سرویس جهان مشرق - بعد از خروج قطر از زیر چتر عربستان و امارات به نظر می‌رسد این سناریو در مورد کویت نیز تکرار خواهد شد. شاخص‌های متعددی وجود دارد که نشان می‌دهد این اتفاق مدت زمان زیادی طول نخواهد کشید. ناظران سیر تحولات و مناسبات عربستان و کویت، پیش از بحران به وجود آمده بین ریاض و دوحه پیش بینی کرده‌اند که جنگ مخفی میان عربستان با کویت رو به افزایش است. گرچه افزایش این تنش همزمان با بحران خلیج فارس بوده، اما عوامل متعددی در تنش آفرینی در مناسبات دو طرف تاثیرگذار است که سابقه برخی از این عوامل به چند دهه پیش باز می گردد.
بی طرفی کویت در بحران خلیج فارس
برای این تنش انگیزه‌های زیادی مطرح شده است، اما همانطور که گفته شد به احتمال فراوان این موضوع با پیامدهای بحران خلیج فارس در ارتباط است.
در ماجرای بحران خلیج فارس، کویت در برابر خواسته‌های ریاض تسلیم نشد و اصرار داشت که نقش میانجی بین دولت‌های خلیج فارس را ایفا کنند و به اردوگاه سعودی- اماراتی – بحرینی- مصری در برابر قطر کشیده نشود.
این کشور طی مرحله گذشته تلاش زیادی به کار گرفت تا شکاف موجود بین دو طرف پر کند، این تلاش‌ها حتی اندکی پیش از برگزاری نشست سران شورای همکاری خلیج فارس در دسامبر گذشته به میزبانی کویت ادامه پیدا کرد. خشم عربستان از ایفای نقش میانجگرانه کویت در این بحران بود که باعث شد ریاض سطح نمایندگی خود در نشست سران را کاهش دهد.
عدم همراهی کویت با جنگ‌افروزی‌های عربستان
یکی از محورهای اختلاف میان کویت و عربستان طی سالهای اخیر، عدم همراهی کویت با سیاست های جنگ افروزانه ریاض در قبال کشورهای منطقه است. نمود این سیاست را می‌توان در ائتلاف متجاوز عربستان به یمن مشاهده کرد.
گرچه نام کویت در میان کشورهای عضو ائتلاف سعودی متجاوز به یمن وجود داشت، اما این کشور هرگز موافقت خود با سیاست‌های ریاض در این رابطه را اعلام نکرده و مشارکت چندانی در این حملات نداشت.
در همین رابطه دولت سعودی سال گذشته پیامی را به طرف کویتی ارسال کرد و خواستار مشارکت در پرداخت هزینه‌های سرسام آور نظامی در پوشش مخارج جنگ شد. به گفته منابع مطلع، مبلغ درخواست شده از کویت ۱۰ میلیارد دلار بود، اما دولت کویت مخالفت جدی خود را با این امر اعلام کرد.
این منابع تاکید کردند که محمد بن سلمان فرزند شاه عربستان پس از مخالفت کویت با پرداخت این مبلغ خشمگین شده و با مقامات عالی رتبه کویتی تماس برقرار کرد، اما تلاش های وی به نتیجه نرسیده است. کویتی ها در پاسخ به بن سلمان گفتند که با سیاست جنگ موافق نیستند.
در این رابطه بیشتر بخوانید:
عملکرد سیاسی نامطلوب کویت برای عربستان
فعالیتهای کویت چند ماه گذشته میان اعضای خلیج فارس و سفرهای امیر این کشور به پایتخت‌های عربی و حضور در کاخ سفید و ادامه همگرایی با قطر و تقویت مناسبات نظامی با این کشور باعث خشم عربستان شده است. «صباح الاحمد جابر الصباح» در اکتبر سال ۲۰۱۷ به عربستان سفر کرده و با «ملک سلمان» پادشاه این کشور دیدار کرد. اما محمد بن سلمان ولیعهد در این نشست حضور نداشت.
منابع رسانه ای نزدیک به کاخ پادشاهی عربستان عدم حضور محمد بن سلمان در این نشست را نشانه ای ازنارضایتی وی از عملکرد منطقه ای الصباح دانستند. رسانه‌ها وابسته به عربستان نوشتند که نقش بی‌طرف کویت در بحران خلیج فارس مورد رضایت عربستان واقع نشده و آنها انتظار داشتند کویت ضمن جانبداری از مواضع کشورهای چهارگانه، به قطع رابطه و تحریم قطر بپیوندد.
چندین نویسنده سعودی از جمله عبدالرحمان الراشد در مقالات خود این موضوع را مطرح کرده وتلاش کردند مواضع عربستان برای حضور در کنار این کشور در جریان بحران اشغال کویت از سوی صدام حسین را یادآوری کنند. الراشد در مقاله خود در روزنامه الشرق‌الاوسط مدعی شد که اگر نقش عربستان در این بحران نبود، کویت آزاد نمی‌شد. این مقاله جنجال گسترده و انتقادات فراگیری را در مطبوعات کویت و کاربران فضای مجازی از میان شهروندان کویتی به راه انداخت.
