شده است که الحمدالله امسال توانستیم استفاده خوبی از این موقعیت ببریم.

* در دنیا ایرشوهای بزرگ، قدیمی و مفصلی برگزار می‌شود. نظیر ایرشو دوبی، لوبورژه فرانسه، فارنبرو انگلستان و ... در این ایرشوها بعضا علاوه بر نمایش دستاوردها و محصولات حوزه هوایی و فضایی، معاملات بزرگی هم صورت می‌گیرد. از این لحاظ و از نظر اهمیت و اعتبار، نمایشگاه ماکس روسیه چه تفاوت‌هایی با دیگر ایرشوها دارد؟

مقصودی: نمایشگاه‌های هوایی در واقع یک فرصت برای کسب و کار بوده و اولویت همه کشورها، بهره‌برداری اقتصادی از توانمندی‌های هوایی و فضایی است.

روس‌ها هم بعد از بازسازی وجهه خود و بازگشت به قدرت جهانی در دو دهه اخیر سعی کرده‌اند این پتانسیل بزرگ فناورانه در حوزه هوافضا را به اقتصاد تبدیل کنند.

در این حوزه یعنی در حوزه اقتصادی، اگرچه ماکس عقب‌تر از بقیه ایرشوها بود ولی کم کم خودش را به این سطح می‌رساند که در رده ایرشوهای اول قرار بگیرد.

این نمایشگاه از نظر فناوری و نظامی که به عنوان ویترینی از قدرت نمایی روس‌ها به حساب می‌آید، یک نمایشگاه بسیار بزرگ، درجه یک و سطح اول است و آرام آرام به سمتی حرکت می‌کند که وجهه اقتصادی آن هم بیشتر شده و در واقع به بازارهای جهانی وصل شود اما همانطور که گفتم کماکان از نظر نظامی جزو بهترین‌ها، کامل‌ترین‌ها و مفصل‌ترین‌هاست.

** باید روابط راهبردی با روسیه را به اقتصادی تبدیل کنیم

* البته تحریم‌های سال‌های اخیر آمریکا و برخی دیگر کشورها علیه روسیه هم تاثیراتی بر روی ماکس داشته مثلا اگر بخواهیم ماکس 2011 را با 3 دوره بعد از آن مقایسه کنیم، می توانیم تفاوت‌ها را بخوبی ببینیم.

مقصودی: بله به خاطر تحریم‌هایی که علیه روسیه اعمال شده حضور دیگران به خصوص غربی‌ها کمرنگ‌تر شده ولی این چیزی از ارزش‌های ماکس کم نمی‌کند.

نباید فراموش کنیم که روسیه به تنهایی به طور کامل از صفر تا صد فناوری‌های هوای و فضایی را در اختیار دارد و الان نیز به سمت تجاری‌سازی و حضور فعال در بازارهای بین‌المللی حرکت می‌کند که نمونه آن بحث هواپیماهای بدون سرنشین است چرا که روس‌ها در این حوزه سابقه چندان قوی ندارند اما در حال حرکت در این مسیر، هم برای توسعه و هم برای تجاری‌سازی هستند که البته این امر برای کشور ما هم یک فرصت خوب است که می‌توانیم در این حوزه درآمدزایی داشته باشیم.

در واقع بعد از این همه تعامل که ما با کشوری مانند روسیه داریم باید کم کم روابط راهبردی را به اقتصادی تبدیل کنیم. نمایشگاه جای همین کارهاست.

** حضور 14 شرکت خصوصی ایران در ماکس 2017

* در کنار حضور سازمان‌ها و نهادهای دولتی ایرانی در ماکس، برخی شرکت‌های دانش بنیان نیز در این نمایشگاه حضور پیدا می‌کنند. امسال چه تعداد از این شرکت‌ها حضور داشتند و این حضور چه آورده‌ای برای آنها دارد؟

ملکی‌پور: امسال 14 شرکت دانش بنیان خصوصی از ایران در ماکس حضور داشتند. این ها علاوه بر بازدیدهایی که دارند می‌توانند دستاوردهای خودشان را هم در معرض دید دیگران قرار دهند.

شاهد ملکی‌پور

** رقابت تجاری با روس‌ها فعلا انتظار بجایی نیست

البته روسیه یکی از قطب‌های صنعت هوافضا در دنیاست و اینکه انتظار داشته باشیم شرکت‌های ما به راحتی بتوانند در این حوزه بازار پیدا کنند شاید انتظار درستی نباشد. اما همین قدر که چنین قدمی برداشته شده و این نگاه وجود دارد، یک نقطه امید است که باید تلاش کنیم این قدم‌ها در آینده پررنگ‌تر شود.

از طرف دیگر، شرکت‌های دانش‌بنیان خصوصی در این نمایشگاه و در نمایشگاه‌های مشابه، ضمن اینکه دستاوردهای خود را به معرض نمایش می‌گذارند با شرکت‌های قدرتمند دنیا نیز آشنا شده و شاید این آشنایی و استفاده از تجربیات آنها بسیار باارزش‌تر از برخی انتظارات غیرمعقول دیگر باشد.

