به گزارش مشرق، جنگ آمریکا علیه عراق در دوران جرج دبلیو بوش (که با نام‌های اشغال عراق و عملیات آزادسازی عراق نیز شناخته می‌شود) در 29 اسفند 1381 (20 مارس 2003) با حمله یک ائتلاف بین‌المللی به رهبری ایالات متحده و بریتانیا به عراق آغاز شد. نیروهای اصلی حمله‌کننده به عراق شامل ارتش‌های ایالات متحده آمریکا، پادشاهی متحد بریتانیا و لهستان بودند ولی 29 کشور دیگر از جمله ژاپن، کره جنوبی، ایتالیا، اسپانیا نیز با فرستادن بخشی از نیروهای نظامی و لجستیکی خود به همراهی با نیروهای ائتلاف، در اشغال عراق نقش داشتند. این جنگ اگرچه طی سال های اخیر پایان یافته بود اما با قدرت گرفتن داعش ائتلاف جدیدی از کشورهای غربی به منظور مقابله با این گروه تروریستی عملیات هوایی علیه ان ها در دو کشور سوریه و عراق انجام دادند.

این جنگ ها خسارات زیادی را به عراق وارد کرد و هم چنین منجر به افزایش بدهی های خارجی آمریکا و کشته شدن بسیاری از غیر نظامیان عراقی شد. در این میان نیروهای آمریکا و ائتلاف نیز تلفاتی را متحمل شدند. حال آن که اگرچه هدف اعلامی آمریکا مقابله با تروریسم و افراطی گری بود اما ظهور داعش نشان داد که حمله به عراق نه تنها دستاوردی نداشته است بلکه منجر به ظهور افراطی گری سازمان یافته تر و خشن تر از گذشته شد. در این مطلب به تبعات این اقدامات -که به صورت مستقیم و غیر مستقیم به امریکا مربوط می شود - می پردازیم.

افزایش بدهی خارجی آمریکا و بحران اقتصادی

بر اساس گزارشی که موسسه مالیه بین المللی منتشر کرده، میزان بدهی کشورهای جهان در سه‌ماهه نخست سال 2017 میلادی به 20 تریلیون دلار رسیده  است.[i] این رقم 327 درصد کل تولید ناخالص داخلی سالانه کشورهای جهان است.

بسیاری از تحلیل گران و کارشناسان اقتصادی معتقد هستند که رقم عمده ای از بدهی های آمریکا به جنگ های طولانی این کشور با عراق و افغانستان بر می گردد زیرا زمانی که آمریکا در سال 2001 جنگ علیه عراق را آغاز کرد کم تر از 6 تریلیون دلار بدهی خارجی داشت. این رقم به مرور افزایش پیدا کرد و در حال حاضر به رقم 20 تریلیون دلار رسیده است.[ii]

از طرف دیگر بسیاری از اقتصاد دانان آمریکا یکی از دلایل بحران اقتصادی اخیر آمریکا در سال 2008 را ناشی از هزینه های تحمیل شده بر اقتصاد آمریکا از جنگ های مختلف می دانند.

کشته شدن نظامیان کشورهای مختلف

بر اساس آمارهای ارائه شده بین سال های 2003 تا 2017 حدود 4846 نظامی خارجی در عراق کشته شده اند. از این میزان سهم نطامیان امریکایی 4525 نفر بوده است. بیشترین تعداد این کشته ها برای سال 2007 بوده که 904 آمریکایی کشته شدند. در این بین حدود 180 نفر هم از نظامیان انگلیسی کشته شدند.[iii] این آمار بیانگر آن است که آمریکا علاه بر هزینه های ملی هزینه های جانی سنگینی را در عراق متحمل شده است. جدول 1 به تفکیک سال های مختلف آمار کشته شدن نظامیان را بیان کرده است.

جدول1. آمار کشته شدگان نظامی خارجی در عراق (2003- 2017)

مجموع	دیگر کشورها	انگلستان	آمریکا	سال
580	41	53	486	2003
906	35	22	849	2004
897	28	23	846	2005
873	21	29	823	2006
961	10	47	904	2007
322	4	4	314	2008
150	0	1	149	2009
60	0	0	60	2010
54	0	0	54	2011
1	0	0	1	2012
3	0	0	3	2014
8	2	0	6	2015
17	0	0	17	2016
14	0	1	13	2017
4846	141	180	4525	مجموع

جدول 2 به تفکیک کشته شده های کشورهای مختلف را نشان داده است.

