به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، حمله موشکی بامداد شنبه به کشور سوریه را شاید بتوان یکی از عجیب ترین تحولات در تاریخ جنگ در این کشور دانست؛ حمله ای در حجم بسیار بالا به اهدافی کم و با درجه اهمیت بسیار کمتر که باعث تعجب بسیاری از کارشناسان شده و حتی در مواردی صدای مخالفان دولت سوریه را نیز درآورده است. از جمله یکی از مسائل عجیب در بحث حمله موشکی مذکور، آمار و ارقام متفاوتی بود که روسیه و آمریکا از نتایج این عملیات ارائه کرده اند. مشرق پیش از این، در دو گزارش به جزییاتی از حمله موشکی به سوریه و روایتی که طرف غربی از این حمله ارائه کرده، پرداخته ولی در این گزارش قصد داریم به روایتی که طرف روسی از ماجرا مطرح کرده و در عین حال سامانه های دفاعی ارتش سوریه که در این درگیری حضور داشتند، بپردازیم.
 

دو گزارش قبلی مشرق درباره حمله به سوریه را از اینجا بخوانید:

آبروریزی کروزهای آمریکایی در مقابل ساختمان‌های خالی و پدافند قوی/ نسخه یواشکی «بیل کلینتون» برای ترامپ چه بود؟ +عکس

واقعا ۱۰۵ موشک به سمت ۳ هدف آسان در سوریه شلیک شد؟/ فاکتورسازی تاجرترین رییس‌جمهور آمریکا برای دوشیدن اسپانسرهای خام +تصاویر ماهواره‌ای

روسها اعلام کرده اند که ۱۰۳ تیر موشک کروز به سمت سوریه شلیک و پدافند هوایی سوریه موفق شده است ۷۱ فروند از این موشک ها را رهگیری و سرنگون کند.

**لیستی که روسها از نقاطی که به آنها حمله شده ارائه کرده اند به این شرح است:

۴ موشک به سمت فرودگاه بین المللی دمشق شلیک شده، ۱۲ تیر موشک نیز به سمت منطقه الضمیر در شمال شرق دمشق شلیک شده که همگی ساقط شده اند. همچنین ۱۸ موشک به سمت فرودگاه Blai شلیک شده که، تمام موشک ها ساقط شده اند. ۱۲ تیر موشک به سمت پایگاه هوایی شعیرات Shayrat  شلیک شده که کلیه این موشک ها نیز ساقط شده اند. از ۹ موشک شلیک شده به سمت پایگاه هوایی المزه Mazzeh در نزدیکی دمشق ۵ فروند ساقط شده اند. ۱۶ موشک به سمت فرودگاه حمص شلیک شده است که ۱۳ تیر آنها سرنگون شده اند.

از سوی دیگر، سه فروند موشک نیز به هدف مذکور برخورد کرده که به فرودگاه خسارت خاصی را وارد نکرده اند. مرکز تحقیقاتی البرزه و جرامانا که هدف اصلی حملات ائتلاف غربی اعلام شده بود مورد حمله ۳۰ تیر موشک کروز قرار گرفته که ۷ تیر از این موشک ها رهگیری و نابود شد. این در حالی است که طرف غربی اعلام کرده است که در مجموع ۱۰۵ تیر موشک کروز به سمت هدف شلیک و کل موشک ها نیز با موفقیت به هدف برخورد کرده است.

زنجیره دفاعی سوری ها شامل کدام موشک ها بود؟

بر اساس آنچه روسها اعلام کرده اند، ارتش سوریه با استفاده از موشک های سام ۳، سام ۵، سام ۶، سام ۸، استرلا ۱۰، سام ۱۷  و پانتسیر که عمدتا در دوران شوروی سابق ساخته شده اند به دفاع در برابر حمله موشکی ائتلاف غربی قرار گرفته است. البته در صحبت های طرف روسی نکته کوتاه و در عین حال مهمی نیز وجود دارد که شاید بتواند به نوعی بخشی از این پازل سردرگم حمله و دفاعی موشکی را پر کند. طرف روسی اعلام کرده است که در ۱۸ ماه گذشته سامانه های دفاع هوایی سوری ها را به طور کل بازیابی کرده و به توسعه آن نیز ادامه خواهد داد. مسئولان روسی همچنین اعلام کرده اند که این حمله احتمالا منجر به تحویل سامانه اس ۳۰۰ به سوریه بشود که در ادامه نگاهی خواهیم داشت به سامانه های دفاعی مورد استفاده سوری ها در جریان مقابله با این حمله موشکی.

