به گزارش مشرق، سخن بی‌واسطه رئیس‌جمهور به عنوان نخستین مقام اجرایی کشور با مردم اتفاقی مبارک و خجسته است. مبارک و خجسته به آن دلیل که مردم در چنین اوقاتی منتظر هستند تا پاسخ پرسش‌های خود را از رئیس‌جمهور بشنوند.
صرفه آنکه در گفت وگوی دوشنبه شب آقای روحانی که از رسانه ملی پخش می‌شد او نیز به این موضوع در ابتدای برنامه اشاره کرد. وقتی مجری برنامه در همان آغاز با جملاتی خاص به رئیس‌جمهور گفت: «می‌دانم با تسلطی که به دانش و سخنوری دارید خود را برای گفت‌وگویی خاص آماده کرده‌اید» روحانی در مقام پاسخ چنین برآمد که «خاص و غیر خاص را نمی‌دانم. مردم باید ابهاماتشان رفع شود و اگر اینگونه باشد به سؤالات آنها پاسخ داده شود بسیار مفیدخواهد بود» و این سخنی کاملا درست است اما باید دید که در عمل هم این اتفاق افتاده است یا نه؟
جای خالی اولویت‌ها
پرسش اساسی این است که چگونه باید نیازها و اولویت‌های یک ملت را در یک برنامه تلویزیونی با وقت محدود از رئیس‌جمهور جویا شد؟ به طور معمول رسانه‌ها در چنین مواقعی راهکارهای گوناگونی برای طرح سؤال‌ها دارند. قطعا یکی از اساسی‌ترین ویژگی‌ها برای انتخاب و گزینش سؤال فراگیری آن است. یعنی هر چه یک نیاز و دغدغه گستره بیشتری از مردم را در برگیرد به همان نسبت از اولویت بیشتری برخوردار می‌شود. بعضی از نیازها به آن اندازه در جامعه ملموس هستند و یا مورد توجه و تاکید مردم و رسانه‌ها قرار گرفته‌اند که هر عقل سلیمی به اولویت آنها رای می‌دهد؛ از قبیل بیکاری.
یکی دیگر از شیوه‌های رسیدن رسانه‌ها به اولویت‌های فراگیر جامعه ارجاع به گزارش‌های میدانی یا نتایج نظرسنجی است. همچنین توجه به نظرات کارشناسان و رسانه‌های منتقد از دیگر روش‌های دست یابی به پرسش‌های اصلی مردم است.
سازوکار طراحی سؤال‌های مصاحبه
حال باید پرسید که ساز و کار رسانه ملی برای طراحی پرسش‌های برنامه‌ای تا این اندازه مهم چگونه است؟ آیا این سؤال‌ها از دفتر ریاست جمهوری یا مراکز دولتی تعیین می‌شود؟ یا گروهی از دبیران و دست‌اندرکاران خبر در سیما (به واسطه ارتباط هر روزه با نظرات مردم، روزنامه و خبرگزاری‌ها و کارشناسان) تهیه این سؤال‌ها را بر عهده دارند؟ و یا اینکه مجری برنامه در طرح سؤال‌ها نقش دارد؟
دولت تدبیر و امید و طیف موسوم به اصلاح‌طلب همواره با شعارهایی نظیر آزادی و استقلال رسانه خود را به مردم نمایانده‌اند اما در عمل آیا این چنین است؟! برخی چهره‌های نزدیک به دولت برای مصاحبه ۱۶بهمن ۱۳۹۲ خواستار چینش مجری‌ها و سؤالات توسط خود دولت به سیاق گفت‌وگوی تلویزیونی پیشین رئیس‌جمهوری بودند. با این وجود مسئولان صداوسیما بر لزوم آزاد بودن سؤالات از رئیس‌جمهوری تاکید کردند. همین موضوع به تاخیر در پخش این مصاحبه انجامید.
تفاوت شعار تا عمل
روز بعد مخالفت ریاست جمهوری با مجری برنامه گفت‌وگوی تلویزیونی روحانی علت تاخیر و عدم پخش مصاحبه زنده رئیس‌جمهوری اعلام شد. کار به آنجا کشیده می‌شود که رئیس‌وقت صدا و سیما به شورای نظارت بر این سازمان نامه‌ای می‌نویسد و تقاضا می‌کند تا این شورا «در مورد انتخاب مجری توسط روسای محترم قوا، و امتناع از پذیرش وظیفه قانونی و حرفه‌ای رسانه ملی اظهارنظر» نماید.
جالب آنکه روزنامه‌های طیف موسوم به اصلاح‌طلب روز بعد از آن مصاحبه آتش یکپارچه خود را به جانب رسانه ملی با این بهانه آغاز می‌کنند. آیا این با اصل آزادی رسانه و استقلال مورد ادعای ایشان مطابقت دارد؟ یا اینکه آزادی و استقلال رسانه نسبت به خواسته‌های یک حزب خاص تعریف می‌شود؟! و نکته دیگر آنکه تاکید و اصرار دفتر رئیس‌جمهور برای تعیین مجری برنامه مصاحبه باعث شد که این گمان در ذهن‌ها شکل گیرد که آیا او در طرح سؤال‌ها دخیل است؟ این نکته فارغ از چگونگی و زمان پرسیدن سؤال‌ها توسط مجری است. یعنی حتی اگر یک مجری در طرح سؤال‌ها نیز دخیل نباشد اما باز هم می‌تواند با «چگونگی پرسیدن سؤال‌ها» و «زمان طرح آنها در برنامه» به میزان بسیار زیادی اثرگذار باشد که در ادامه به نمونه‌ای از آن در مصاحبه دو شب قبل رئیس‌جمهور اشاره خواهیم کرد.