در کنار این نمایشگاه‌ها همیشه کنفرانس‌ها و سمینارهای متعدد ملی، دوجانبه یا چند جانبه برگزار می‌شود که نمونه آن کنفرانس دو جانبه روسیه و چین در حوزه‌هایی نظیر آیرودینامیک، پیشران، سازه و... بود و یا کنگره هوافضای اوراسیا که با حضور نمایندگان چندین شرکت برگزار شد و یا کنفرانس علمی و فنی روسیه که دستاوردهای جدید این کشور در حوزه هوافضا را معرفی می‌کرد.

این تمرکز رویدادهای علمی مختلف می‌تواند کمکی باشد تا شرکت‌های دانش‌بنیان ما از یک پکیج علمی و فناوری در کنار تجربیات دیگران از جمله روسیه که یکی از قطب‌های بزرگ هوافضا است، بهره‌مند شوند.

** دستیابی شرکت های ایرانی به صادرات فناوری به روسیه

اصلانی: در سال 2015 از حضور این شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی ما توانستیم به صادرات فناوری به شرکت‌های روسی برسیم.

امسال قاعدتا هنوز نتایج به صورت کامل احصا نشده که ما بتوانیم آمار دقیقی بدهیم. البته قراردادها و تفاهم‌نامه‌هایی بوده که مشخصا 3 شرکت عضو اتحادیه هوایی فضایی ایران که در سال 2015 حضور داشتند، امسال به دنبال تکمیل کردن قراردادهایشان بودند که از این 3 شرکت، 2 شرکت در حوزه صادرات فناوری عمل کرده‌اند نه اینکه فقط وارد کننده باشیم. البته نمی‌توان زیاد به جزئیات این موضوعات پرداخت.

* هدف‌گذاری شرکتها برای حضور در این نمایشگاه به چه صورت است، آیا جای خاصی برای هماهنگی وجود دارد یا هرکدام از این شرکت‌ها اهداف انفرادی خودشان را دنبال می‌کنند؟

اصلانی: بله این هماهنگی و بریفینگ هر سال وجود داشته و امسال حتی ما هماهنگی‌های بهتری نیز صورت دادیم که در مقایسه با سال‌های گذشته مطلوب‌تر بود.

این هماهنگی‌ها بیشتر در اتحادیه هوایی فضایی ایران صورت می‌گیرد و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از طریق کریدور صادراتی خودشان از این هماهنگی‌ها حمایت می‌کند.

به هر حال هزینه‌های حضور در نمایشگاه‌های اینچنینی برای شرکت‌های خصوصی بالاست و در همه دنیا هم شرکت‌های خصوصی متوسط و کوچک نیاز به این دست حمایت‌ها دارند و معاونت علمی این کار را به خوبی انجام داده و در نمایشگاه ماکس هم نتایج آن را دیده‌ایم.

علاوه بر این، 200 شرکت هم تحت پوشش اتحادیه هوایی فضایی قرار دارند که از این طریق مورد تشویق قرار گرفته و انگیزه برای حضور در این نمایشگاه‌ها را پیدا می‌کنند. هر سال هم این همگرایی بیشتر می شود.

از حوزه‌های مختلف صنعت هوافضا در پاویون ایران حضور دارند که برای مثال شامل قطعه‌سازان مکانیکی، قطعه‌سازان الکترونیکی و پلیمری و یا شرکت‌های سازه‌ای و خدمات نرم‌افزاری، فنی و مهندسی و ... هستند.

البته ما معتقدیم برای دوره‌های آتی می‌توان کارهای بسیار بهتری کرد. مثلا هماهنگی برای ملاقات‌های مفیدتر با طرف‌های خارجی قبل از برپایی نمایشگاه صورت بگیرد که اتحادیه در این حوزه پیشقدم شده و نتایج آن را در دوره بعدی نمایشگاه ماکس خواهیم دید.

* چه تعداد کشور در نمایشگاه ماکس شرکت می‌کنند؟

اصلانی: معمولا حدود 40 کشور حضور پیدا می‌کنند که البته در برخی سال‌ها این تعداد به 35 و در برخی مقاطع هم به 45 کشور می‌رسد که تقریبا شامل هزار غرفه می‌شود.

** برای ورود به بازارهای جهانی باید شور و هیجان صرف را کنار گذاشت

* دستاوردها و محصولاتی که در این دوره در غرفه ایران به نمایش گذاشته شد به نظرم قدری مفصل‌تر و بیشتر از دوره قبل بود. ارزیابی شما از ارائه محصولات ایرانی در ماکس2017 چیست؟ با توجه به اینکه در اخبار داشتیم که قرار است در دور بعدی ماکس جت آموزشی ایرانی با نام کوثر88 نیز در ایرشوی این نمایشگاه حضور پیدا کند.

مقصودی: برای پاسخ به این سؤال من یک قدم به عقب‌تر می‌روم. ما باید جایگاه خود را در زنجیزه تامین مشخص کنیم.

هوافضا یک صنعت پیچیده، پر زحمت و البته پرسود است و ما باید برنامه‌ریزی کنیم و ببینیم که از کجا می‌خواهیم وارد بازارهای جهانی شویم.

