سرویس سیاست مشرق - برجام در حوزه لغو تحریم های بانکی از ابتدا با مشکلات عدیده‌ای رو به رو بوده است. ماجرای بسته بودن سوئیفت از جمله مواردی بود که در ابتدای توسط «هاینتس فیشر» رئیس‌جمهور اتریش در گفتگو با رسانه ملی در حوزه تراکنش‌های بانکی مطرح شد. فیشر بیان داشت که سوئیفت بسته است و بانکی مراودات مالی با ایران انجام نمی دهند. اما همین موضوع مورد انتقاد تیم‌ هسته‌ای کشورمان قرار گرفت و سیدعباس عراقچی که آن‌ روزها بیشتر رسانه‌ای بود بیان داشت که سوئیفت باز است.

بعدها در یک نمایشی جالب دستگاه دیپلماسی کشورمان با کمک بانک مرکزی برخی از رسانه ها بخصوص صداوسیما را دعوت کردند تا نشان دهند سوئیفت باز است اما با دو بانک کره‌ای و ترک مراودات مالی انجام شد؛ این درحالی بود که گفته می‌شد با بانک‌های بزرگ اروپایی مانند بانک دویچه آلمان و رویال بانک اسکاتلند برقراری مرادوات مالی امکان پذیر نیست.

این ماجرا کماکان با امتناع دولت و تیم‌هسته‌ای و همچنین اصرار رسانه‌ها بر عدم تحقق ایجاد روابط بانکی با بانک‌های بزرگ غربی ادامه داشت تا اینکه محمدجواد ظریف وزیر خارجه کشورمان از آمادگی دولت برای اقداماتی جهت اطمینان بخشیدن به بانک‌های خارجی سخن گفت که تحت عنوان «نامه آرامش‌بخش» به بانک‌های غربی مطرح شد. در همین رابطه وزیرخارجه کشورمان در شیلی برای تحقق وعده‌های بانکی برجام اظهار داشت: «آمادگی داریم از اوفک (اداره نظارت بر دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا) نامه اطمینان بخش دریافت کنیم.»

صالحی:‌ بانک‌های بزرگ با ما همکاری نمی‌کنند

اما بعد از مدتی بازهم علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران که پیش از این از دبه‌کردن آمریکایی‌ها در اجرای تعهداتشان خبر داده بود مورد خشم دولتی‌ها قرار گرفته بود نیز دوباره لب به سخن گشود.

صالحی در موضعی روشنگرانه درباره تحریم‌ بانک‌ها به طور واضح بیان کرد:‌« من در مصاحبه با یک خبرگزاری عربی گفتم «برخی بانک‌های بزرگ هنوز به طور کامل با ما همکاری نمی‌کنند»، در صورتیکه باید می‌گفتم کل بانک‌های بزرگ هنوز هیچ همکاری با ما نکرده‌اند». این موضوع الان مشهود است و همه به این موضوع اعتراف دارند؛ تا بانک‌های بزرگ نیایند کارهای بزرگ انجام نمی‌گیرد.»[۱]

این درحالی بود که ۸ ماه پس از آغاز اجرای تعهدات برجامی آمریکا از جمله درباره لغو تحریم‌ها، خبرگزاری فرانسه تاکید کرد: «بانک‌های غربی از ترس مجازات آمریکا، همچنان از همکاری با ایران پرهیز می‌کنند و این چالشی جدی برای دولت روحانی است».[۲]

روابط بانک‌ها بعد از برجام هنوز روان نشده است

اخیرا نیز سعیدی، مدیرعامل شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی گفت:

یکی از مشکلات که بعد از برجام در مورد نقل و انتقالات مالی و بانکی هنوز پابرجاست این است که بین بانک ها هنوز آن روان سازی انجام نشده است. هنوز اراده قوی از طرف بانک های اروپایی برای ارتباط با بانک های ایران وجود ندارد، زیرا بانک های ایرانی هیچ مشکلی برای برقراری ارتباطات مالی با بانک های اروپایی ندارند و این بانک های اروپایی هستند که خودشان را براساس تعهدات برجام تنظیم کنند و ارتباطات خود را با بانک های ایرانی برقرار کنند. ما امیدواریم با تعهداتی که کشورهای اروپایی و طرف های برجام دادند مشکلات بانکی سریع تر حل شود.[۳]

موگرینی:‌ پیشرفت در حوزه بانکی کندتر بوده است

همچنین فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با اشاره به بهبود سطح تعامل اتحادیه اروپا با ایران از زمان انعقاد توافق هسته ای گفت: «در نیمه نخست ۲۰۱۷، تجارت میان ایران و اتحادیه اروپا در مقایسه با نیمه نخست ۲۰۱۶، ۹۴% افزایش یافته است».

وی تأکید کرد که

«میزان صادرات نفت به سطح پیش از تحریم بازگشته و میلیاردها [دلار] از بدهی‌های نفتی بازپرداخت شده است. سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی رو به افزایش است و بر اساس اعلام دولت این کشور، این رقم در مقایسه با سال گذشته ۵۵% افزایش یافته است. اما پیشرفت در بخش بانکی و اعتباری، به واسطه چند عامل، روند کندتری داشته، اما کارهای مهمی بویژه از سوی طرف ایرانی برای بهبود شرایط صورت گرفته است».

لاریجانی: برجام حتی مشکل بانکی سفارت ایران در لندن را حل نکرد

در دیدارهای مقامات کشورمان تنها مقامی که با صراحت بیشتری با جانسون صحبت کرد، علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی بود. لاریجانی در عین حالی  که  از خود او به عنوان «مردی که برجام را در ۲۰ دقیقه تصویب کرد.» یاد می شود،  به بوریس جانسون  وزیر خارجه کشوری که دو دهه است روی برنامه‌ هسته‌ای ما فکر می‌کند،  گفت: «حتی شما مشکل بانکی سفارت ایران در لندن را هم حل نکرده‌اید.»  این درحالی است که جانسون در همه این دیدارها به یک تعارف کلی که « ما از برجام به عنوان یک توافقنامه بین‌المللی حمایت می‌کنیم» بسنده کرد.

با این شرایط به نظر می‌رسد که همه متفق القول هستند که برجام در حوزه بانکی نتوانسته به اهداف مورد نظر نزدیک شود و هنوز بانک‌ها از ترس مجازات وزارت خزانه‌داری آمریکا در این حوزه گشایشی انجام نداده‌اند. این درحالی است که حسن روحانی در دور قبل دولت خود این وعده را به مردم داده بود که فتح‌الفتوح وی یعنی برجام سد تحریم‌ها را خواهد شکست اما در حوزه بانکی آنچه که روایت می‌شود غیر از این موضوع است. این در شرایطی است که بانک‌ها پایه و مخزن مبادلات مالی و تجاری هستند و این موضوع نشان می‌دهد که در بزرگترین هدف برجام این سند توافق با چالش جدی روبرو است.

این درحالی است که کمال‌وندی، معاون حقوقی و امور بین‌الملل و سخنگوی سازمان انرژی اتمی اخیرا تاکید کرده است: وزیر خارجه انگلیس در دیدار با آقای صالحی این پیام را دریافت کرد که نمی‌شود برجام را بدون بهره‌مندی ایران از منافع آن ادامه داد و قرار است این پیام را به آمریکایی‌ها ابلاغ کند.