به گزارش مشرق، ارتش ایران پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ از کمک های نظامی آمریکا جهت تقویت و نفوذ آمریکا در ایران و در منطقه برخوردار گردید. تفاوت میسیون نظامی آمریکا در ایران با هیئت های نظامی در بسیاری از کشورهای جهان این بود که پرسنل نظامی آمریکا در ایران جزو نیروهای مسلح ایران محسوب می شوند.

«سولیوان» آخرین سفیر آمریکا در ایران، که شناخت عمیقی از نیروهای مسلح ایران داشت و افسران عالیرتبه و سران ارتش را به خوبی می شناخت، می گوید:

«در اواخر سلطنت شاه به استثنای شش نفر از افسران ارشد آمریکایی، بقیه مستشاران و کارکنان آمریکایی نیروهای مسلح ایران، حقوق بگیر دولت ایران بودند. حقوق و مزایا و هزینه ایاب و ذهاب و مخارج تحصیل فرزندان آن ها از طرف دولت ایران تامین می شد و علائمی که روی یونیفرم آن ها دوخته می شد آن ها را عضو خانواده نیروهای مسلح ایران محسوب می نمود.»

شاه ایران در سال های پایانی حکومت خود به صورت بوالهوسانه ای، اقدام به خریدهای کلان تسلیحاتی از آمریکا و انگلستان نمود. برای مثال، در سال ۱۹۷۷ میلادی، شاه به کارخانه تانک‌سازی «ویکرز-آرمسترانگ» سفارش هزار و دویست دستگاه تانک چیفتن داد تا به نام «شیر ایران» خریداری شوند. تعداد تانک هایی که صنایع اسلحه سازی انگلستان به ایران فروخت، بیش از تعدادی است که به ارتش بریتانیا فروخته است.

از سال ۱۹۷۴ میلادی ارتش ایران بیش از ۵۰۰ هلیکوپتر مخصوص حمل و نقل و حمله را به کمپانی هلیکوپتر سازی «بل» سفارش داد و در پی آن سفارش های عدیده دیگری مخصوصا برای خرید هلیکوپترهای AH_HJ داده شد.

پرواز با این هلی‌کوپترها و نگهداری آن ها با توجه به تعداد زیادشان از عهده پرسنل نیروهای مسلح ایران برنمی آمد. از همین رو، تعداد زیادی از آمریکایی ها برای تعلیم پرواز و مراقبت ایم هلیکوپترها به استخدام ارتش ایران درآمدند.

(مرکز فعالیت این عده شیراز و اصفهان بود و از آنجایی که بسیاری از آمریکاییانی که به این منظور به ایران اعزام شده بودند، از سربازان قدیمی جنگ های ویتنام بودند و اکثرا همسران ویتنامی داشتند، طرز رفتار و بی بند و باری آن ها در جوامع سنتی شهرهای مذکور، واکنش های نامطلوبی به بار آورد.)

حجم بالای خرید تسلیحات آمریکایی توسط ایران کار را به جایی رساند که یک کمیسیون تحقیق سنا در اوت ۱۹۷۶ میلادی، فاش کرد: «ارتش ایران امروز نمی تواند بدون حمایت روزانه آمریکا وارد جنگ گردد.»

گرچه باورش سخت است اما سلاح هایی که به ایران تحویل می‌شد چنان ماهیت پیچیده و پیشرفته ای داشت که نه تنها نظامیان ایران مهارت فنی راه اندازیشان را  را نداشتند بلکه گاهی خود آمریکاییان هم نمی توانستند از عهده به کار انداختن آن برآیند!

به کار انداختن این تجهیزات و مهمات مافوق کامل، مانند هواپیمای اف-۱۴، مجهز به سیستم موشک های «فونیکس» و رادار پرنده آواکس و هلیکوپتر AH_HJ تخصص فوق العاده فنی لازم داشت و در نتیجه لازم بود برای به کار انداختن آن، هزاران مهندس و کارشناس متخصص آمریکایی به ایران بیایند.

