سرویس اقتصاد مشرق - عضویت در یک کانال تلگرامی کافیست تا از صبح شما هم در جریان افزایش لحظه‌ای قیمت ارز قرار گرفته باشید. قیمتی که امروز رکورد بالاترین نرخ دلار در تاریخ کشور را جابجا کرد و در جایگاه جدیدی ایستاد.

در آخرین ساعات شب گذشته ۱۸ فروردین و پس از فراز و فرود های فراوان، پرونده معاملات هر دلار با قیمت بیش از  ۵ هزار و ۱۰۰ تومان بسته شد. رقمی که شاید کمتر کسی فکر میکرد امروز با جهش ۵۰۰ تومانی مواجه شد و به مرز ۵ هزار و ۷۰۰ تومان برسد.

در این وضعیت اولین سوالی که برای بسیاری از مردم پیش می‌آید این است که چرا دلار گران شد؟ به همین جهت برخی سناریوهای محتمل برای افزایش نرخ ارز در روزهای اخیر و بالاخص امروز را بررسی می‌کنیم.

* نغع بودجه‌ای دولت از افزایش قیمت ارز

اولین و محتمل ترین گزینه برای ریشه‌یابی افزایش نرخ دلار را باید در سیاست‌های ارزی دولت جستجو کرد. طی ماه‌های اخیر که انواع ارز خارجی روند رو به رشد به خود گرفته است بارها و بارها مسئولان دولتی نسبت به افزایش آن ابراز نگرانی کردند اما آنچه در عمل اتفاق افتاد گران شدن بیش از پیش نرخ ارز بود.

به همین دلیل بخشی از کارشناسان معتقدند افزایش قیمت ارز در بازار ، برنامه دولت برای جبران بخشی از کسری بودجه دولت است. از دلایلی که این عده برای توجیه استدلال خود مطرح می‌کنند این است که پیش از این در روزهای آغازین بهمن‌ماه سال ۹۶ حسن روحانی رئیس‌جمهور در گفتگوی تلویزیونی خود با مردم از وضع خوب منابع ارزی کشور سخن گفته بود.

همچنین اخیرا در سخنان مسئولین و برنامه ریزان اقتصادی دولت نیز زمزمه‌هایی از افزایش قیمت ارز وجود دارد که این گزاره را بیشتر تقویت می‌کند.

به عنوان نمونه می‌توان به یادداشت مسعود نیلی دستیار ویژه اقتصادی رئیس‌جمهور اشاره کرد که به افزایش نرخ ارز برای کمک به تولید اشاره می‌کند. نیلی می‌نویسد: وقتی نرخ ارز در خلاف جهت تورم تثبیت می شود، بالاترین و موثرترین کمک به تولید کنندگان خارجی صورت گرفته و بیشترین صدمه به تولید کنندگان داخلی وارد می شود.

اکبر ترکان دیگر مشاور روحانی از جمله حامیان افزایش قیمت دلار است و آن را اقدامی خوب می‌داند. وی در گفت‌وگویی با اشاره به روند افزایش می‌گوید: «اینکه قیمت دلار بالا رفت کار خوبی بود چاره‌ای نبود چون آن موقع مصنوعی  قیمت دلار را پایین نگاه داشته بودند، وقتی سطح عمومی قیمت‌ها بالا می‌رود دلار هم بالا می‌رود.»

گزارش مشرق را در اینجا بخوانید

پشت‌پرده همراهی دولت با افزایش قیمت دلار

بنابراین اگر بی‌عملی دولتی‌ها در کنترل بازار ارز و ادعای رئیس‌جمهور مبنی بر خوب بودن وضعیت منابع ارزی کشور را در کنار هم قرار دهیم، این موضوع به ذهن متبادر میشود که دولت از افزایش قیمت دلار ناراحت نیست و بلکه متنفع است.

دلالان عامل گرانی دلار

جمشید بسم‌الله برای خیلی‌ها آشناست. فردی که در جریان افزایش‌های نرخ دلار در سال ۹۱ به صحنه‌گردان میدانی دلالی ارز در چهاراه‌ اسلامبول تهران معروف شد. این بار هم اما همچون دفعه قبل سودجویی و نقش دلال‌ها در افزایش نرخ ارز پررنگ است.

گرچه دفعه قبل و در اواخر سال گذشته که قیمت ارز خیلی کمتر از روزهای اخیر بالا رفت دولت با برخورد پلیسی سعی در مواجهه با دلالان ارز را داشت اما در حال حاضر دلالان به راحتی در خیابان ها و در شبکه‌های مجازی قیمت را دستکاری و لحظه‌ای بالا می‌برند بدون آنکه نسبت به برخورد دولت ترسی داشته باشند.

ببینید

عکس/ التهاب امروز بازار ارز در تهران

از همین جهت می‌توان دلالان را که البته تعدادشان کم هم نیست و در زمانی که دست صرافی‌ها از ارز خالی است مبالغ زیاد دلار در اختیار دارند را یکی دیگر از عوامل گرانی امروز دلار در نظر گرفت. دلالانی که حالا هر کدام هم برای خودشان کانالی در تلگرام دارند و به‌روز شده‌اند.

احتکار صراف‌ها

معاملات صوری صرافی‌ها در سامانه ثنا برای احتکار ارز و به تبع آن باز شدن راه برای افزایش تقاضا و کاهش عرضه را می‌توان عامل دیگری برای وضعیت نابسامان این روزهای دلار در نظر گرفت. در واقع بسیاری از صرافی‌ها ارزی را که باید در اختیار متقاضیان واقعی انجام دهند، توزیع نمی‌کنند و دلارها را احتکار کرده و با استفاده از نابسامانی بازار، سودهای بالا کسب می‌کنند.

