به گزارش مشرق، همین الان که نشسته‌ایم و به صفحه ۱۳ روزنامه خیره شده‌ایم، شاید تصورش هم سخت باشد که به جزیره‌ای دورافتاده در انتهای خلیج‌فارس سفر کنیم و در عین همزیستی با مار و عقرب و رتیل یک کلاشنیکف به دست‌مان بدهند و به دنبال ماجراجویی باشیم.
برای ما غیرمنتظره خواهد بود اینکه ساعت‌ها در طبیعت رهای‌مان کنند و بگویند بدون هیچ وسیله خاصی زندگی کنید، با چوب‌های درخت کلک بسازید و شب را به تنهایی در وسط دریاچه تا صبح سر کنید. حتی اگر نخواهیم از پایتخت دور شویم، تجربه زندگی با ۵۰۰ هزار تومان در تهران نیز می‌تواند بسیار عجیب باشد.
اینکه مجبور باشید با همین سرمایه هم میهمانی بدهید، هم زندگی رو به رشدی داشته باشید و حتی گاهی در خانه کسب‌وکاری راه بیندازید. این تجربه‌ها در روزمرگی‌های‌مان به راحتی به دست نمی‌آیند اما در مستندمسابقه یا همان نمایش واقع‌گرا (رئالیتی‌شو)، انسان‌هایی معمولی همانند ما این حادثه‌های هیجان‌انگیز را تجربه می‌کنند و اتفاقا لذت دیدن اینگونه مسابقات برای مخاطبان نیز از سریال‌های آپارتمانی بیشتر است.
مدتی است ژانر مستندمسابقه در تلویزیون رواج پیدا کرده است. «مستندمسابقه» چیزی در میان مجموعه‌های نمایشی و مستند است. افراد معمولی در سناریویی از پیش طراحی‌شده قرار می‌گیرند و به صورت واقعی و غیرنمایشی مشغول بازی در این مسابقه می‌شوند. عمده مستندمسابقه‌ها همواره هیجان و چالش‌های پرخطر را چاشنی کار خود می‌کنند تا بدین واسطه بر جذابیت برنامه اضافه شود. مستندمسابقه«ضدگلوله»، تازه‌ترین برنامه تلویزیون در این ژانر است که از هفته گذشته روی آنتن شبکه مستند رفته و بهانه‌ای شد تا نگاهی به مهم‌ترین آثار تولید شده در این ژانر بیندازیم. نکته جالب توجه آن است که بخش عمده‌ای از این آثار به همت خانه مستند انقلاب اسلامی تولید شده است.
آغاز دانشجویی مستندمسابقه ایرانی
مستندمسابقه در سال‌های پایانی دهه ۸۰ به تلویزیون راه پیدا کرد. شاید نخستین برنامه تلویزیون در این ژانر را باید «سرزمین دانایی» اثر سعید ابوطالب دانست. شرکت‌کنندگان این مسابقه همگی از دانشجویان بودند و این مسابقه نیز تلاش داشت دانشجویان را از فضای نیمکت و دانشگاه دور کرده و آنها را وارد محیطی طبیعی کند تا متوجه شوند درس‌هایی که در دانشگاه آموختند تا چه حد به کارشان می‌آید؟
در سرزمین دانایی شرکت‌کنندگان با کمترین امکانات وارد مسابقه می‌شدند و باید مسیر طولانی را ۲ روزه پشت سر می‌گذاشتند. آنها در این مدت در جنگل یا کوهستان یا کویر تلاش می‌کردند روش‌های بقا در محیط را تجربه کنند؛ مانند تهیه آب و غذا، ساخت جان‌پناه با لوازم ساده در طبیعت، ذبح مرغ، پخت نان و غذا، جهت‌یابی و راهیابی در کوهستان و بیابان، ساخت قایق با لوازم ابتدایی برای عبور از دریاچه‌ها و آبگیرهای بزرگ، ساخت وسایل ارتباطی همچون رادیو اف‌ام، تولید برق و ...
«رالی ایرانی» دیگر اثری بود که در آن سال‌ها ساخته شد، اثری از سعید ابوطالب که در شبکه خانگی توزیع شد. سلبریتی‌های سینما و موسیقی شرکت‌کنندگان این مستندمسابقه بودند و باید از مراحل دشواری عبور می‌کردند که به نظر نمی‌رسید پیش از آن و در زندگی شخصی‌شان چنین تجربه‌هایی را پشت سر گذاشته باشند. یکی از وجوه مثبت این «مستندمسابقه» خارج کردن این چهره‌ها از فضای مرسوم جلوی دوربین و نمایش تصویری حقیقی از روحیات و خلقیات آنها در زندگی واقعی بود.
یک، دو، سه، فرمانده
اما شاید سرشناس‌ترین اثر تولید شده در حوزه مستندمسابقه را باید مجموعه «فرمانده» دانست. مجموعه‌ای که گفته می‌شود ایده آن از سال ۹۰ شکل گرفته و تا امروز ۳ فصل از آن روی آنتن رفته است. در این مسابقه مستند، یک فرمانده نظامی با کمک دستیارانش مراحل مختلفی را برای رقابت شرکت‌کنندگان تعریف می‌کنند و پس از آموزش‌های اولیه مسابقه آغاز می‌شود و فرمانده و دستیارانش بر عملکرد شرکت‌کنندگان نظارت می‌کنند.
