به گزارش مشرق، آن زمان که ترامپ در مناظره‌ها و فعالیت‌های انتخاباتی آمریکا سخن از پاره کردن برجام به میان آورد، کمتر کسی احتمال می‌داد که این سیاستمدار اقتصادی ایالات متحده، برنامه‌ای از پیش تعیین شده برای برهم زدن برجام داشته باشد؛ اما این روزها با اظهارات جنجالی هیلی، تا حدودی برنامه رییس جمهور آمریکا برای متهم کردن ایران به نقض توافق هسته‌ای آشکار شد؛ برنامه‌ریزی‌ای که جمهوری اسلامی را در مظان اتهام بین المللی قرار می‌دهد.
برنامه درازمدت ترامپ
بنابر قوانین آمریکا، وزارت خارجه باید هر 90 روز درباره پایبندی ایران به برجام گزارش دهد و در 27 تیرماه بود که دولت دونالد ترامپ برای دومین بار اعلام کرد که ایران همچنان به تعهدات خود به برجام پایبند است. اما چند ماهی است، گروهی از کارکنان مورد اعتماد ترامپ در کاخ‌سفید در حال بررسی زمینه‌ها برای جلوگیری از تأیید پایبندی ایران به برجام در گزارش سه ماهه هستند، هدفی که تاکنون محقق نشده است اما طبق اعلام رسانه‌های آمریکایی این هدف تا اکتبر به نتیجه می‌رسد.
حربه بازرسی آژانس از مراکز نظامی
آمریکا در قدم اول «بازرسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از اماکن نظامی ایران» را مورد هدف قرار داد. نیکی هیلی نماینده دائم آمریکا در سازمان ملل متحد، هفته گذشته و در اوایل شهریورماه به وین رفت تا پاسخ‌هایی را درباره توافق هسته‌ای و پایبندی جمهوری اسلامی جویا شود.
وی گفت: «آژانس برنامه راستی‌آزمایی بسیار قدرتمندی در ایران دارد، اما آژانس با همه محاسنی که دارد تنها به اندازه‌ای معتبر است که به آنها اجازه داده شود، آنچه را می‌خواهند مشاهده کنند. ایران علناً اعلام کرده که اجازه دسترسی به مراکز نظامی‌اش را نمی‌دهد، ولی برجام تفاوتی بین مراکز نظامی و غیرنظامی قائل نشده است.» هیلی همچنین صراحتاً اعلام کرد: «آمریکا آژانس را به استفاده از تمامی اختیاراتش ترغیب کرده است تا از پایبندی جمهوری اسلامی به برجام اطمینان یابد.»
ولایتی: آمریکا آرزوی بازرسی از مناطق حساس و نظامی ما را به گور می‌برد
سخنان نماینده دائم آمریکا در سازمان ملل اما با واکنش مسوولان جمهوری اسلامی مواجه شد. مسوولان نظامی کشور صراحتاً اعلام کردند که اجازه دسترسی به مراکز نظامی ایران را نمی‌دهند و روز گذشته هم آقای علی اکبر ولایتی رییس هیأت مؤسس دانشگاه آزاد،گفت: « این آرزو را آمریکایی‌ها باید به گور ببرند که به بهانه برجام یا هر بهانه دیگری بخواهند از تأسیسات نظامی ما بازدید کنند، به‌هیچ وجه اجازه داده نخواهد شد.» آقای عباس عراقچی، معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امورخارجه درباره سخنان هیلی تأکید کرد: « شنیدن صحبت‌های این چنینی از نماینده آمریکا در سازمان ملل واقعاً عجیب است، چرا که به آسانی اعتبار گزارش‌های آژانس را زیر سؤال می‌برد.
ما هم این موضوع را در شورای حکام بعدی آژانس مطرح خواهیم کرد و خواهان رسیدگی به آن خواهیم شد.» آقای محمدجواد ظریف هم با انتشار توئیتی، خطاب به هیلی نوشت: « سازمان ملل و تمام دنیا می‌گوید ایران به‌طور کامل به تعهداتش پایبند است اما آمریکا به‌خاطر نفرت نهادینه‌شده‌ای که از تهران دارد، مجبور است حقیقت را انکار کند.» در موضع گیری اعضای تیم مذاکره کننده هسته‌ای، هیچ نشانه‌ای از تکذیب اظهارات هیلی درباره اینکه اجازه بازرسی در برجام مربوط به مراکز نظامی و غیرنظامی است، دیده نمی‌شود.