بیکاری در وقت‌های اضافه!
پیش از این به اولویت‌ها در طرح سؤال‌ها اشاره کردیم. مسایلی از قبیل بیکاری، رکودی که‌گریبانگیر واحدهای تولیدی است و یا تورمی که احساس آن در بطن جامعه با رویت آن در سایت‌های آماری دولت متفاوت است. چیزی به پایان سال نمانده و بخش عمده سال ۹۶ سپری شده است. قرار بود دولت چیزی قریب به یک میلیون شغل در سال ایجاد کند.
با توجه به اینکه موضوع بیکاری از اصلی‌ترین معضلات جامعه است انتظار می‌رفت در گفت‌وگویی که به قول رئیس‌محترم جمهور رفع‌کننده ابهامات و پاسخ دهنده به سؤال‌های مردم باشد، در شمار نخستین پرسش‌های برنامه قرار گیردکه زمانی مقتضی برای پاسخ به آن موجود باشد و البته مجری زبان گویای مردم باشد و از وعده‌های رئیس‌دولت به آنها جویا شود. نه اینکه در پایان برنامه به آن اشاره‌ای کند. اشاره‌ای که باعث می‌شود تا هم برنامه خالی از طرح موضع اشتغال نباشد و هم زمان برای آن به قدر کافی وجود نداشته باشد. چنانکه در فرصت انتهای برنامه رئیس‌جمهور تنها به تبصره ۱۸ در لایحه بودجه برای اشتغال اشاره می‌کند. اما آیا این برنامه جای آن نبود تا از رئیس قوه‌مجریه درباره وعده ایجاد قریب به یک میلیون شغل در سال پرسش شود؟!
سؤال‌های بی‌خاصیت
نمونه‌ای که در بالا اشاره شد در مورد زمان طرح سؤال بود اما درباره نمونه‌ای برای چگونگی طرح سؤال به موضوع مسکن باید اشاره کرد. مجری برنامه پیرامون مسکن از رئیس‌جمهور می‌گوید که طرح شما پیوست فرهنگی ندارد! آیا این سؤالی است که انتظار می‌رود تا مجری چنین برنامه‌ای بپرسد؟ یا اینکه سؤال مردم این است که پس از گذشت قریب به پنج سال باید از رئیس‌جمهور پرسید در طول این سال‌ها دولت تدبیر و امید چه کاری برای مسکن مردم کرده است؟
نکته عجیب‌تر آنکه رئیس‌جمهور در عرصه‌ای که سؤال بی‌خاصیت مجری ایجاد کرده تاخت‌وتاز به کارنامه مسکن دولت‌های قبل را پی می‌گیرد و در بخشی از آن می‌گوید: «اینکه یک قوطی درست کنیم به نام مسکن اینکه نمی‌شود مسکن»! در این نقطه گفت‌وگو اگر انفعال‌گریبانگیر مجری نباشد حتما می‌پرسد: بسیار خوب جناب رئیس‌جمهور؛ شما که ساخته‌های قبلی‌ها را «قوطی» می‌نامید حتما بهتر از آنها را ساخته‌اید گزارشی از آنها به مردم ارائه بدهید!
تحریف یک مجری در روز روشن!
شروع برنامه مصاحبه رئیس‌جمهور را به یاد بیاورید. یک روزنامه حامی دولت دیروز مدعی شده بود که مجری گفت‌وگوی رئیس‌جمهور از منتقدین دولت است! حال آنکه دولت نشان داده که در برنامه‌ای که خود مجری آن را انتخاب نکند حضور نمی‌یابد.
نکته دیگر که باید یادآور شد این است که شاید این دست رسانه‌ها فراموش کرده‌اند که «رشیدپور» مجری متینگ‌های انتخاباتی دولت تدبیر و امید بوده است! البته اینکه وی از آقای روحانی حمایت کرده محل ایراد نیست بلکه نمایاندن او به عنوان منتقد دولت کاری دور از اخلاق رسانه‌ای و صداقت حرفه‌ای است.
در باب انتقاد زنجیره‌ای‌ها
حال و هوای روزنامه‌های زنجیره‌ای دیروز قابل تامل بود. این روزنامه نیز با مشی منتقدانه به سراغ مصاحبه رئیس‌جمهور رفته بودند. اما این مشی و هدف طیف موسوم به اصلاح‌طلب از جنس منتقدان واقعی دولت نبود. دلیل این تفاوت در نگاهی گذرا به صفحات نخست این روزنامه‌ها پس از هر سخنرانی یا مصاحبه روحانی مشخص می‌شود.
مرور رفتارهای طیف روزنامه‌های زنجیره‌ای گویای آن است که از رئیس‌جمهور انتظار گفت‌وگویی جنجالی داشتند و انتقاد رسانه‌هایی که همواره موضوع معیشت مردم، اقتصاد جامعه و سربلندی و احقاق حق ایران در جوامع بین‌المللی را مطرح کرده‌اند متفاوت است.