به گزارش مشرق، استفاده از محصولات تراریخته در کشور موافق و منتقدانی دارد که این روزها موضوع اصلی رسانه‌ها است و مدتی است به بحث داغ دولتی‌ها هم تبدیل شده است.
شب گذشته معاون رئیس‌جمهور و رئیس جدید سازمان حفاظت محیط زیست در مورد تولید محصولات دستکاری شده ژنتیکی در کشور گفت:در تحقیقات گسترده‌ای که انجام شده نتیجه‌ای دال بر اینکه محصولات دستکاری شده ژنتیکی به سلامت انسان ضرر می‌رساند، کشف نشد.
کلانتری تاکید کرد: بخش عمده واردات روغن نباتی، ذرت و سویا محصولات تراریخته هستند بنابراین من مخالفتی با تولیدات محصولات تراریخته ندارم و معتقدم مخالفان این محصولات دلیل علمی و منطقی برای مخالفت خود ندارند و تنها شعار می‌دهند.
گزارش حاضر که توسط نشریه «ایندیا کانتری تودی» با عنوان «6 مسأله مهمی که درباره محصولات تراریخته باید بدانیم» به چاپ رسیده بیشتر این محصولات را بررسی می‌کند اینکه این محصولات چه هستند؟ از چه زمانی به وجود آمده‌اند؟ آیا خطرناک هستند؟ و چگونه می‌توانیم از این نوع محصولات دور بمانیم؟ و مسائل دیگر پرداخته است.
* محصولات تراریخته چیست؟
محصولات تراریخته گیاهان و حیواناتی هستند که DNA آنها در آزمایشگاه تغییر شکل یافته است در حالت کلی علوم مربوط به اصلاح نژاد گیاهان و حیوانات این مسائل را در حوزه بیوتکنولوژی بررسی می‌کند. ایجاد یک محصول تراریخته (GMO) یک فرآیند بیوتکنولویک است که معمولاً ژن یک گونه دیگر از طریق باکتری به گیاه یا حیوان مورد نظر وارد می‌شود. این ژن وارد شده صفات و ویژگی‌های جدیدی را به این حیوان و گیاه منتقل می‌کند.
برخی معتقدند که اصلاحات ژنتیکی که روی محصولات تراریخته انجام می‌شود از نوع اصلاح ژنتیکی رایجی که وجود دارد متفاوت نیست اما اینطور نیست زیرا اصلاح ژنتیکی طبیعی یک مرحله زمانبری است اما اصلاح ژنتیکی محصولات تراریخته در دوره کوتاهی انجام می‌شود.
تفاوت اصلی این است که اصلاح ژنتیکی انتخابی در طبیعت هم وجود دارد اما در مورد محصولات تراریخته این اصلاحات باید در آزمایشگاه انجام شود و یک فرایند مصنوعی است.
در طبیعت معمولاً اصلاح ژنتیکی به صورت طبیعی وجود دارد گرده‌های گیاهان پرمحصول معمولاً روی گیاهان کم‌محصول می‌نشیند و این فرآیند طبیعی منجر به تولید گیاهان با عملکرد بالا می‌شود اما طی سال‌های گذشته بادگرگونی علم ژنتیک با استفاده از فرایند انتخابی یک گیاه را طی 13 سال اصلاح می‌کنند و ویژگی و خصوصیات جدیدی در گیاه ظاهر می‌شود و چون این فرآیند 13 سال طول می‌کشد عوارض جانبی ندارد و برای سلامتی انسان نیز مضر نیست.
در طول این سال‌ها صفات منفی آرام آرام خود را با شرایط محیط وفق می‌دهد بنابراین محصولی که با خصوصیات جدید به عمل می‌آید کاملاً طبیعی است اما منتقدان محصولات تراریخته می‌گویند چون این فرایند اصلاح نژاد در آزمایشگاه و در کمترین زمان ممکن صورت می‌گیرد بنابراین گیاه و یا حیوان با ویژگی جدید فرصتی برای سازگاری با محیط ندارد و برای سلامتی بسیار مضر است.
تحقیقاتی که در برخی دانشگاه‌ها از جمله دانشگاه آمریکا انجام شده نشان می‌دهد که استفاده از محصولات تراریخته باعث جهش‌های ژنی در انسان شده، اختلالات کبدی، نازایی و ناقص‌زایی و بسیاری بیماری‌های دیگر را سبب می‌شود.
* محصولات تراریخته از چه زمانی ظاهر شدند؟
از سال 1996 کشاورزان آمریکایی محصولات تراریخته (GMO) را می‌کارند امروزه محصولات تراریخته در 200 میلیون آکر از زمین‌های آمریکا کشت و کار می‌شود اما این تولید بدون دردسر و جنگ و جدال نیست زیرا اولویت نخست آنها از تولید محصولات تراریخته افزایش منافع اقتصادی شان است.
* آیا محصولات تراریخته خطرناک است؟
مطالعه آکادمی ملی علوم در 20 سال گذشته که بیش از 900 مطالعه و تحقیق را شامل می‌شود، نشان می‌دهد شواهدی مبنی بر خطرناک بودن محصولات تراریخته بر سلامتی وجود ندارد اما منتقدان می‌گویند که 20 سال زمان طولانی درباره مسئله بزرگی مثل تراریخته نیست و بسیاری معتقدند بدون یک دوره مطالعات طولانی‌مدت و واقعی نتیجه این تحقیق قابل قبول نخواهد بود.