(این نکته هم جالب توجه است که در ارزیابی شرکت «مک دانل داگلاس» سازنده هو اپیمای اف-۴ که ایران نزدیک به ۳۵۰ فروند از آن را خریده بود، تنها ۳۰ نفر خلبان از خلبانان اعزامی ایران در آزمایش شرکت نامبرده موفق بیرون آمدند).

تحقیقات سنای آمریکا روشن ساخت که علاوه بر متخصص فنی برای به کار انداختن سلاحهای پیشرفته باید مشاورانی دولتی در ارتش ایران استخدام شوند تا به خرید سلاح ها و اداره امور مالی آن و اداره و سازمان افسران اشتغال ورزند.

این تحقیقات هم چنین ثابت کرد که ارتش ایران باید تا ده سال دیگر و شاید بیشتر وابسته به هزاران آمریکایی باشد تا بتوان از آن نیروی قابل اطمینانی به وجود آورد. به علاوه، این تحقیق سنای آمریکا تنها قسمتی از این حقیقت را هویدا ساخت که حضور هزاران آمریکایی مذکور به عنوان مستشار نظامی در ایران، یعنی در قلب منابع نفتی که مایع حیاتی گرانبهایی برای گردش ماشین عظیم غرب در دو قدمی مرزهای شوروی است، جهت دیگری نیز دارد که آن هم حفاظت این منابع نفتی است.

امروز هم برای ما مشکل است که با قاطعیت شماره واقعی آمریکاییانی را که به حساب نیروهای مسلح شاه در ایران کار می کردند تعیین کنیم. در این باره تهران و واشنگتن سعی داشتند این امر را به حساب اسرار محرمانه بگذارند و چیزی از آن را فاش نکنند.

تحقیقات سنای آمریکا، شماره آمریکاییان را که در نیروهای مسلح شاه کار می کردند - اعم از نظامی و غیرنظامی - در سال ۱۹۷۵ به شانزده هزار نفر و در سال ۱۹۷۶ به بیست و چهار هزار نفر برآورد کرده بود و تخمین زده بود که این تعداد در سال ۱۹۸۰ از شصت هزار نفر تجاوز خواهد کرد یعنی تقریبا هر سال ده هزار نفر بر عده آمریکاییان در ایران اضافه می شد. البته در این آمار افراد خانواده آمریکاییان هم حساب شده بود.

با وجود این عده زیاد، در گزارش تحقیقی سنای آمریکا از افراد نظامی آمریکایی که به عنوان مأموریت موقت محدود به ایران می آیند ذکری نشده بود و اگر این عده را هم به آن اضافه کنیم تعداد واقعی، بسیار زیادتر از عده ای است که در گزارشات سنای آمریکا از آن یاد شده است. بنابراین، چنین نتیجه می گیریم که ایران کشوری بود که بزرگترین تعداد آمریکاییان در آنجا اقامت داشتند و در خدمت یک دولت خارجی کار می کردند.

در سال ۱۹۷۵م، آمریکاییانی که در ایران کار می کردند به ترتیب زیر تقسیم شده بودند:

*۲۲۰۰ کارمند کشوری از وزارت دفاع ملی آمریکا،

*۱۱۰۰ نفر نظامی با اونیفورم مخصوص،

۴۰۰ نفر از کارمندان سایر وزارتخانه ها،

۵۳۰ نفر از کارمندان قراردادی وزارت دفاع آمریکا،

و سیزده هزار نفر در بخش خصوصی

که جمع کل آنها شانزده هزار و هفتصد نفر بود.'

( این اطلاعات از اظهارات جوزف سیسکو معاون وزارت امور خارجه آمریکا به دست آمده است که در تاریخ دوم ژوئن ۱۹۷۵ در کمیسیون تحقیقات کمیته روابط بین المللی کنگره ایراد کرده است.)

