به گزارش مشرق، در عرصه ارائه مواد دخانی سه صنف قابل تفکیک هستند: نخست، قهوه‌خانه‌های سنتی و قدیمی که از پیش از انقلاب موجود بوده و غالباً در مناطق کارگری مستقر هستند؛ دوم، قلیان‌سراهایی که در سال‌های اخیر راه‌اندازی شده و محدوده فعالیت آن صرفاً عرضه قلیان است و محل حضور جوانان هستند؛ و سوم، اماکنی با کاربری‌های دیگر مانند رستوران‌ها و کافی‌شاپ‌ها که با هدف کسب درآمد بیشتر، مبادرت به عرضه قلیان می‌کنند.
مدت هاست که موضوع تعطیلی قهوه خانه ها در رسانه ها بازتاب پیدا می کند؛ این تعطیلی ها گاه شامل همه قهوه خانه ها می شود، گاه رستوران هایی که در کنار منوی غذا، قلیان هم عرضه می کنند و گاه فقط تهدیدی است بر قهوه خانه های غیرمجاز.
به عنوان نمونه، سرپرست دادسرای ناحیه ۱۹ تهران، ضمن انتقاد از صنف قهوه خانه داران به لحاظ عدم نظارت بر عرضه قلیان در این واحدها، اظهار داشت: مطابق ماده ۷ قانون کنترل جامع و مبارزه با دخانیات، صرفاً کسانی حق عرضه مواد دخانی را دارند که از وزارت صنعت و معدن مجوز داشته باشند؛ این در حالی است که امروزه در اکثر قهوه خانه ها و رستوران ها از قلیان استفاده می شود بدون آن که از چنین مجوزی برخوردار باشند.
چه تعداد قهوه خانه غیرمجاز در تهران فعال است
درباره تعداد قهوه خانه های غیرمجاز، آمار دقیقی وجود ندارد. اما بر اساس بازدیدهای میدانی و تکیه بر آمارهایی که مسئولان مختلف در این زمینه ارائه می دهند، می توان گفت تعداد این قهوه خانه ها در کلانشهر تهران، به چند هزار می رسد.
غلامرضا حیدرعرب رئیس پیشین صنف قهوه خانه داران و سفره خانه داران چندی پیش با اشاره به قلیانسراهای غیرمجاز در تهران و کلانشهرها افزود: چهار برابر قلیان سراهای مجاز، قهوه خانه غیرمجاز داریم. از سوی دیگر یکی از مشکلات ما تداخل صنفی است. چرا باید در رستوران ها، کافی شاپ ها و حتی مکان های تفریحی قلیان داده شود. این قلیان ها بدون مجوز است و نیاز به حضور مسئولان به ویژه ورود صنف های مربوطه دارد. اگر جلوی این ها گرفته شود، قطعا بخش اعظم نگرانی ها کاهش می یابد.
اگر تعداد قهوه خانه های مجاز را حدود ۴ هزار باب بدانیم، این عدد برای قهوه خانه های غیرمجاز به بیش از ۱۵ هزار قهوه خانه می رسد که آمار بسیار عجیب و شگفت آوری است.
اما محسن نظری رئیس فعلی صنف می گوید: ما حدود هزار قهوه‌خانه بدون مجوز در تهران داریم که هم گشت‌های ما و هم اتحادیه، هم بازرسی و هم اماکن به صورت روزانه این قهوه‌خانه‌ها را رصد کرده و اطلاعات آنها را به اتحادیه می‌دهند. با ارجاع آنها به اتحادیه یا این واحدها مجوز می‌گیرند یا تعطیل می‌شوند.
همچنین سردار لطفی رییس پلیس اطلاعات و امنیت فاتب، در بیان وضعیت واحدهای صنفی ارائه دهنده قلیان می گوید: در تهران بزرگ ۱۶۸۳ قهوه‌خانه دارای مجوز در حال فعالیت‌اند؛ ضمن آن‌که، ۱۱۱۸ فقره درخواست نیز در دست بررسی است .