دام Q برای ایران
آمریکا برای بازرسی از اماکن نظامی به بندهای 74 تا 78 بخش دسترسی‌ها که معروف به بخش Q است، استناد کرده است تا آژانس بین المللی انرژی اتمی را ترغیب به بازدید از مراکز نظامی ایران کند. در بند 74 آمده است: « درخواست‌های دسترسی بر مبنای شروط برجام با نیت خوب، یا در نظر داشتن حقوق حاکمیتی ایران، درخواست خواهد شد و به حداقل ضروری برای اجرای مؤثر مسوولیت‌های راستی آزمایی تحت این برجام، نگهداشته خواهد شد.» در این بند، بعد از قسمت دسترسی‌ها آمده است: « چنین درخواست‌هایی با هدف مداخله در فعالیت‌های نظامی ایران یا دیگر فعالیت‌های مرتبط با امنیت ملی ایران نبوده، اما منحصراً برای حل نگرانی‌هایی برخاسته از تحقق تعهدات برجام و دیگر تکالیف پادمان‌ها و عدم اشاعه ایران خواهد بود.»
در بنده 75 آمده است:« در پیشبرد اجرای برجام، اگر آژانس نگرانی‌هایی در رابطه با مواد یا فعالیت‌های اعلام نشده یا فعالیت‌های مغایر با برجام در محل‌هایی که تحت موافقتنامه جامع پادمان یا پروتکل الحاقی اعلام نشده‌اند، داشت آژانس به ایران اساس چنین نگرانی‌هایی را ارائه کرده و درخواست شفاف سازی می‌کند.»
نکته عجیب ماجرا اما این است که در بخش Q و طبق ماده 74 تفکیک بین مراکز نظامی و غیرنظامی اعلام نشده است و آژانس مجاز است تا از مکان نظامی و غیر نظامی ایران بازدید کند. در واقع در این بند تنها آمده است :«بازدید آژانس از یک لوکیشن» که جزئیات آن مشخص نشده است و می‌تواند حتی به مراکز نظامی هم اشاره داشته باشد. متأسفانه در بخش دسترسی‌ها در برجام، درخواست دسترسی بطور مطلق آورده شده است و قسمت‌های نظام و غیرنظامی از یکدیگر تفکیک نشده‌اند.
بر اساس بند 76 « اگر توضیحات ایران نگرانی‌های آژانس را حل‌وفصل نکند، آژانس ممکن است دسترسی به چنین محل‌های ایجاد کننده نگرانی را منحصراً به دلیل راستی آزمایی تضمین عدم وجود مواد و فعالیت‌های اعلام نشده یا فعالیت‌های مغایر با برجام در چنین محل‌هایی، درخواست کند. آژانس به صورت مکتوب دلایل خود برای دسترسی و اطلاعات مرتبط را در اختیار ایران می‌گذارد.»
حذف رأی ایران، چین و روسیه در بند Q
در ماده 78 آمده است که آژانس می‌تواند موضوع مورد بحث را مطرح کرده و در 14 روز با ایران در این زمینه‌ها توافق کند، اگر این توافق شکل نگرفت موضوع در کمیسیون مشترک مطرح و به رأی گذاشته می‌شود و در صورت کسب 5 رأی از 8 رأی ایران ظرف سه‌روز فرصت دارد تا 100 درصد دسترسی‌ها را به آژانس بین المللی اتمی اعطا کند. نکته قابل توجه این است که در تمامی بندهای برجام تصمیم گیری‌ها در کمیسیون مشترک باید با اجماع باشد و تنها در این مورد گفته شده است با 5 رأی تصمیم گیری می‌شود، در واقع رأی ایران، چین و روسیه که به نفع ایران است، به حساب نمی‌آید و همواره هم که اروپایی‌ها با آمریکا همراه بوده و با رأی این کشور موافقت می‌کنند.
بخش T ضربه نهایی به برجام
البته این تنها برنامه آمریکا برای متهم کردن جمهوری اسلامی به نقض برجام نیست، همان‌طور که پیش از این هم گفته شد، استفاده از ضمیمه بند T به عنوان یکی از راهکارهای موردنظر آمریکا برای عدم تأیید پایبندی ایران به برجام مطرح شد و ترامپ درصدد است تا در گام بعدی خود ممنوعیت «فعالیت‌هایی را که می‌تواند به طراحی و ساخت یک قطعه انفجار هسته‌ای کمک کند» دستاویز قرار دهد؛ بخشی که در آن مکانیسم بازرسی دیده نشده است اما آمریکا می‌خواهد تا آن را تبدیل به یک رویه کند. بخشی که چه در زمان مذاکرات و چه اکنون، اعتراض روسیه را به‌دنبال دارد و روسیه برای مشخص شدن نتیجه، خواستار برگزاری نشست 1+5 را داده است تا درباره آن تصمیم گیری کنند.
اعتراض روسیه
بر اساس بخشT که مربوط به فعالیت‌های نظامی است، آژانس درصورت ارائه گزارش تنها می‌تواند طرح پرسش کند و سیستم بازرسی برای آن تعریف نشده است. راستی آزمایی در این زمینه خلاف متن صریح برجام است؛ اما آمریکا در این مورد با آژانس هماهنگ کرد تا کم کم بتواند نظر خود را عملیاتی کرده و برجام را به صورت نانوشته تغییر دهند.