در این رابطه بیشتر بخوانید:
مواضع عربستان اما با وجود عدم تسلیم کویت در برابر سیاست‌های این کشور ادامه پیدا کرد. رسانه های سعودی از مدت‌ها پیش به صورت شفاف از مواضعی سخن می‌گفتند که حاکمیت عربستان آن را پنهان می‌کرد. شاید بتوان مقاله جمیل الذیابی سردبیر روزنامه عکاظ چاپ ریاض را بهترین نمونه در این رابطه بیان کرد. وی در مقاله‌ای در تاریخ ۱۱ اکتبرمدعی شد که کویت از طرف قطری جانبداری می‌کند. او در روز ۲۱ اکتبر نیز مقاله دیگری نوشت با این عنوان که دوحه ناامید شده و کویت به دنبال میانجگری است. در یکی از این مقاله‌ها وی از عدم شفافیت مواضع کویت در مورد این بحران انتقاد کرد و مدعی شد که این موضوع باعث مشکلات و پیچیدگی‌هایی می‌شود که کشورهای حاشیه خلیج فارس نیازی به آن ندارند. وی در مقاله دیگری نسبت به سکوت کویت و عدم محکوم کردن رفتار ها و برنامه‌های قطر از سوی این کشور انتقاد کرده و نوشت: چه اتفاقی می‌افتاد اگر کشورهای مذکور در زمان اشغالگری صدام حسین در کویت سکوت می کردند و تلاش می‌کردند مواضعی بی طرف از خود نشان دهند؟
دیدارهای متقابل وزرای دفاع قطر و کویت نقش موثری در تنش میان کویت و عربستان ایفا کرده است. کمتر از یک هفته پیش بود که «خالد العطیه» وزیر دفاع قطر با سفر به کویت با امیر کویت دیدار کرد و سه روز بعد از این دیدار نیز «ناصر صباح الاحمد الصباح» وزیر دفاع کویت در رأس هیئتی نظامی به قطر رفته و مذاکراتی را با «تمیم بن حمد آل ثانی» امیر قطر و دیکر مسئولان این کشور انجام داد.
این در حالی است که مناسبات اقتصادی بین دو کشور نیز با سفر یک هیئت اقتصادی از قطر شامل ده ها بازرگان و سرمایه گذار اقتصادی به کویت دنبال شده است.
منازعه نفتی کویت و عربستان
تاریخ مناسبات عربستان سعودی و کویت شاهد اختلافات گسترده‌ای بوده که از چند سال پیش آغاز شد، اما پیامدهای آن همچنان ادامه دارد. میدان نفتی الخفجی یکی از عرصه های این منازعه است.
این میدان در منطقه بی‌طرف بین عربستان و کویت واقع شده و از سال ۲۰۰۹ تاکنون به عنوان یکی از کانون‌های تنش میان دو طرف مطرح بوده است. این تنش پس از آن شروع شد که عربستان سعودی بدون هماهنگی با طرف کویتی قرارداد خود با شرکت شفرون تکزاکو را به مدت ۳۰ سال دیگر تمدید کرد. قرارداد ۵۰ ساله میان دو طرف از سال ۱۹۵۹ به امضا رسیده بود.
کویت در سال ۲۰۱۵ درخواست رفتن به دادگاه های بین المللی برای رسیدن به راه حلی جهت منازعه در خصوص میادین نفت و گاز مشترک با عربستان از جمله میدان‌های الوفره و الخفجی و الدرة را مطرح کرد. این اتفاق پس از آن رخ داد که مذاکرات دو جانبه در این خصوص به بن بست رسید.
پرونده افراد دو تابعیتی
پرونده افراد دو تابعیتی یکی دیگر از محورهای درگیری‌های کویت با عربستان طی سالهای اخیر است. تعداد این افراد بالغ بر ۹۰ هزار نفر است و دو طرف آنها را مجبور کرده‌اند که یکی از تابعیت‌ها را انتخاب کرده و تابعیت کشور دوم را رها کنند. دو کشور معتقدند که این پدیده می‌تواند پیامدهای امنیتی در عرصه داخلی آنها به وجود آورد. با این وجود همچنان توافق برای برون رفت از این بحران به دست نیامده است.
تنش با طعم ورزش
مطلب «ترکی آل الشیخ» رئیس هیئت عمومی ورزش در عربستان سعودی و یکی از نیروهای وفادار به محمد بن سلمان و ولیعهد این کشور ضد «خالد الروضان» وزیر کویتی و مزدور خواندن وی در فضای مجازی و واکنش‌های مطرح شده از سوی کویت در مورد احضار محترمانه «عبدالعزیز الفایز» سفیر عربستان در کویت یکی از شاخص‌های انگیزه آل سلمان برای افزایش تنش با همسایه کویتی است.
نتیجه گیری
روابط سرد میان کویت و عربستان اخیراً وارد مرحله تنش‌آفرینی شده است. تحلیلگران و ناظران مسائل سیاسی امکان بروز بحران میان دو کشور را مطرح می‌کنند. به این ترتیب به نظر می‌رسد که کویت مانند قطر غافلگیر نمی‌شود و از بحران به وجود آمده با قطر در مورد نوع رفتارهای عربستان با همسایگان درس می‌گیرد. البته بسترهای بحران جدید در خاورمیانه را باید در سیاست‌ها و شرایط مناسب مد نظر سعودی‌ها جستجو کرد. لذا ممکن است ریاض ابراز کینه خود نسبت به همسایه کویتی را در شرایط کنونی مناسب ندانسته و آن را به زمان دیگری موکول کند. با این وجود، نکته مهم در اینجاست که گر چه ممکن است این اختلافات در نتیجه شرایطی منطقه‌ای به تأخیر بیفتد، اما ایجاد بحران در این پرونده با توجه به خوی و خصلت کینه توزانه سعودی‌ها گریزناپذیر است.