از سال ۱۹۷۵م به بعد این عده در بعضی از بخش ها ده برابر شد. به مجموع آن چه را که مربوط به کارمندان کشوری وزارت دفاع آمریکا و نظامیان اونیفورم پوش بود "MAAG " می گفتند که مخفف «گروه کمک و مشاوره نظامی» است. کار رسمی آنها عبارت بود از:

«مشاوره با نیروهای مسلح شاهنشاهی ایران درباره مسائل مربوط به دفاع و سازمان آن و همچنین برنامه ریزی و طبقه بندی و اجرای برنامه کمک های نظامی به ایران»(اخذ شده از جواب کتبی وزارت دفاع آمریکا به سئوال کتبی مورخ بیستم ژوئن ۱۹۷۵ لی. ه. هامیلتون که در آن زمان رییس کمیسیون تحقیقات سنای آمریکا بود.)

این قسمت را هم اضافه کنیم که گروه کمک و مشاوره نظامی آمریکا در ایران به نیروی ژاندارمری و پلیس هم همین کمک هایی می کرد چنان که در استفساریه وزارت دفاع آمریکا آمده است:

«میسیون نظامی آمریکا در ایران وظیفه دارد با وزیر کشور ایران در موضوعات مربوط به سازمان، تعلیم و تربیت، اختیارات واحدهایی که وابسته به وزارت کشور است و هم چنین استعمال مهماتی که برای آنها تهیه میشود و در مسائل دیگر مربوطه مشورت و راهنمائی کند.»

به این ترتیب نظامیان آمریکایی در ایران نه تنها در ساختار ارتش شرکت دارشتند بلکه هم‌چنین مستقیما در عملیات پلیسی، ژاندارمری و دیگر سازمان های سرکوبگر شبهه نظامی ایرانی که کار اصلی آن مربوط به دوام و بقای نظام شاهنشاهی و ریشه کن کردن هر گونه مخالفت با شاه است مداخله می کردند.

تا آن جا که مربوط به کارشناسان نظامی آمریکا وابسته به وزارت دفاع ملی می شد، بیشتر آنها از جنگجویان سابق جنگ ویتنام یا از افسرانی بودند که از خدمت نظامی مرخص شده بودند و فعالیت آنها منحصر بود به تعلیم و تربیت سربازان ایرانی، خلبانی هلیکوپترها، هواپیماها، تانک ها و زره پوش ها و آموزش مخابراتی و نگهداری ساز و برگی فنی. لازم به یاد آوری است که تعداد آنها در سال ۱۹۷۵ پانصد و سی نفر بود اما در سال ۱۹۷۸ شماره آنان را به هشت هزار نفر تخمین می زدند.(اینترنشنال هرالد تریبیون، ۱۴ ژوئیه ۱۹۷۸)

آمریکاییان دیگری هم در بخش های خصوصی کار می کردند و تعداد زیادی نیز بودند که شرکت هایی که برای تهیه مهمات قرارداد بسته بودند آنها را به ایران اعزام می داشتند. وظیفه آنها هم تعلیم و تربیت سربازان ایرانی و مراقبت در نگهداری مهمات و سلاحهایی بود که به ایران فروخته بودند. تعداد این آمریکاییان در سال ۱۹۷۵ سیزده هزار نفر بود که در سال ۱۹۷۸ از سی و دو هزار نفر تجاوز کرد.(اینترنشنال هرالد تریبیون، ۱۴ ژوئیه ۱۹۷۸)

روزنامه «اینترنشنال هرالد تریبیون» که حساب نهایی را کرده، عقیده دارد در ماه اوت سال ۱۹۷۸م تعداد آمریکاییانی که در ایران برای ارتش شاه کار می‌کردند در حدود چهل هزار نفر بود(گزارش ریچارد.ت. سیل در واشنگتن پست، ۱۲ مه ۱۹۷۸، تحت عنوان « آمریکاییان شاه»).

در این جا باید یاد آوری کنیم که این عده در سال ۱۹۷۵ شانزده هزار و هفتصد نفر بودند. از طرف دیگر اگر افراد خانواده این تکنسینها و نظامیان آمریکایی را هم در نظر بگیریم که به ایران یعنی اقامتگاه جدید خود آمده اند عده آنها از شصت هزار نفری که سنای آمریکا برای سال ۱۳۵۷ ش-۱۹۷۸ م پیش بینی و حساب کرده بود به مراتب زیادتر می‌شود و با این حساب اگر مقدار سلاحهایی را که شاه تا سال ۱۹۸۰م می خرید با تعداد نظامیان آمریکایی مقایسه کنیم بدون شک در سال ۱۹۸۰ صد هزار آمریکایی در ایران سکونت می کردند.