من با بخش داخلی که معطوف به تامین نیازها و حوزه اقتدار است، فعلا کار ندارم و وقتی در مورد یک نمایشگاه مانند ماکس صحبت می‌کنیم باید این بخش را کنار بگذاریم.

شما نگاه کنید عربستان به روسیه نزدیک می‌شود اما با اوکراین کار می‌کند و با آنها پروژه فعال مثل ساخت هواپیماهای توربوپراپ دارد. وقتی اوکراین به ماکس نمی‌آید، عربستان هم شرکت نمی‌کند.

اصلانی: البته طبق برآوردهایی که ما داشتیم، فکر می‌کردیم که امسال مثلا عربستان در این نمایشگاه حضور پیدا کند اما علیرغم اطلاعاتی که نشان می‌دهد آنها علاقمند به این حضور هستند، شرکت نکردند.

*مقصودی: عربستان در واقع پیشتر سرمایه‌گذار است تا توسعه‌دهنده فناوری و در حقیقت دانش دیگران را می‌خرد.

ترک‌ها در این خصوص، چند جانبه بازی می‌کنند. ترکیه عضو ناتو است و موضع ناتو هم در برابر روسیه مشخص است.

ترک‌ها در این نمایشگاه و در این حوزه‌ها با احتیاط وارد می‌شوند تا ارتباطات فناورانه خود با غرب را از دست ندهند اما در واقع روسیه طیف کاملی در این حوزه را در اختیار دارد و دارای این قابلیت است که هر کسی که می‌خواهد را جذب کند و یا دست هر کسی که می‌خواهد بگیرد و چندان نیازی به دیگران ندارد.

نگاه ما به روسیه در حوزه صنعت هوافضا باید همین باشد و این بسیار مهم است که ما به روسیه به نگاه یک پیشکسوت و یک باتجربه در این حوزه نگاه کنیم.

ما نباید دچار خطا شویم. نباید نگاهمان به روسیه به عنوان یک رقیب و بالانس‌کننده باشد. البته من در حوزه تجاری صحبت می‌کنم.

روس‌ها با اسرائیل هم مثلا در حوزه هواپیماهای بدون سرنشین همکاری می‌کنند اما این همکاری‌ها عیان نیست و ما شاهد هستیم امسال اسرائیل یک حضور بسیار کمرنگ داشت و بیشتر روابط آنها پشت پرده است.

ما باید تکلیف خودمان را در این زنجیره تامین مشخص کنیم. من همانطور که عرض کردم، مباحث داخلی را کنار می‌گذارم.

اگر ما می‌خواهیم وارد بازار پررقابت خارجی شویم باید برنامه داشته باشیم.

شما نگاه کنید، انگلیس در حوزه ماهواره‌ای کشوری است که ماهواره‌بر ساخت، تست کرد و آن را کنار گذاشت و ادامه نداد اما تا آنجا که دلتان بخواهد در حوزه‌های دیگر مثل ساب سیستم، کامپوننت، اینتگریشن (یکپارچه‌سازی) کار کرده و پول درمی‌آورد و این درآمد به قدری است که بخشی از اقتصاد انگلستان را تامین می‌کند.

در کشورهای دیگر مثل فرانسه و آلمان هم اوضاع همینطور است. آلمان در کامپوننت و توسعه تکنولوژی کار می‌کند و به سمت یکپارچه‌سازی نمی‌رود.

به نظر من روس‌ها توان کاملی در اینتگریشن دارند و بهتر است اگر ما می‌خواهیم با آنها کار کنیم این همکاری در یک سطح پایین‌تر صورت بگیرد مثل توسعه فناوری و توسعه محصول که قبلا هم موفق بوده است.

هوافضا فقط اینتگریشن نیست. صنعت هوافضا این نیست که تنها چند قطعه را به هم متصل کنیم و تمام. کار تازه از اینجا شروع می‌شود و دنیایی از کار در حوزه‌های مختلف وجود دارد که روس‌ها در این موارد استاد هستند.

فرایندهای دیگر مثل وریدیشن، کوآلیفیکیشن و... بعد از یکپارچه سازی موضوعات بسیار مهمی هستند.

ما وقتی می‌خواهیم وارد بازارهای رقابتی شویم باید شور و هیجان صرف را کنار بگذاریم. من وقتی می‌خواهم در حوزه داخلی صحبت کنم با شور و هیجان صحبت می‌کنم ولی در این حوزه باید تابع عقل اقتصادی بود و با برنامه حرکت کرد.

برای همین است که ما روی موضوعی مثل پهپادها تاکید می‌کنیم و امیدواریم در این حوزه موفق شویم چون ایران در حوزه هواپیماهای بدون سرنشین کارهای خوبی کرده و گام‌های مهمی برداشته است که می‌تواند مورد توجه روس‌ها قرار گیرد.

** الگوگیری از روابط هند و روسیه در حوزه هوافضا

یک جاهایی هم برعکس است. مثلا همه می‌دانند ما به جنگنده‌های تاکتیکی نیاز داریم. شاید این ایده بدی نباشد که ما در این حوزه با شرکت‌های روس همکاری کنیم. با این منطق که با هم بسازیم و حتی صادرات داشته باشیم. مثل کاری که هند با روسیه می‌کند و با هم پروژه‌های مفصلی دارند و مثلا موشک‌های خاص می‌سازند و حتی به صادرات هم فکر می‌کنند.