در عین حال در گزارشی که روز دوشنبه توسط مقامات روسی منتشر شد به جزییات بیشتری از این حمله اشاره شده و تعداد موشک های شلیک شده از هر سامانه و همچنین تعداد اصابت های موفق نیز اعلام شده است. در ادامه و پس از معرفی هر سامانه، تعداد شلیک و اهداف ساقط شده توسط آن سامانه نیز خواهد آمد. روسیه اعلام کرده که سوریه در مجموع در جریان این درگیری، ۱۱۲ تیر موشک به سمت موشک های کروز غربی شلیک کرده است.

سامانه سام ۳

این سامانه موشکی ساخت شوروی سابق اولین بار در اوایل دهه ۱۹۶۰ میلادی وارد خدمت شده و در جریان جنگ های زیادی نیز حضور داشته است. از جمله سوابق بسیار مهم این موشک ساقط کردن یک فروند هواپیمای پنهانکار F-۱۱۷ نیروی هوایی آمریکا بر فراز یوگسلاوی سابق در سال ۱۹۹۹ میلادی است.

روسها این سامانه را از خدمت ارتش خود خارج کردند اما مدل ارتقاء یافته ای از آن را با قابلیت شلیک موشک های Pechora-۲M در بازار ارائه کردند که ارتش سوریه نیز از دارندگان این سامانه است. این موشک هدایت راداری دارای برد در حدود ۳۲ کیلومتر و ارتفاع درگیری ۲۰ کیلومتر است و رادار جدیدی با قابلیت رهگیری پرنده های با سطح مقطع راداری پایین نیز برای آن نصب شده است. سر جنگی این موشک حدود ۶۰ کیلوگرم بوده و می تواند با اهدافی با سرعت ۱۰۰۰ متر بر ثانیه درگیر شود. پیش از این حداقل در یک مورد و در جریان یکی از حملات موشکی اسراییل به سوریه این سامانه موفق به رهگیری یک موشک کروز هواپرتاب اسراییلی شده بود. بر اساس اعلام روسها این سامانه در جریان درگیری بامداد شنبه ۱۳ موشک شلیک کرده و ۵ هدف را مورد اصابت قرار داده است.

سامانه سام ۵

سامانه دفاع هوایی سام ۵ یا همان اس ۲۰۰ که یک سیستم دفاع هوایی دوربرد توسعه یافته در شوروی سابق بود و در زمان ساخت خود برای مقابله با اهداف بزرگی مثل بمب افکن های آمریکایی ساخته شده بود. این سامانه بسته به موشک مورد استفاده در آن بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ کیلومتر برد دارد و از هدایت راداری بهره می برد. اس ۲۰۰ اخیرا با مورد اصابت قرار دادن یک فروند اف ۱۶ مدل سوفا اسراییلی یک شکار مهم و اتفاقی تاریخی را به اسم خود ثبت کرده بود.

روسیه در سالهای اخیر بسته های ارتقایی برای این سامانه ارائه کرده که شامل استفاده از رادارهای جدید برای این موشک است. با توجه به اندازه و نوع طراحی و ساخت این موشک، بعید است در جریان درگیری مورد نظر، اس ۲۰۰ موفقیتی در برابر موشک های کروز غربی داشته باشد که صحبت مقام روسی نیز این ادعا را تایید می کند. در جریان درگیری ۸ موشک اس ۲۰۰ به طرف هدف ها شلیک شده ولی ظاهرا هیچ کدام از آنها به هدف برخورد نکرده؛ هرچند که ممکن است ترکش های سرجنگی آن، موفقیتی را کسب کرده باشد.

سامانه سام ۶

سامانه دفاع هوایی سام ۶ یکی از موفق ترین سیستم های دفاع هوایی ساخت شوروی سابق است که برای اولین بار در جنگ ۱۹۷۳ اعراب و اسراییل وارد نبرد شده و موفق شد تعداد زیادی از جنگنده های اسراییلی را سرنگون کند. این سامانه دارای قابلیت تحرک کامل بوده و به همین دلیل از بقاء پذیری بالایی در میدان نبرد خصوصا در برابر تهدیدات ضد رادار برخوردار است. این موشک هدایت راداری دارای برد ۲۴ کیلومتر و ارتفاع درگیری ۶ کیلومتر از سطح زمین است.

تا به امروز کشورهای مختلفی بسته های ارتقا زیادی را برای سامانه سام ۶ ارائه داده اند اما مشخص نیست آیا سام های ۶ سوری مورد ارتقاء قرار گرفته اند یا نه. در صورت داشتن حمایت یک رادار مناسب و کشف اولیه و انتقال اطلاعات به سامانه سام ۶ این سیستم توان خوبی برای درگیری با موشک های کروز دارد. سام ۶ های سوری ۲۱ موشک به سمت اهداف خود شلیک کرده و موفق شدند ۱۱ هدف را مورد اصابت قرار دهند.