وی تعداد واحدهای صنفی ارائه دهنده قلیان که دارای جواز یا بدون جواز بوده و یا تداخل صنفی دارند را ۴۰۰۰ باب اعلام کرد و در خصوص واحدهای مشمول تداخل صنفی می افزاید: سودآوری عرضه قلیان موجب شده تا رستوران‌ها و کافی شاپ‌ها بر خلاف حوزه فعالیت‌شان مبادرت به عرضه قلیان بکنند.
۱۰ روزی که سال هاست نیامده است
محسن نظری همچنین با اشاره به خبر الزام به تعطیلی قهوه‌خانه‌ها در تهران می گوید: متاسفانه صحبت از بستن همه قهوه‌خانه‌هاست که با دلایل متعدد عنوان کردیم این کار منطقی نیست.
وی با بیان این مطلب که بیش از ۳ هزار قهوه‌خانه مجوزدار در تهران فعال هستند، گفت: در این بین ۳۵ هزار نفر به صورت مستقیم از طریق این حرفه کسب درآمد می‌کنند و بیشتر آنها سرپرست خانوار هستند.
اما دادستان تهران با رد توجیهات ترحم آمیز مدیران برخی اتحادیه ها مبنی بر این که در تعطیل کردن واحدهای صنفی فاقد مجوز و متخلف، رعایت وضعیت شغلی آن ها را می نمایند، می گوید: با استدلال های ترحم آمیز نمی توان تهران را اداره کرد و این توجیه که نباید با اقدامات اتحادیه، افرادی بیکار شوند، مردود است؛ زیرا نتیجه آن، رواج قاچاق کالا و دارو، اقدامات غیرمجاز و خلاف سلامت و بهداشت و رواج قلیان در رستوران ها و قهوه خانه ها است و آن گاه دیگر چیزی از شهر سالم و ایمن باقی نخواهد ماند.
اگرچه قهوه خانه ها در بسیاری از استان های کشور تعطیل شدند، اما حدود دو ماه پیش بار دیگر و برای چندمین بار موضوع تعطیلی قهوه خانه ها در تهران مطرح شد؛ البته گاه عنوان شد این تعطیلی برای همه قهوه خانه هاست و گاه از تعطیلی قهوه خانه های غیرمجاز سخن به میان آمد، اما هنوز با گذشت دو ماه، اقدامی در این زمینه صورت نگرفته است.
لزوم توقیف فعالیت واحدهای صنفی غیرمجاز عرضه مواد دخانی
دادستان تهران در نشست خبری روز ۱۱ آذر با ورود دوباره به واحدهای صنفی عرضه مواد دخانی، موانع فعلی در اجرای قانون پیرامون مواد دخانی را افزون بر ابراز برخی نگرانی‌ها پیرامون بیکاری شاغلان در قهوه‌خانه‌ها و قلیان‌سراها، شامل مخالفت برخی دستگاه‌ها و مسوولان با این موضوع دانست و در توضیح اظهار داشت: برخی مسئولان، عرضه قلیان در اماکن عمومی را نگران‌کننده نمی‌دانند و مخالفان با این مساله را به مخالفت با تفریحات مردم متهم می‌کنند؛ این در حالی است که نگاهی به میزان فوت ناشی از دخانیات که در مصاحبه اخیر قائم‌مقام وزیر بهداشت در نشست خبری مورخ ۱۳۹۶/۷/۳ ارائه شد، مؤید نگران‌کننده بودن استعمال مواد دخانی به‌ویژه از سوی جوانان است.
دادستان تهران خطاب به پلیس تاکید کرد که در مرحله اول باید به سراغ قلیانسراهای جدید و کافی شاپ‌ها و رستوران‌ها رفت و در این راستا واحدهای صنفی فاقد مجوز را در اولویت قرار داد.