این الگوی همکاری هند و روسیه می‌تواند با لحاظ کردن تفاوت‌ها و اهداف، برای ما یک الگوی موفق باشد.

مثلا ما در حوزه توسعه فناوری و توسعه اجزا و قطعات عمل کنیم و روس‌ها در زمینه یکپارچه‌سازی، ارزیابی، تست و صحه گذاری و با هم محصول مشترک عرضه کنیم اما اینکه ما بخواهیم از پلت فرم نمایشگاه ماکس فقط برای نمایش اقتدار استفاده کنیم، حداقل الان زمان خوبی نیست.

با توجه به سرمایه‌ها و داشته‌های خودمان شاید بهتر باشد این موارد را صرف منفعت اقتصادی کنیم و اجازه دهیم بخش خصوصی بیشتر در این حوزه وارد شود.

تفاوت بخش خصوصی و دولتی این است که شرکت‌های دولتی ملاحظات فراوانی در حوزه‌های مختلف مثلا امنیتی، دارند که این ملاحظات به حوزه اقتصادی می‌چربد. ما باید اجازه بدهیم شرکت‌های خصوصی و یا همین اتحادیه هوافضا و دیگران که معاونت علمی هم از آن حمایت می‌کنند وارد شود.

البته شرکت‌های تحت پوشش اتحادیه به میزانی از استقلال رسیده‌اند و انگیزه‌های اقتصادی دارند و در واقع شرکتی که هزینه می‌کند و به این نمایشگاه می‌آید برای آن است که بتواند در بازار رقابت بفروشد نه اینکه برود نمایشگاه و شهر را تماشا کند.

بگذاریم این مسیر درست طی شود و دولت به عنوان حامی، بستر ساز باشد. در این صورت در آینده منافع بیشتری خواهیم داشت.

شخصا امیدوارم در دور بعدی نمایشگاه ماکس موارد بیشتری مثلا در حوزه‌های قطعه‌سازی و فناوری ایرانی و مجموعه‌ای از ساب‌سیستم‌ها را ببینیم و در کنار آنها هم مثلا یکی دو پروژه ملی کلید بخورد نه اینکه تنها یک محصول را برداریم و به آنجا ببریم چون احتمالا شانس زیادی برای رقابت نخواهد داشت. البته موضوع پهپادها جداست.

** باید از اعلام نیاز و نقاط صنعت کشورهای دیگر استفاده کرد

* آقای ملکی‌پور، شما بحث ارتباط گیری و نوع حضور شرکت‌های خصوصی را در نمایشگاه‌هایی شبیه ماکس چطور می‌بینید؟ چه راه‌هایی برای ارتباط ‌گیری وجود دارد که نهایتا به منفعت داخلی در حوزه اقتصاد و فناوری ختم شود.

ملکی‌پور: ما در ایران شرکت‌های دانش‌بنیان و اصولا دانش کم نداریم. قبلا هم دیدم که شرکت‌ها در عرصه‌های دانشی مثل ساب سیستم‌ها و قطعات پیشرفت‌های خوبی کردند که اینها می‌تواند نقطه‌ای باشد برای ورود به عرصه‌های جهانی.

آقای مقصودی به حوزه ساب سیستم‌ها و دانش اشاره کردند اما من می‌خواهم این را هم اضافه کنم که ما می‌توانیم بررسی کنیم و ببینیم کشورهای دیگر در چه عرصه‌هایی ضعف دارند و یا اعلام نیاز می‌کنند.

مثلا روس‌ها خودشان اعلام می‌کنند که در حوزه هواپیماهای بدون سرنشین از دنیا -خصوصا آمریکا- عقب افتاده‌اند و از طرفی ایران در سال‌های اخیر چند شکار مهم از پهپادهای آمریکایی داشته که این پهپادها در سطوح بسیار بالایی از تکنولوژی قرار دارند.

روس‌ها به دنبال این ارتباط‌گیری و همکاری هستند و فکر می‌کنم ما می‌توانیم از این موضوع به نحو مطلوب استفاده کرده و شرکت‌های دانش‌بنیان را هم درگیر کنیم.

اگرچه ایرانی‌ها بیشتر محصول‌گرا هستند و دوست دارند دستاوردهای خود را به نمایش بگذارند.

** نمایشگاه هوایی کیش و تهران حمایت نمی‌شوند

* ما در کشورمان دو نمایشگاه هوایی یکی در تهران و دیگری در کیش داریم که مثلا نمایشگاه کیش در دوره اخیر تفاوت‌های زیادی با گذشته داشت. ازجمله حضور برخی شرکت‌های خارجی و یا اجرای نمایش هوایی توسط تیم‌های آکروجت مشهور روسی و اروپایی.