برای اولین بار، در گزارش ماه گذشته آژانس یک پاراگراف آمده و در آن اعلام شد که آژانس راستی آزمایی کرده است و مشکلی ندارد که این موضوع اعتراض روسیه را به‌دنبال داشت چراکه آژانس بعد از چندین بار آوردن چنین موضوعی در گزارش خود خواستار بازرسی از اماکن نظامی می‌شود و درصورتی که ایران این اجازه را صادر نکند، نقض برجام اعلام می‌شود.
روسیه به این کار آژانس اعتراض کرد که خلاف متن برجام است ولی ایران نه در اجلاس شورای احکام اعتراض کرد و نه در گفت وگوها و موضع گیری‌ها شنیدیم.
اوباما و ترامپ، جان کری و تیلرسون؛ هیچ یک فرقی با یکدیگر ندارند. تیم مذاکره کننده آمریکایی از ابتدا هم برنامه‌ای برای پایبندی به برجام نداشت و راه‌های فرار آمریکا از این توافق را با متهم‌کردن ایران در برجام گنجانده بود تا هر وقت که تمایل داشت، تحریم‌های علیه ایران را که هرگز هم بر نداشته شده بود، بازگرداند. تلاش ترامپ برای پاره کردن برجام راهی است که جمهوری اسلامی را متهم به نقض برجام می‌کند و خود هرگز قصدی برای خروج از برجام ندارد.
گزارش ۶ ماهه دوم اجرای برجام در مجلس قرائت شد
15مورد نقض عهد برجام توسط آمریکا
گزارش ۶ ماهه دوم کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی از روند اجرای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در جلسه علنی روز گذشته مجلس شورای اسلامی قرائت شد.
در این گزارش که در ۸ سرفصل تهیه شده، ضمن اشاره به موارد نقض برجام به ویژه از سوی آمریکایی‌ها، پیشنهاداتی نیز برای مقابله با نقض توافق هسته‌ای ارائه شد.
در این گزارش آمده است: باتوجه به عناد و خصومت عمیق و دیرینه آمریکا و هم پیمانانش نسبت به جمهوری اسلامی و ملت شریف و انقلابی ایران و پیش بینی نقض عهد و پیمان شکنی آنان، مجلس شورای اسلامی در تاریخ 21/7/94 قانون تحت عنوان« قانون اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام» شامل یک ماده واحده و دو تبصره وضع و مصوب و ابلاغ کرد. پس از نقض عهدهای آمریکا، اقدامات متقابل دولت جمهوری اسلامی را که ظرف یکسال اجرای برجام می‌شود در دو محور برشمرد.
۱ - اقدامات دیپلماتیک مانند، اعتراضات، شکایات، موضع‌گیری‌ها و پیگیری‌های کتبی و شفاهی دستگاه دیپلماسی ایران و نهایتاً اقدام از طریق کمیته مشترک.
۲ - دستور رییس جمهور محترم مبنی بر ساخت شناورهایی با پیشران هسته‌ای. در تبیین و تحلیل این اقدامات باید گفت که هیچ یک از این اقدامات از جنس و روح اقدام متناسب و متقابل با نقض عهد و پیمان شکنی شیطان بزرگ نبوده است، زیرا؛
۱ - سازکار پیش بینی شده در رسیدگی به اعتراض و شکایات ایران، با توجه به اکثریت، غلبه، نفوذ آمریکا و هم پیمانانانش در کمیته مشترک و شورای امنیت نهایتاً به سود ایران ختم نمی‌شود.
۲ - ساخت پیشران هسته‌ای چنانچه با اورانیوم بالاتر از ۳/۶۷ درصد نباشد، هیچ گونه مخالفت و منافاتی با برجام و محدودیت‌های وضع شده برای ایران ندارد. بنابراین اگر قبل از نقض عهد آمریکا، ایران به هر تعداد و به هر میزان و اندازه پیشران هسته‌ای می‌ساخت اعضای ۱+۵ ، شورای امنیت سازمان ملل و یا آژانس نمی‌توانستند ایراد و اشکال و اعتراضی را متوجه ایران کند. در مجموع می‌توان گفت که دولت جمهوری اسلامی ایران اقداماتی کرده لکن این اقدامات از جنس متناسب و متقابل با اقدامات آنان نبوده است.
در شرایط فعلی، چالش اصلی جمهوری اسلامی ایران با آمریکاست که با بدعهدی و پیمان شکنی و مانع تراشی‌های خصمانه، از اجرای برجام جلوگیری می‌کند، اما سرانجام ناگزیر خواهد شد که با توجه به مقاومت و پایمردی مردم انقلابی ایران اسلامی به تعهدات برجامی و بین‌المللی خویش عمل کند.
منبع:صبح نو