جدول2. کشته شده های خارجی در عراق به تفکیک هر کشور

مجموع کشته شده ها	کشور
2	استرالیا
1	آذربایجان
13	بلغارستان
1	جمهوری چک
7	دانمارک
5	السالوادور
2	استونی
1	فیجی
5	گرجستان
1	مجارستان
33	ایتالیا
1	قزاقستان
3	لیتوانی
2	هلند
23	لهستان
3	رومانی
4	اسلواکی
1	کره جنوبی
11	اسپانیا
2	تایلند
18	اوکراین
180	انگلستان
4525	ایالات متحده
4844	مجموع

کشته شدن غیر نظامیان و نظامیان عراقی

حمله نظامی امریکا به عراق علاوه بر کشته شدن نظامیان عراقی منجر به کشته شدن بسیاری از غیر نظامیان این کشور نیز شده است. بر اساس آمارهای موجود بین سال های 2005 تا 2011 حدود 8825 نظامی عراقی و حدود 50152 غیر نظامی کشته شده اند. اگرچه این آمار دقیق نبوده و قطعا رقم دقیق بالاتر از رقم های مطرح شده توسط خبرگزاری ها و موسسات آماری است. نمودار زیر بیانگر تعداد کشته شده های غیر نظامی عراقی بین ژانویه 2005 تا نوامبر 2010 است. همان طور که مشخص است بیشترین تعداد کشته ها بین سال های 2006 و 2007 بوده است و در برخی از ماه ها به مرز 3500 نفر نیز رسیده است.

لازم به ذکر است که بعد از خروج آمریکا از عراق در سال 2011، گروه های داخلی عراق منجر به نا امنی هایی در این کشور شدند و کشته شدن نظامیان و غیر نظامیان عراقی هم چنان ادامه یافت تا این که جنگ سوریه آغاز شد و با ظهور داعش اوضاع بد تر از آن چه که پیش بینی می شد پیش رفت.

گسترش افراط گرایی در منطقه و عراق

یکی از اهداف اعلامی آمریکا برای حمله به عراق در سال 2003 مقابله با اقدامات القاعده و افراط گرایی در منظقه بود. حال آن که عراق و سوریه ازجمله مهمترین کشورهای منطقه هستند که بیشترین آسیب را از طرف این نیروهای افراطی متحمل شده اند. اقدامات آمریکا در عراق نه تنها تروریسم و افراط گرایی را در منطقه و عراق از بین نبرد بلکه منجر به شکل گیری گروه های افراط گرایی مثل داعش و جبهه النصره شد.

اگرچه عوامل متعددی در شکل گیری گروه های افراطی (ازجمله دولت اسلامی عراق و شام) در منطقه خاورمیانه نقش داشته اند، اما یکی از مهمترین دلایل شکل گیری این گروه های افراطی در خاورمیانه را می توان در وهله اول تهاجم ایالات متحده امریکا به عراق در سال 2003 و در وهله دوم تداوم سیاست های تفرقه آمیز این کشور از زمان حضور خود در منطقه خاورمیانه ازجمله در عراق دانست. بعد از تهاجم امریکا اعراب سنی اعتماد زیادی به دولت جدید نداشتند. تقویت هویت قومی، در بسیاری از موارد واکنش نهادینه شده سیاسی عراقی های بعد از سقوط دولت بعثی در عراق بود. قدرت سیاسی و مکانیسم های اجتماعی این شکاف های هویتی را تقویت می کرد.[iv]

ایالات متحده امریکا با وجود تبلیغات علیه گروه های افراطی از جمله داعش از حامیان اصلی آنها در منطقه خاورمیانه است. درحالیکه دولت ایالات متحده امریکا ادعا میکند که به ندرت اجازه می دهد تا سلاح های نظامی به دست تروریست های دولت اسلامی عراق و شام برسد. در واقع ایالات متحده امریکا تأمین کننده سلاح ها، بودجه و کمک های دیگر به این تروریست ها بوده و این کمک ها به صورت مستقیم یا غیرمستقیم از طریق دولت هایی چون عربستان سعودی، قطر، اردن، ترکیه حداقل از اواخر سال 2011 به دست گروه های افراطی ازجمله (داعش) می رسد و همین امر باعث رشد تروریسم و افراط گرایی در منطقه شده است.

جمع بندی

افزایش و رشد افراط گرایی در منطقه خاورمیانه طی دو دهه اخیر ادامه داشته است به طوری که ایالات متحده آمریکا بعد از حادثه 11 سپتامبر با هدف از بین بردن القاعده به عراق و افغانستان حمله نظامی کرد اما با اتمام این جنگ های پر هزینه مشخص شد که این جنگ ها نه تنها اهداف آمریکا را محقق نکرد بلکه بر عکس افراط گرایی را در منطقه رشد داد. این جنگ ها که هم چنان هم تحت عناوینی چون مبارزه با داعش ادامه دارد تنها باعث کشته شدن هزاران نظامی و غیر نظامی و قدرت گرفتن گرو ههای تروریستی مثل داعش و بحران های اقتصادی شده است. از طرف دیگر سیاست دو گانه آمریکا در مقابل گروه های تروریستی که در برهه هایی حمایت از آن ها را به دنبال داشته است تنها به پیچیده شدن مسائل منجر شده است.

پی نوشت:

[i] http://www.usdebtclock.org/

[ii] http://topreviews-joehalladay.blogspot.com/search/label/National%20Debt%20Chart%20by%20Year

[iii] http://icasualties.org/Iraq/index.aspx

[iv] http://qpss.atu.ac.ir/article_4351_36207c5763c048fe9635b06238e0dc6f.pdf

*مریم فتاحی منش