البته شاید مقایسه نمایشگاه‌های ما با ایرشوهای جهانی نظیر ماکس درست نباشد ولی اگر بخواهیم یک نگاه اجرایی داشته باشیم، برای بهتر برگزار کردن نمایشگاههای خودمان، چه الگوبرداری هایی می‌توانیم از ایرشوهای کشورهای دیگر داشته باشیم؟

اصلانی: ما از سال 1381 نمایشگاه هوایی کیش را داریم ولی واقعیت این است که چه این نمایشگاه و چه نمایشگاه‌های سالانه‌ای که اتحادیه در تهران دارد، هیچ گاه آنطور که لازم است، حمایت نمی‌شوند.

ایرشوها و نمایشگاه‌های بزرگ هوایی جهان و یا اصولا نمایشگاه‌هایی از این دست در حوزه‌های مختلف، عموما از طرف بالاترین سطوح حاکمیتی حمایت و هماهنگ می‌شوند.

در ماکس همیشه رئیس‌جمهور حضور پیدا می‌کند. ساپورت‌کننده نمایشگاه دبی شخص اول یا دوم کشور است. در سنگاپور هم همین طور است و در فرانسه این حمایت را رئیس‌جمهور یا نخست‌وزیر انجام می‌دهد ولی در ایران متاسفانه علیرغم اینکه ما یک اسم جهانی روی نمایشگاه می‌گذاریم، اما این حمایت‌ها صورت نمی‌گیرد و هماهنگی‌ها و پشتیبانی‌ها نهایتا از سطح یک مدیرکل بالاتر نمی‌رود.

البته مدعیان زیادی دارد اما گاهی می‌بینیم در سطوح بالای دولتی، اصلا از برگزاری نمایشگاه هم مطلع نمی‌شوند.

** دولت و شخص رئیس جمهور باید حامی نمایشگاه‌های هوایی کشور باشد

ما اگر می‌خواهیم نمایشگاهی همتراز با خارجی‌ها داشته باشیم، این هماهنگی باید در سطح رئیس‌جمهور باشد و پایین‌تر از آن نمی‌شود.

کسانی که در ایران برای برپایی نمایشگاه‌هایی مثل کیش و تهران تلاش می‌کنند سعی کردند علیرغم عدم حمایت، در هر دوره یک قدم به جلو بردارند که ما در آخرین نمایشگاه هوایی کیش این را دیدیم که شرکت‌های خارجی حضور پیدا کردند و مانورهای پروازی که انجام شد یک حرکت به جلو بود و من امیدوارم در کشورمان که دارای صنعت هوایی و فضایی است، حداقل هر دو سال یک بار، یک نمایشگاه در حد شأن نام ایران داشته باشیم.

در صورت حضور پرقدرت و هماهنگ در داخل است که می‌توان در عرصه‌های خارجی هم حرف برای گفتن داشت. کشورهای خارجی تشنه بازار ایران هستند.

شما در صحبت‌هایتان موضوع پرواز جت آموزشی کوثر در دور بعد نمایشگاه ماکس را مطرح کردید که این اتفاق قطعا یک حرکت بسیار خوبی خواهد بود اما متاسفانه ما در نمایشگاه‌های داخلی‌مان محصولات خودمان را نمی‌بینیم. مثلا شرکت‌هایی که سال‌ها هواپیمای سبک تولید می‌کردند اصلا حضور ندارند.

** دلیل این عدم حضور چیست؟ چرا شرکت‌ها انگیزه کافی را برای حضور همه جانبه در نمایشگاه‌های داخلی ندارند؟

اصلانی: هیچ شرکتی از حضور تبلیغاتی و نمایشگاهی بدش نمی‌آید ولی متاسفانه این هماهنگی‌ها وجود ندارد. مثلا یک شرک خصوصی وقتی می‌بیند فلان ارگان درباره  فلان نمایشگاه نظر مثبت ندارد می‌ترسد و جلو نمی‌آید. موضوع فقط عدم هماهنگی است.

** 400هزار نفر از بازدیدکننده‌های ماکس2017، مردم عادی بودند

* یکی از نکاتی که در نمایشگاه ماکس نظر ما را جلب کرد، حضور پرشمار مردم عادی به همراه خانواده در روزهای عمومی نمایشگاه بود که فضایی شبیه تعطیلات آخر هفته داشت و نشان می داد مردم حاضرند ساعت ها در نمایشگاه بنشینند و نمایش‌های هوایی را تماشا کنند.

این شور و اشتیاق و ایجاد علاقه در مردم برای بازدید از یک نمایشگاه فناورانه و نظامی از کجا نشات می‌گیرد و ما چطور می توانیم از این الگو در کشور خودمان بهره‌برداری کنیم؟

اصلانی: نمایشگاه ماکس در بین ایرشوهای دیگر دنیا بیشترین میزان بازدید کننده را دارد که امسال هم بنا بر آمار اعلام شده 453 هزار نفر از این نمایشگاه بازدید کردند که بیشتر این تعداد بازدیدها در 3 روز آخر (روزهای عمومی) بود.

اگر 50 هزار نفر از این تعداد را بازدیدکنندگان تخصصی محسوب کنیم، حدود 400 هزار نفر بقیه از عامه مردم بودند.

شما خودتان در یکی از این روزهای عمومی حضور داشتید و شور و شوق مردم در بازدید از نمایشگاه را دیدید.

این بالاترین ترویج حوزه هوافضا و فرهنگ‌سازی در این خصوص است و ما نیاز داریم چنین اتفاقی در کشورمان بیفتد.