اگر محصولات تراریخته در دنیا استفاده شود ژن آن در کل دنیا گسترده خواهد شد و این علاوه بر سلامتی، محیط زیست را هم به خطر خواهد انداخت بنابراین منتقدان می‌گویند برای موضوعی به این مهمی و گستردگی نیاز است تحقیقات بیشتری صورت گیرد.
بر اساس این گزارش، گروه‌هایی نظیر «پروژه‌های بدون GMO» و «نظارت بر آب و غذا» اشاره می‌کنند که 50 کشور جهان استفاده و فروش این محصولات را به دلیل خطرات آن برای سلامتی یا منع کرده‌اند و یا بسیار محدود کرده‌اند.تنها دلیلی که محصولات تراریخته در آمریکا و کانادا در سطح گسترده استفاده می‌شود این است که شرکت‌های خصوصی به دنبال منافع و سرمایه‌گذاری‌های خودشان هستند و بر مطالعات علمی هم نفوذ می‌کنند.
این مطالعات علمی تلاش دارند که جامعه عمومی و دولت را قانع کنند که این محصولات سالم هستند. بحث کلی GMO به سیاست و پول شرکت‌ها مربوط می‌شود و بنابراین بسیار غیرممکن است که شما بتوانید یک پاسخ قاطعی درباره آن پیدا کنید.
علاوه بر این موارد زیادی وجود دارد که به طور مستقیم در ارتباط با محصولات کشاورزی GMO است که خطرناک بودن آنها اثبات شده است به عنوان مثال بر اساس مطالعات دانشگاه هاروارد بسیاری محصولات تراریخته طوری طراحی شده‌اند که در مقابل آفت‌کش‌ها و علف‌کش‌ها مقاوم هستند بنابراین حجم زیادی آفت‌کش و علف‌کش نظیر گلایفوزیت و رانداپ در محصولات تراریخته استفاده می‌شود که باقیمانده این آفت‌کش‌ها در گیاه سرطان‌زا است.
* چگونه از محصولات تراریخته دوری کنیم؟
وجود برچسب در محصولات تراریخته‌ای که در دنیا ارائه می‌شود بسیار ضروری است حتی باراک اوباما (رئیس جمهور سابق آمریکا) در جولای 2016 قانون برچسب مواد غذایی تراریخته را صادر کرد اما در حال حاضر بسیاری از کشورها این قانون را رعایت نمی‌کنند بنابراین این ظلم در حق مصرف‌کننده است که از آن چیزی که استفاده می‌کند باخبر نیست.
در ایران هم بر اساس آمارها سالانه 5.5 میلیارد دلار محصولات غذایی تراریخته وارد می‌شود که هیچ کدام از آنها برچسب ندارد.
* آیا محصولات تراریخته امکان رفع گرسنگی در جهان را دارد؟
برخی طرفداران محصولات تراریخته معتقدند که تولید این نوع محصولات می‌تواند راهی برای مقابله با گرسنگان جهان باشد در حالی که جمعیت جهان با سرعت زیادی رو به افزایش است. بسیاری از کشورها این چالش را دارند که مردمانشان را چگونه تغذیه کنند.
سازمان کشاورزی و غذای ملل متحد(فائو) برآورد کرده است که حدود 800 میلیون نفر در جهان در حال حاضر از سوءتغذیه رنج می‌برند که در نتیجه آن بسیاری در این فکر هستند که چگونه می‌توان زنده ماند و چگونه می‌توان غذای مردم جهان را در آینده تأمین کرد.
اخیراً فائو اعلام کرده بود که جمعیت جهان طی 40 سال آینده به 9 میلیارد نفر خواهد رسید. برخی بحث می‌کنند که علوم بیوتکنولوژی و تولید محصولات تراریخته ظرفیت ایجاد امنیت غذایی را دارد اما بسیاری این نظر را رد می‌کنند در حالی که قبول می‌کنیم تکنولوژی می‌تواند باعث تولید غذای بیشتری در شرایط فعلی شود اما همه چیز به این سادگی نیست.
* محصولات تراریخته وارداتی بر تولید محصولات و بذور بومی منطقه تأثیر منفی دارد
هنوز مسأله سلامت محصولات تراریخته تأیید نشده و کشت اینگونه محصولات در مزرعه باعث استفاده بیشتر از آفت‌کش‌ها و علف‌کش‌ها می‌شود تأثیر منفی بر بخش کشاورزی گذاشته و تهدید جدی برای تولید غذا و سلامت محیط زیست آن منطقه دارد. بسیاری از جوامع محلی تلاش می‌کنند که غذا و بذرهای کشاورزی خود را از بذرهای تراریخته که در شرکت‌هایی مانند مونسانتو (شرکت آمریکایی) تولید می‌شود جدا کنند.
در این زمینه شرکت ISMN می‌گوید که مقابله با محصولات تراریخته استقلال و حاکمیت شما برای شما می‌آورد.