در سال ۱۹۸۰م که تظاهرات مردم ایران بر ضد شاه آغاز گردید آمریکاییانی که در ایران بودند در محاصره قرار گرفتند. دوازده هزار نفر آمریکایی که برای شرکت هلیکوپتر سازی «بل» کار می کردند مجبور بودند در شهرکی به مساحت سی هکتار در نزدیکی اصفهان زندگی کنند. یک روزنامه نگار آمریکایی گزارش جالبی درباره این جامعه آمریکایی که مانند یهودیان ساکن »گتو»، ملزم به اقامت در این شهرک شده اند تهیه کرده است. این روزنامه نگار آمریکایی در گزارش خود چنین می نویسد: «یکی از اعضای اداره کارگزینی شرکت بل کسانی را که شرکت وی به ایران آورده است چنین توصیف کرد:

این هایی که شما در این جا می بینید، نظامیان و شاغلین سابق ارتش آمریکا هستند و افرادی هستند که سایگون را دوست دارند، از سربازان قدیمی هستند که نمی‌دانند چگونه روزی خود را تأمین کنند ولی از وقتی به این جا آمده‌اند حقوقهای خوبی به آنها پرداخت می شود، یکی از دوستان او اضافه کرد: و من نمی دانم چرا ما اینقدر کارمندان خود را از زندان های «تکزاس» و «تنسی» انتخاب و استخدام کرده ایم؟ اینها یک مشت آدم سنگدل و بی رحم هستند که از افراد دائم الخمر و ناراحت تشکیل شده اند و اغلب سابقه بازداشت دارند زیرا زد و خورد و دعوا کرده اند و در ملاء عام دزدی و شرارت نموده اند.

یک دیپلمات آمریکائی گفت:

« آنها با موتورسیکلت وارد مسجد شاه می شوند و چنان که می دانید این مسجد یکی از مراکز مقدس مسلمانان شهر است، کار آنها مثل این است که کسی رادیوی ترانزیستوری خود راروشن کند و در همان حال به حضور پاپ برود؛ شبی یکی از خلبانان آمریکایی در قرارگاه هوایی، چانه یک دختر آلمانی را که تازه با او ازدواج کرده بود به ضرب مشت شکست و همان شب او را خفه کرد.» یک استاد زبان که برای یکی از شعب شر کت بل کار می کند مشکلات خود را به این شرح خلاصه می کند:  «اغلب این ها ولگرد هستند، اینان طفیلی های سفید پوستان فقیرند که به این جا آمده اند تا پول زیاد جمع کنند». [و ما نیز اضافه می کنیم، و این ها همان هایی هستند که شاه به آنها مصونیت سیاسی داد!! و امام خمینی با دلاوری مخالفت ورزید.]

ولی این سفید پوستان فقیر برای خود مزایایی دارند:

«آمریکاییانی که به ایران آمده اند هیچ زحمتی برای خوردن غذاهای محلی به خود نمی دهند. آن ها غذاهای بسته بندی شده را در مغازه های مخصوص محل سکونت خویش به قیمت ارزانی می خرند که به حساب کارفرمای آن ها گذاشته می شود. آن ها دور از مردم محلی زندگی می کند، برای بچه های خود مدارس مخصوص دارند و جز خودشان با دیگران آمد و رفت و معاشرت نمی‌کنند». «وزارت دفاع» آمریکاییان را از مصرف لبیات محلی منع کرده است زیرا این محصولات از نظر پاستوریزه کردن در سطحی نیست که در آمریکا عمل می شود. با پروازهای مخصوصی هواپیمای باری سی ۱۳۰ هر روز چندین تن شیر، تخم مرغ و کره با «کیفیت قابل قبول» وارد شده و در دسترس این جامعه آمریکایی در ایران گذاشته می شود...»