** می توانیم رکورد بازدید ماکس را در ایران بشکنیم

البته حرکات پراکنده ای صورت می‌گیرد. مثلا همین نمایشگاه کیش و یا نمایشگاهی که در پایگاه هوایی دزفول برپا می‌شود نشان می‌دهد که مردم چه استقبالی می‌کنند اما این اقدامات پراکنده است.

من معتقدم اگر ما روزی نمایشگاهی حتی در حد یک چهارم ماکس هم برگزار کنیم به راحتی رکورد 450 هزار نفری آن را می‌زنیم اما این نمایشگاه‌ها باید حتما با هماهنگی‌های سطح بالای مملکتی صورت بگیرد. در این صورت این فقط یک نمایش نخواهد بود بلکه در رشد فرهنگ، علم و فناوری در بین جوانان و نیز نمایش اقتدار کشور بسیار مؤثر است.

ملکی‌پور: یادمان هست که ما در کودکی با شور و اشتیاق رفتن به غرفه کودک و نوجوان به نمایشگاه کتاب تهران می‌رفتیم و هنوز هم آن خاطره در ذهن ما زنده است.

در نمایشگاه ماکس، یک روز را به صورت رایگان برای بازدید دانش‌آموزان اختصاص دادند و یا برای برگزاری این نمایشگاه از دانشجویان همین حوزه استفاده کردند.

این دست اقدامات در کنار برپایی یک ایرشوی عظیم با حضور مردم، نتیجه‌اش این می‌شود که نوجوانان و دانشجویان ما راه خود را به راحتی انتخاب می‌کنند.

امروزه وقتی از بچه ها سوال می‌کنید که می‌خواهند در آینده چه کاره شوند، اکثر آنها خلبانی را انتخاب می‌کنند اما شاید حتی یک بار هم یک هواپیما را از نزدیک ندیده و یا با یک خلبان صحبت نکرده باشند.

در همین نمایشگاه ماکس، در برخی جلسات، خلبانان با بچه‌ها صحبت می‌کردند حتی نشست‌هایی برگزار می‌شد که افراد مختلف از شرکت‌های معتبر مثل بوئینگ می‌آیند و نحوه پرواز را برای بچه‌ها توضیح می‌دهند.

** صنعت هوافضا وجه‌المصالحه سیاسی نشود

* در حوزه رسانه، خبرنگاران در نمایشگاه‌هایی شبیه به ماکس بیشتر به دنبال گرفتن خبر درخصوص توافقات احتمالی برای خرید یا همکاری هستند. مثلا دوره قبل خود ما خبر رایزنی با روس‌ها برای خرید جنگنده سوخو30 را مخابره کردیم که بازتاب‌های زیادی هم داشت. ولی آیا اصولا نمایشگاه‌های این چنینی جای همین کارهاست یا کشورها برای اهداف دیگری در آن حضور پیدا می‌کنند؟

مقصودی: قبل از پاسخ به این سؤال من یک مثال راجع به بحث قبلی خودم می‌زنم. موشک امرام یک موشک هوا به هوای معروف آمریکایی است که جزو موشک‌های پرتیراژ است.

از سال مالی 2018 پنتاگون در آمریکا خرید امرام را کنسل کرده است. با اینکه این موشک جزو بهترین‌هاست و از سال 91 هم عملیاتی است. ایراد کار کجاست؟ برخی IC های بخش هدایت این موشک کارکرد لازم را برای پاسخ دادن به سرعت پردازش و اجرای فرمان مطابق طرح عملیاتی ندارد.

حالا شرکت ریتیون در کشوری مثل آمریکا که ما همیشه درباره تکنولوژی‌اش حتی اغراق می‌کنیم، یک سال است که در به در دنبال راه حل می‌گردد.

این در حالیست که قیمت هر تیر از این موشک 300تا 400 هزار دلار است و به خاطر تیراژ بسیار بالای آن، الان در مرحله کامل سوددهی سرشار قرار دارد.

بنابراین حرفی که ما درباره اهمیت قطعه زدیم، جُک نگفتیم.

صنعت هوافضا به واسطه چند وجهی بودن، یک صنعت بسیار پیچیده است. از طرف دیگر روابط ما با روس‌ها هم یک رابطه پیچیده است و یک ظرافت خاص می‌خواهد و امیدوارم سیاستمداران ما این ظرافت را به خرج بدهند که صنعت هوافضا وجه‌المصالحه سیاسی نشود.

وقتی در خصوص توسعه فناوری صحبت می‌کنیم باید تکلیف‌مان را با صنعت هوافضا معلوم کنیم که آیا به دنبال توسعه تکنولوژی هستیم یا نه؟

آمریکا استاد استفاده از این حوزه به عنوان پیش‌برنده توسعه فناوری در همه حوزه‌هاست و ما باید بدانیم اگر کسی بخواهد از حوزه‌های فناوری کاسبی سیاسی کند، موجب نابودی آن می‌شود.

در واقع باید به این حوزه به عنوان پیش برنده فناوری و اقتصاد نگاه شود و به نظر می‌رسد ماکس و نمایشگاه‌های مشابه و فعالیت‌های کسب و کاری می‌تواند ظرفیتی باشند برای فشار از پایین و چانه‌زنی از بالا.