جعفری دولت‌آبادی در خصوص نحوه اقدام پلیس در مقابله با عرضه قلیان در اماکن عمومی، اظهار داشت: برنامه پیشنهادی مبتنی بر اجرای تهاجمی و دستگیری افراد نیست؛ بلکه لازم است ابتدا از طریق صنف مربوطه اخطاریه‌ای برای واحدهای صنفی ارسال شود و با اعطای مهلت یک هفته تا ۱۰روزه برای جمع‌آوری قلیان‌ها، اقدام اولیه به واحدهای صنفی واگذار شود و چنان‌چه اقدامی از سوی متصدی واحد صنفی به عمل نیامد، پلیس با حمایت قضایی اقدام کند.
وی تاکید کرد که پلیس بازرسی از واحدهای غیرمجاز را در اولویت قرار دهد؛ در این راستا ونحوه اقدام به گونه‌ای نباشد که قلیان‌ها به محل‌های مخفی انتقال یابد.
جعفری دولت‌آبادی دادستان تهران با اشاره به ماده‌ی ۱۱۴ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ و اختیار بازپرس برای جلوگیری از فعالیت‌های مضر به سلامت و مخل امنیت جامعه و یا نظم عمومی اعلام داشت: دادستانی تهران در امر جمع‌آوری و مبارزه با قلیانسراهای غیرمجاز و دیگر نهادهای عرضه‌کننده قلیان که فاقد مجوز می‌باشند، ورود جدی می‌کند.
با مروری بر تیتر اخبار چند سال گذشته، می توان دغدغه های مسئولان نسبت به گسترش قهوه خانه ها، به ویژه قهوه خانه های غیرمجاز را مشاهده کرد، اما نکته ای که نباید مغفول بماند، اجرایی شدن هشدارهاست.
برای نمونه نگاهی کوتاه به سرتیتر برخی از اخبار مربوط به قهوه خانه ها و جمع آوری قلیان از قلیان سراهای غیرمجاز می اندازیم.
۶ مهر ۹۵: با توافق وزارتخانه های بهداشت و صنعت؛ قلیان از قهوه‌خانه‌ها حذف می‌شود
۴ خرداد ۹۵: دبیر دبیران شورایاری منطقه ۱۲ در صحن شورا مطرح کرد: درگیری های قهوه خانه‌ها سالانه ۵۰۰ نفر را روانه زندان می کند
۳ خرداد ۹۵: رئیس پلیس اماکن عمومی ناجا خبر داد؛ شناسایی ۸ هزار واحد صنفی فاقد مجوز عرضه قلیان
۲۶ اردیبهشت ۹۵: رئیس کمیته عمران انتقاد کرد: قهوه خانه‌هایی که دانشکده ها را محاصره کرده اند
۲۳ فروردین ۹۵: ۸۰ درصد قلیان‌سراها، حتی از اتحادیه صنفی مربوطه نیز مجوز ندارند
۲ بهمن ۹۴: چمران: کارکرد معتادان بیشتر در سفره خانه‌ها و قهوه‌خانه‌های غیر مجاز است
۷ مهر ۹۴: برخورد نیروی انتظامی با قهوه‌خانه‌های محدوده ۵۰۰ متری مدارس
اما متاسفانه با وجود تاکیدات متعدد، شاهد اقدام خاص در رابطه با نظم دهی به این موضوع نبوده ایم.
رئیس صنف قهوه‌خانه‌داران می گوید: این روزها قهوه‌خانه به پاتوق اصلی جوان‌ها بدل شده است. فضایی که چند جوان دور هم بنشینند و درباره مسائل کاری یا شخصی صحبت کنند. سوال این است که با تعطیلی قهوه‌خانه‌ها آیا جایگزینی برای این دورهم‌نشینی انتخاب کرده‌ایم؟
این هم سوالی است که قطعا نیاز به پاسخ گویی دارد، اما در هر صورت به نظر می رسد گام اول باید جمع آوری جدی قلیان سراهای غیرمجاز و تاکید بر جانمایی مناسب آن ها باشد.