هر مرحله از مسابقه در یک قسمت از سریال برگزار می‌شود و معمولاً در پایان هر قسمت کسی که بنا به نظر فرمانده ضعیف‌ترین عملکرد را داشته است از مسابقه حذف شده و به خانه بازمی‌گردد. لوکیشن فصل اول فرمانده در شمال کشور بود اما از فصل دوم به جزیره خالی از سکنه فارور در جنوب کشور رفت.
فرمانده فصل دوم و سوم سردار «محمد ناظری» بود، او رکورددار پرش هوایی در سطح تکاوری سپاه بود و در فنون دریایی، غواصی، بارریزی هوایی، هلی‌برن و رشته‌های رزمی از جمله جودو و طرح‌ریزی عملیات‌های منظم و نامنظم از جمله متخصصان برتر سپاه به شمار می‌آمد. سردار ناظری، فرمانده فصل دوم و سوم مستندمسابقه، در سال گذشته و در همان جزیره فارور دارفانی را وداع گفت. فصل چهارم فرمانده بناست نوروز ۹۷ از شبکه افق پخش شود.
رقابتی برای زندگی
مستندمسابقه «خانه ما» نیز یکی دیگر از آثاری بود که برای مخاطبان سیما تولید شد. برنامه‌ای که از جمله آثار تولید شده توسط خانه مستند انقلاب اسلامی بود و از شبکه نسیم روی آنتن رفت. «خانه ما»، مستندمسابقه‌ای خانوادگی است که به دنبال نگاهی تازه به روش‌های متفاوت مصرف کردن است. چند خانواده باید به مدت یک ماه با مبلغی که در اختیارشان قرار داده می‌شود به بهترین نحو از پس مخارج مربوط به هزینه‌های مصرفی خود برآیند و در نهایت با بهترین مصرف، بیشترین پس‌انداز را داشته باشند. فصل سوم این برنامه که در تهران ضبط شده، هم‌اکنون از شبکه نسیم و مستند به روی آنتن رفته است و سری چهارم این مستندمسابقه نیز در شهر اهواز ضبط شده که پس از پخش سری ۳، از تلویزیون پخش خواهد شد.
«خونه به خونه» مستندمسابقه دیگری است که سبک زندگی را چالش شرکت‌کنندگانش قرار داده است. روال مسابقه به این صورت است که ۲ خانواده یکی شهری و دیگری روستایی، برای مدتی مشخص جای‌شان را با هم عوض می‌کنند؛ خانواده شهری راهی روستا می‌شوند و روستانشینان هم به شهر می‌آیند. آنها باید سبک زندگی خود را تغییر دهند و آنچه را دیگری انجام می‌داد در پیش بگیرند؛ خانواده شهری به زندگی روستایی عادت کند و روستایی‌ها هم مطابق آنچه شهری‌ها تا به حال زندگی کرده‌اند بسر ببرند. پخش فصل دوم این برنامه نیز از تابستان امسال شروع شده است.
«ضدگلوله»های لیزری!
«ضدگلوله» مستندمسابقه جدیدی است که تولید آن برعهده سازندگان مستندمسابقه فرمانده قرار گرفت. البته ضدگلوله تفاوت‌های بسیاری با فرمانده دارد. در این مستندمسابقه مراحل کوتاه‌تر شده‌اند و بناست ۱۳ فصل با تعداد بسیار زیادی از شرکت‌کنندگان تولید شود.
حسین افشار، تهیه‌کننده ضدگلوله که پیش از این تهیه‌کنندگی فرمانده را نیز برعهده داشته با اشاره به اهداف تولید چنین مستندمسابقه‌هایی اظهار داشت: ذائقه نسل امروز مقداری تفاوت کرده و با اقتضائات تازه‌ای روبه‌رو هستیم. نسل بچه‌های امروز با همان حس و حال حماسی که دارند در عرصه‌ای دیگر با هم رقابت می‌کنند و حسی را بروز می‌دهند که روحیه ایثارگری و حماسی در آن به شکلی عینی قابل مشاهده است؛ اتفاقاتی که غیرقابل پیش‌بینی است و زیبایی کار هم به همین مساله است. این اتفاق‌ها در مستندمسابقه ضدگلوله می‌تواند یادآور همان رشادت‌هایی باشد که در زمان جنگ زمینه بروز پیدا کرده و روایت شده است.
بنابراین نسل امروز و نسل گذشته می‌توانند با این برنامه ارتباط برقرار کنند و ضدگلوله از این حیث که پخش هر روزی روی آنتن دارد، می‌تواند بیش از فرمانده، جذب مخاطب داشته باشد و مخاطب هم ان‌شاءالله بپسندد. گفتنی است هر فصل از مستندمسابقه ضدگلوله شامل ۱۳ سری پنج قسمتی است؛ ۱۰ سری مقدماتی، ۲ سری نیمه‌نهایی و یک سری فینال. در هر سری ۱۰ نفر شرکت می‌کنند که در ۲ گروه ۵ نفره با استفاده از سلاح‌های لیزری با یکدیگر رقابت می‌کنند.
جذابیت این مسابقه در آن است که بر خلاف گذشته اهداف واقعی بوده و با استفاده از اسلحه‌های لیزری با یکدیگر به مبازره می‌پردازند. در پایان مسابقه نیز یک نفر که هم از لحاظ تعداد تیر شلیک شده و هم از لحاظ هدفگیری نسبت به سایرین موفق‌تر بوده است، به عنوان برنده مسابقه انتخاب می‌شود.
مستندمسابقه ضد گلوله به تهیه‌کنندگی حسین افشار و کارگردانی مشترک مهدی ماهان و مجید عزیزی کاری است از خانه مستند انقلاب اسلامی که روی آنتن شبکه مستند رفته است.
منبع: روزنامه وطن امروز