البته الان فرصت خوبی است که ما بتوانیم از توان فناوری خود استفاده کرده و پروژه‌های مختلف در هر سطحی تعریف کنیم. حتی یک پهپاد کوچک یا قطعه تا ارتباط‌مان با روس‌ها فقط محدود به لابی‌های سیاسی نباشد. در این ارتباط باید اقتصاد و فناوری نیز به کار گرفته شود تا روس‌ها به راحتی ما را سر کار نگذارند.

من باز هم به روابط هند و روسیه اشاره می‌کنم که با هم پروژه‌های تکنولوژیک انجام می‌دهند و یک جاهایی اصلا این هند است که روسیه را هل می‌دهد.

ما باید بدانیم که با روس‌ها محتاطانه عمل کنیم. در نمایشگاه‌هایی مثل ماکس ما باید گره‌های فناوری و تکنولوژیک بزنیم تا بعد در لابی‌های سیاسی ابزار بازی بیشتری داشته باشیم.

ما باید چند سال آینده را ببینیم و اگر بخواهیم در تعاملات به همین بسنده کنیم که هر دو سال یک بار چند تیم تخصصی به نمایشگاه ماکس اعزام کنیم و یا یک سالن بزرگ برای زدن غرفه بگیریم، روابط ممکن است به راحتی در آینده به هم بخورد چون روس‌ها راحت ما را کنار خواهند گذاشت.

* آقای اصلانی، شما همکار رسانه‌ای ماکس در ایران هستید. عملکرد رسانه‌های ما در پوشش اخبار این نمایشگاه را چطور ارزیابی می کنید؟ به نظر می‌رسد کمیته یا برنامه ای برای هماهنگی رسانه‌های چندان وجود ندارد.

اصلانی: ما در مباحث رسانه‌ای نیازمند هماهنگی های بیشتری هستیم. من متاسفانه در چند دوره که در این نمایشگاه شرکت کردم، هماهنگی و انسجامی در استفاده تبلیغاتی از این نمایشگاه ندیدم. جا دارد هماهنگ‌تر باشیم.

مثلا اخبار ضد و نقیضی که درباره خرید هواپیمای سوخو سوپر جت100 منتشر شد ناشی از همین عدم هماهنگی هاست.

ما نه تنها در بعد رسانه‌ای، در مباحث تبلیغاتی هم نیاز به یک همگرایی و عملکرد با برنامه داریم چرا که چند صدایی در این حوزه خوب نیست.

* آیا خبر خاصی هم درخصوص قراردادها، خریدها و یا توافقات احتمالی با طرف ایرانی در این نمایشگاه دارید؟

آنطور که من مطلع هستم، شرکت‌های خصوصی و کوچک ما در سطوح مختلف تبادل فناوری و ارتباطات، عملکرد نسبتا موفقی داشتند. اما در برخی سطوح هم مثل خرید هواپیماها موضوعات هنوز مبهم است و شاید تنها موضوعی که روشن‌تر مطرح شد همین مبحث هواپیماهای بدون سرنشین بود.

** حضور قوی در خارج نیازمند انسجام در داخل است

* شرکت‌های دانش بنیان برای استفاده بهتر از نمایشگاه‌های اینچنینی چه برنامه‌ریزی باید داشته باشند؟

ملکی‌پور: ما برای حضور در بازارهای جهانی نیازمند یک انسجام در داخل هستیم. جامعه هوافضایی ما جامعه کوچک است اما نیازمند همگرایی و مهربانی بیشتر بین اعضای آن هستیم.

ما باید ابتدا رویدادهای هوافضایی خود را قوی کنیم و شرکت‌های ما هم‌افزایی بیشتری با یکدیگر داشته باشند تا بتوانیم در عرصه جهانی حرف برای گفتن داشته باشیم.

رویدادهای بزرگ بین‌المللی برای ما آموزه‌هایی دارد. در همین نمایشگاه ماکس، در کنار همه مباحث تجاری و فناوری، یکی از جنبه‌های مهم برای خود روس‌ها کنفرانس‌ها و نشست‌هایی است که در حاشیه نمایشگاه به تعداد زیاد برگزار می‌شود و بسیار هم آموزنده است. این نمایشگاه‌ها و این نشست‌ها می‌توانند یکدیگر را تقویت کنند.

در واقع برپایی جذاب نمایشگاه هوایی، فضای جامعه را آماده می‌کند تا بتوان فرهنگ علم و فناوری را در میان مردم گسترش داد.

ایران و روسیه به لحاظ تحریم وضعیتی تقریبا مشابه دارند. در همین نمایشگاه کنفرانس‌هایی در خصوص مواجهه با چالش تحریم در روسیه برگزار شد.

موضوع دیگر، بحث سرریز تکنولوژی از حوزه هوافضا به عرصه‌های دیگر است که مثلا در همین نمایشگاه ماکس ما شاهد تاثیر صنعت هوافضا بر حوزه کشاورزی بودیم.