روش کار نیز بدین صورت است که صرافی‌ها با استفاده از کارت‌های اجاره‌ای ملی و عابربانک‌های اجاره‌ای معامله‌هایی را در سامانه ثنا به ثبت می‌رسانند که به هیچ‌وجه واقعی نیست و هیچ ارزی در آن رد و بدل نشده است.  در این میان صرافی‌ها هم حفظ ذخایر خزانه خود را دلیل این رفتار عنوان می‌کنند. بازاری‌ها می‌گویند، هر زمان که قیمت دلار رو به بالاست، کسی دلار نمی‌فروشد؛ چراکه نمی‌تواند دوباره همان میزان را به خزانه خود برگرداند.

بیشتر بخوانید

تاسیس صرافی دختر صفدرحسینی در تلاطم ارزی ۹۰

همانطور که در ماجرای افزایش نرخ ارز در سال ۹۱، صرافی‌ها هم نقش اصلی داشتند و حتی برخی نزدیکان مسئولان کشور هم در آن ایام با تاسیس صرافی به دنبال کسب سود بودند، این بار هم می‌توان نقش صرافان را در نظر گرفت.

آمریکا و مسئله برجام

تهدیدهای گاه و بیگاه مقامات فعلی و قبلی آمریکا درخصوص برجام و ممانعت‌هایی که علی‌رغم توافق، در مسیر دستیابی ایران به منابع ارزی و دلاری ایجاد کردند، یکی از دلایل افزایش قیمت ارز در سال‌های اخیر می‌باشد. ناگفته پیداست که این روند  کژدارومریض  طی‌ مدت اخیر با لفاظی‌های رئیس‌جمهور و مقامات آمریکا علیه ایران با چاشنی خودفروشی صهیونیست‌ها سعودی‌ها شدت گرفته است.

شدت یافتن مواضع طرف آمریکایی علیه ایران و برجام در زمانی که قرار است ترامپ بار دیگر تمدید تحریم‌های هسته‌ای را تعلیق کند این باور را برای برخی به وجود آورده که ممکن است ترامپ از برجام خارج شود. تاثیر روانی این مسئله سبب شده است، مردم عادی به فکر تبدیل دارایی‌های خود به دلار بیفتند.

طبق آخرین آمار ارائه شده، بیش از ۲۰ میلیارد دلار در خانه‌های مردم نگهداری می شود که رقم بسیار بالایی است و لازم است مسئولین هرچه سریعتر فکری به‌حال برگشت این ارزها به چرخه اقتصادی کشور کنند.

محدودیت منابع ارزی دولت

دیگر دلیلی که می‌توان برای افزایش نرخ ارز در نظر گرفت، عدم امکان دسترسی دولت به دارایی‌های ارزی خارجی است. در واقع برخی کارشناسان بر این باورند شرایط کشور براثر تحریم‌ها همچون سال ۹۱ طوری شده است که دولت امکان ورود ارز ناشی از صادرات نفت و منابع گاز و پتروشیمی به کشور را ندارد و از این رو در تنگنای ارزی قرار گرفته است.

تنگنایی که قرار بود با مذاکرات هسته ای و توافق برجام از بین برود اما آنچه در واقع اتفاق افتاد جز در موارد محدودی که آنها هم کارایی خود را از دست داده‌اند، در سایر موارد همچنان دست دولت بسته است و محدودیت و تحریم وجود دارد.

راه حل اصلی

این موارد مطرح شده در کنار دلایل دیگری نظیر ادعای رئیس‌کمیسیون اقتصادی مجلس مبنی بر خروج ۳۰ میلیارد دلار ارز از کشور درماه‌های پایانی سال ۹۶ ، همچنین جو روانی و همراهی ناشی از افزایش لحظه‌ای نرخ ارز، ترس همپیمانان خارجی ایران برای واردات ارز در شرایط تحریم و محاکمه کسانی که در زمان تحریم ها به ایران کمک می‌کردند و... از عمده دلایلی است که این روزها سبب شده قیمت ارز بالا رود.

بیشتر بخوانید

ماجرای خروج ۱۴۰ هزار میلیارد تومان از کشور چیست؟ +عکس

از سوی دیگر افزایش دلار بلاشک اگر درست مدیریت شود می‌تواند در کوتاه مدت کمکی به حرک درآمدن چرخ تولید کشور کند اما در مقابل برخی از ملزومات زندگی را نیز گران می‌کند و تورم با خود به همراه می‌آورد.

از این رو به نظر می‌رسد تنها راه موجود برای خروج از این بحران این باشد که دولتمردان گرچه طی‌ سال‌های گذشته فرصت اتکای اقتصاد به داخل کشور را از دست داده‌اند و همواره با نگاه به سمت بیرون مرزها در پی حل مشکلات کشور بودند، این‌بار و برای جبران کم‌کاری‌های گذشته عزم خود را جزم کنند و با تکیه بر دو اصل ممنوعیت واردات کالاهای دارای مشابه داخلی و حمایت از کالاهای داخلی و در کنار سیاست استفاده از ارزهای مشترک به غیر از دلار در مبادلات بین‌المللی، کشور را از بحران‌های اقتصادی که ممکن است در آینده بازهم تکرار شوند نجات دهد.