«دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا قرار است امشب آنچه «راهبرد کلان در قبال ایران» خوانده شده است را اعلام کند.
مقامات آمریکایی به رسانه‌ها گفته‌اند همانطور که از پیش هم انتظار می‌رفت، ترامپ در این سخنرانی اعلام می‌کند که توافق هسته‌ای با منافع ایالات متحده همسو نیست و او قصد ندارد تائیدیه پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را صادر کند.
بر اساس یک مصوبه کنگره، رئیس‌جمهور آمریکا موظف است هر 90 روز یکبار در گزارشی به کنگره دو موضوع را تائید کند: اینکه ایران به توافق هسته‌ای پایبند بوده و اینکه ادامه اجرای برجام در جهت منافع آمریکا است.
گفته می‌شود که ترامپ که برجام را «مایه شرمساری» آمریکا خوانده بود، از اینکه باید هر سه ماه یکبار گزارشی در حمایت از این توافق ارائه کند، ناخرسند است و قصد دارد با بیان اینکه توافق به نفع آمریکا نیست، از صدور تائیدیه خودداری کرده و پرونده توافق را به کنگره بفرستد.
در صورت این اقدام، کنگره 60 روز زمان خواهد داشت تا در مورد احیا یا عدم احیای تحریم‌های رفع‌شده ذیل برجام، تصمیم‌گیری کند. تاکنون چند عضو جمهوری‌خواه سنا اعلام کرده‌اند که مخالف خروج آمریکا از توافق هستند.
خبرگزاری «آسوشیتدپرس» به نقل از مقامات آمریکایی نوشته است که ترامپ با وجود خودداری از صدور تائیدیه، از کنگره نخواهد خواست که تحریم‌های هسته‌ای ایران را بازگرداند.
در عوض، او از کنگره خواهد خواست با تصویب طرح‌هایی جدید زمینه را برای اعمال فشار بیشتر به ایران فراهم کنند. وی همچنین به نمایندگان توصیه خواهد کرد با اصلاح قانون پیشین، الزام گزارش‌دهی فصلی دولت در مورد برجام را حذف کرده یا اصلاح کنند.
رسانه‌های آمریکایی گزارش داده‌اند که رایزنی‌ها برای اصلاح قانون نظارت بر توافق هسته‌ای از چندی قبل میان دولت و کنگره آمریکا آغاز شده است.
گفته می‌شود که «باب کورکر» رئیس کمیته سیاست خارجی سنا و «تام کاتن» سناتور جمهوری‌خواه هریک پیش‌نویس متممی را آماده کرده‌اند که وجه مشترک آن‌ها طولانی‌تر کردن دوره گزارش‌دهی دولت و گسترش مولفه‌های گزارش است.
بر این اساس، احتمالا دوره گزارش‌دهی دولت به کنگره در مورد برجام، به 6 ماه افزایش خواهد یافت و از این پس دولت به جای 4 بار در سال، باید دو بار در سال به پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را تائید کند.
علاوه بر این، جامعه اطلاعاتی آمریکا ملزم خواهد شد با زیر نظر گرفتن فعالیت‌های هسته‌ای ایران، در مورد آنچه «امکان فعالیت پنهانی ایران» در اماکنی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از آن‌ها بازدید نکرده، به کنگره گزارش دهد. دولت برای تائید پایبندی ایران به برجام، علاوه بر مسائل مربوط به توافق هسته‌ای، باید در مورد عملکرد ایران در حوزه‌های غیرهسته‌ای از جمله برنامه موشکی هم به کنگره گزارش دهد.
ترامپ در سخنرانی‌اش ضمن انتقاد شدید از فعالیت‌های منطقه‌ای و برنامه موشکی ایران، تهران را به نقض «روح توافق هسته‌ای» متهم خواهد کرد.
یک دیپلمات اروپایی که از سوی مقامات آمریکایی در جریان جزئیات سخنرانی ترامپ قرار گرفته، به گاردین گفته است: «این وضعیت به مراتب بهتری از بین همه جاهایی است که این روند می‌توانست به آن ختم شود.»
دیپلمات‌های اروپایی گفته‌اند دستکم فعلا به نظر می‌رسد که ترامپ قصد خروج از توافق هسته‌ای را ندارد. وی در عوض خواهد گفت که با کنگره و متحدان اروپایی‌اش برای رفع «نواقص» برجام کار خواهد کرد و پایبندی ایران به توافق را به نحوی سخت‌گیرانه‌تر راستی‌آزمایی می‌کند.
یک مقام ارشد گفته است: «در عمل، او می‌گوید اگر ایران یک میلی‌متر از محدودیت‌های برجام عبور کند، ایالات متحده توافق را ترک می‌کند. هیچ انعطاف‌پذیری‌ای وجود نخواهد داشت.»
در حالی که پیش از این گفته می‌شد ترامپ قصد دارد سپاه پاسداران را به عنوان یک «سازمان تروریستی خارجی» اعلام کند، اکنون تقریبا مشخص شده است که وی قصد دارد بر اساس قانون موسوم به «مقابله با رقبای آمریکا از طریق تحریم» (CAATSA) تحریم‌های مربوط به فرمان اجرایی 13224 را که آمریکا بعد از حوادث یازده سپتامبر برای مقابله با تأمین مالی گروه‌های تروریستی صادر کرد، علیه سپاه پاسداران اعمال کند.
با این وجود، منابع آگاه گفته‌اند که حتی همین حالا در مورد اینکه آیا باید این تحریم‌ها را علیه سپاه اعمال کرد یا نه، در دولت آمریکا بحث هست و ممکن است که ترامپ نهایتا با در نظر گرفتن ریسک‌های حقوقی و عملی این اقدام، بخش مربوط به تحریم‌های سپاه در مصوبه کنگره را تعلیق (waive) کند.
این تحریم‌ها شامل بلوکه دارایی‌ها در آمریکا، ممنوعیت همکاری اتباع و شرکت‌های آمریکایی با سازمان تحت تحریم و ممنوعیت صدور روادید برای اعضای سازمان تحت تحریم است.
تلاش برای ایجاد اهرم فشار برای آغاز مذاکره مجدد در مورد برخی مفاد برجام از جمله تاریخ انقضای توافق، یکی از اهداف این توافق است.
گاردین نوشته است که دیگر اعضای گروه 1+5 گفته‌اند که تلاش برای بازمذاکره توافق هسته‌ای واقع‌بینانه و عملی نیست، با این حال کشورهای اروپایی برای رایزنی با آمریکا جهت اعمال فشار به ایران در حوزه‌های غیرهسته‌ای از جمله بحث موشکی اعلام آمادگی کرده‌اند.
*صادق قربانی