** ماکس یا آرمیا

*آقای اصلانی!‌ برخی خبرها درخصوص ایجاد چالش میان دو نمایشگاه ماکس و آرمیا (نمایشگاه نظامی روسیه) شنیده می‌شود و اینکه ممکن است این دو در آینده در غالب یک نمایشاه عمل کنند و یا اخبار دیگر. آینده ماکس و آرمیا چطور خواهد بود و سرمایه‌گذاری در کدامیک از اینها برای ما بهتر است؟

ببینید حضور در این نمایشگاه‌ها یک فرصت خوب برای کشور ماست. من جا دارد قبل از پاسخ به این سوال بازهم اشاره کنم که حضور ما در نمایشگاه ماکس یک عقبه 20 ساله دارد و ما امسال توانستیم در یک حد نسبتا خوب ظاهر شویم و برای این باید شکرگزار زحمات کسانی باشیم که در مرکز همکاری‌های فناوری و نوآوری ریاست جمهوری و وابستگی صنعتی ما در سفارت ایران در مسکو در گذشته عمل کردند و ما امروز چنین جایگاهی داریم و من امیدوارم حضور ما در دوره‌های آتی بهتر شود.

اما درخصوص آینده این دو نمایشگاه، صحبت‌های مختلفی شده است و یکی از آنها این است که این دو نمایشگاه با هم ترکیب شوند و یا مجری آن عوض شود.

ما باید برای حضور بهتر در این رویدادها حواس‌مان به این تغییرات باشد تا حداکثر استفاده را ببریم. ما باید این تغییرات را رصد کنیم که آیا باید در آرمیا بیشتر حضور داشته باشیم یا در ماکس.

البته این اخبار هنوز در حد گمانه‌زنی‌هاست و ممکن است در سال 2019 این تغییرات روشن شود. یعنی ممکن است مثلا بخش نظامی و غیرنظامی ماکس از هم جدا شود. البته اینها هنوز قطعی نیست اما ما چون برای این حضور هزینه می‌کنیم باید حواس‌مان باشد.

* آماری از میزان بازدید از غرفه ایران در نمایشگاه امسال ماکس دارید؟

اصلانی: من هنوز در خصوص سال جاری آمار دقیقی ندارم اما در سال 2015 در غرفه ایران حدود 120 مورد جلسه کوچک و بزرگ برگزار شد و 2 تا 3 هزار نفر بازدید کننده تخصصی از غرفه ایران دیدن کردند که قاعدتا این آمار باید امسال بیشتر باشد.

ایران در نمایشگاه محصولات خوبی عرضه کرد و می‌خواهد در بازار روسیه حضور داشته باشد. ارتباطات خوبی هم ایجاد شد که برخی از اینها قبلا هم وجود داشت و حضور عرصه فضایی ما در این نمایشگاه امسال یک حضور موفق بود.

** خرج کردن هوافضا در بازی‌های سیاسی اشتباه است

* آقای مقصودی، لطفا به عنوان جمع بندی مباحث، بفرمایید از نگاه شما، برای حضور بهتر و موثرتر در نمایشگاه‌های خارجی چه سیاستی باید در پیش گرفت و مشکل کار در کجاست؟

مقصودی: ما باید بدانیم که هوافضا، خودروسازی، سیمان، پتروشیمی و حتی هسته‌ای نیست. ویژگی‌های چند بعدی و پیچیده دارد که اگر اینها را احصا نکنیم و در سطح کلان ملی تصمیم نگیریم، نتیجه این می‌شود که هر چند وقت یک بار دور هم جمع می‌شویم  و غم و غصه‌های خود را تکرار می‌کنیم.

دهه 70 را به یاد بیاوریم. وقتی پروژه ایران 140 مطرح شد، من مسئول اجرایی کنفرانس بودم. یادم هست وقتی درهای خط تولید باز شد، چه هیجان و انگیزه‌ای به وجود آمد. اما الان در مورد ایران 140چه می‌توانیم بگوییم؟ فقط می‌توانیم افسوس بخوریم.

ما باید تصمیم بگیریم که اگر می‌خواهیم وارد صنعت هوافضا شویم همه جوانب را ببینیم.

اینکه داشته‌های فناورانه و هوافضایی خود را خرج بازی‌های سیاسی کنیم یک خطاست و البته دشمن هم همین رامی‌خواهد.

شاید 15 سال قبل سیاست و چشم‌اندازی در این حوزه نداشتیم اما الان هم سند چشم‌انداز است و هم اسناد پایین‌دستی برای توسعه هوافضا وجود دارد که همه اینها تصویب و ابلاغ شده و دیگر کسی نمی‌تواند بهانه بیاورد و بگوید ما سیاستی نداریم.

سیاست در این خصوص بسیار واضح است. فناوری هوافضا یکی از 5 شاخص توسعه فناوری در دنیاست.

نمایشگاه‌هایی از قبل ماکس قطعا یک فرصت است و ما باید اجازه دهیم شرکت‌های دانش‌بنیان و خصوصی جلو بروند و دولت پشتیبان باشد تا ارتباطات و گره‌های اقتصادی، خارج از روابط سیاسی ایجاد شود و بعد اینها بیاید در تراز تجاری دو کشور قرار بگیرد تا بعد بتوانیم استفاده کنیم.