سامانه سام ۸

سامانه دفاع هوایی متحرک سام ۸ از دیگر سیستم های دفاع هوایی متحرک ساخت شوروی سابق است که در خدمت ارتش سوریه حضور دارد. این سامانه که متعلق به دهه ۱۹۷۰ میلادی است که از هدایت راداری برخوردار بوده و مثل سامانه سام ۶ بر روی تحرک آن تاکید فراوان شده و برد موشک های این سامانه ۱۵ کیلومتر و ارتفاع درگیری موشک های آن ۱۲ کیلومتر است.

تا به اینجا دو سری ارتقاء یکی از طرف بلاروس و دیگری از طرف لهستان برای این کاربران این سامانه موشکی ارائه شده است که مشخص نیست سوریه جزو مشتریان سیستم های جدید باشد یا خیر. همانطور که بالاتر نیز اشاره شد در صورت استفاده از یک رادار کشف و ردگیری پیشرفته در سامانه امکان افزایش شانس این موشک ها برای رهگیری هدف های مورد نظر بسیار بالاتر می رود. این سامانه در جریان درگیری ۱۱ موشک شلیک کرده و ۵ هدف را مورد اصابت قرار داده است.

سامانه استرلا ۱۰

سامانه پدافند هوایی متحرک کوتاه برد استرلا ۱۰ که با کد سام ۱۳ نیز شناخته می شود یک سیستم دفاع هوایی ساخت شوروی سابق برای دهه ۱۹۷۰ میلادی است. این سیستم از ترکیب رادار و سامانه اپتیک برای کشف و قفل بر روی هدف استفاده کرده و موشک های مجهز به سیستم قفل حرارتی را به سمت هدف شلیک می کند. برد و ارتفاع درگیری این موشک در حدود ۵ کیلومتر بوده، سر جنگی این موشک ۵ کیلوگرم و سرعت آن در حدود ۵۵۰ متر بر ثانیه است.

بر اساس اعلام منابع روسی در جریان درگیری این سامانه ۵ موشک شلیک کرده و ۳ هدف را مورد اصابت قرار داده است.

سامانه سام ۱۷

سامانه موشکی سطح به هوای سام ۱۷ یا باک ام ۲ "پیشرفته ترین موشک" به کار رفته در این درگیری محسوب می شود. این موشک با قابلیت تحرک بالا و مقاومت بالا در برابر جنگ الکترونیک از جمله پیشرفته ترین سیستم های ساخت روسیه است که در خدمت ارتش سوریه قرار دارد. این سیستم موشکی از رادار آرایه فازی فعال بهره برده و برد آن در حدود ۵۰ کیلومتر و ارتفاع درگیری آن در حدود ۱۵ کیلومتر است.

برخی تصاویر منتشر شده بعد از درگیری صبحگاه شنبه نشان از شلیک شدن تعداد از موشک های باک ارتش سوریه به سمت اهداف مورد نظر است. در میان سامانه های به کار رفته توسط ارتش سوریه برای مقابله با این حمله، سام ۱۷ از باقی پیشرفته تر بوده و از شانس بسیار بیشتری برای موفقیت در برابر موشک های کروز غربی برخوردار می باشد. باک های سوری ۲۹ موشک به سمت اهداف مورد نظر شلیک کرده اند.

سامانه پانتسیر

مدرنترین سامانه دفاع هوایی حال حاضر ارتش سوریه سامانه دفاع هوایی" پانتسیر" است که به نظر در جریان این درگیری نیز بسیار موفق عمل کرده. این سیستم که در عمل یک سامانه ترکیبی توپ و موشک است در دهه ۹۰ میلادی در روسیه توسعه پیدا کرده و شامل ۲ توپ و ۱۲ موشک است. این سامانه کاملا متحرک بر اساس سفارش مشتری توان نصب بر روی زنجیر چرخ یا کشنده های عادی را داشته و در جریان حضور نیروهای روسی در سوریه نیز چندین بار اهدافی مثل راکت های گراد و پرنده های بدون سرنشین ناشناس در نزدیکی پایگاه روسیه در این کشور را نابود کرده است.

این سامانه توانایی درگیری با اهداف در فاصله ۲۰ کیلومتری و ارتفاع ۱۵ کیلومتر را دارد. در جریان این درگیری سامانه پانتسیر روسی ۲۵ تیر موشک شلیک کرده و ۲۴ هدف را با موفقیت مورد اصابت قرار دادند.