به گزارش مشرق، صندلی وزارت همیشه صندلی لرزانی برای مدیران دولتی بوده است. کم نبوده‌اند وزیرانی که در دوران جمهوری اسلامی روی این صندلی نشسته‌اند و چند ماه بعد با کارت قرمز نمایندگان مجلس، مجبور به بلند شدن از روی آن شده‌اند. حتی این سابقه هم در دولت‌های گذشته وجود داشته که وزرا در دوره مسئولیتشان توسط خود رئیس‌جمهور برکنار شده باشند. به هر حال استیضاح در همه دولت‌ها وجود داشته و دولت محمود احمدی‌نژاد با ۹ استیضاح فعلاً در این زمینه رکورددار است. البته با استیضاح وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی دولت روحانی در این روزها، تعداد استیضاح‌های این دولت هم به عدد ۸ می‌رسد. یعنی بعید نیست در پایان کار دولت روحانی، آنها دولت رکورددار استیضاح در جمهوری اسلامی باشند. در آستانه استیضاح ربیعی توسط مجلس دهم، مروری داریم بر همه استیضاح‌های دولت روحانی؛ دلایل و سرانجام آنها.
*****
29 مرداد 93 || رضا فرجی دانا (وزیر علوم، تحقیقات و فناوری)
حدود یک سال از عمر دولت یازدهم گذشته بود که نخستین استیضاح وزرای این دولت در دستور کار مجلس نهم قرار گرفت. حدود ۵۰نماینده مجلس که عمدتاً عضو جبهه پایداری بودند خواستار استیضاح رضا فرجی‌دانا شدند. اولین چالش وزیر و نمایندگان پارلمان هم بر سر انتصابات وزارت علوم بود. نمایندگان مجلس حدود یک ماه به وزیر علوم فرصت دادند تا اصلاحات مدنظر آنها را انجام دهد، اما وقتی عملاً با پاسخ منفی فرجی‌دانا مواجه شدند ماجرای استیضاح را کلید زدند. حسن روحانی، در جلسه استیضاح این وزیرش حضور نیافت.
چرا استیضاح شد؟
در طرح استیضاح فرجی دانا ۴ علت بیان شده بود: ۱- عدم پذیرش و سرگردانی پذیرفته‌شدگان قانونی بورسیه‌های تحصیلات تکمیلی و متاسفانه ارائه مجوز پذیرش افراد رد صلاحیت شده در این دوره‌ها. ۲-اعزام گروه‌های سیاسی بعضاً دارای سوابق تندروی در قالب کارشناسان ارزیابی عملکرد روسای دانشگاه‌ها که زمینه ایجاد تنش را در دانشگاه‌ها فراهم کرده و تغییر شیوه انتخاب روسای دانشگاه‌ها برخلاف رویه‌های جاری شورایعالی انقلاب فرهنگی. ۳-منصوب کردن عناصر دارای سابقه مشخص در فتنه ۸۸ در مسئولیت‌های مهم ستادی وزارتخانه و عزل اشخاص عالم، متعهد و مدیر از برخی دانشگاه‌ها و نصب افراد دارای سوابق تند و افراطی به ویژه در مدیریت‌های میانی دانشگاه‌ها. ۴-عدم مواجهه درست با تحرکات سیاسی ضدانقلاب و ضدنظام برخی عناصر فعال در دانشگاه‌ها.
سرانجام چه شد؟
نمایندگان مجلس شورای اسلامی از مجموع ۲۷۰ رأی مأخوذه با ۱۴۵ رأی موافق، ۱۵ رأی ممتنع و ۱۱۰ رأی مخالف، اعتماد خود را از رضا فرجی دانا وزیر علوم، تحقیقات و فناوری پس گرفتند.
3 تیر 94 || علی‌اصغر فانی (وزیر آموزش و پرورش)
فانی دومین وزیر دولت یازدهم بود که برای استیضاح راهی بهارستان شد. البته اولین زمزمه‌های استیضاح او یک سال قبل‌تر شنیده شده بود، اما تا تیرماه سال۹۴ اجرایی نشد که خیلی‌ها علت آن را تلاش‌های هیئت رئیسه مجلس برای عملیاتی نشدن این استیضاح می‌دانستند. اما بالاخره ۴۹ نماینده مجلس طرح استیضاح او را تقدیم هیأت‌رئیسه مجلس کردند. نمایندگان مجلس دهم تا قبل از این استیضاح هم ۲بار به فانی به دلایلی مثل انتصابات در وزارت آموزش و پرورش کارت زرد داده بودند. البته او بعد از استیضاح هم دو بار دیگر کارت زرد گرفت تا نامش به عنوان رکورددار استیضاح و کارت زرد در دولت یازدهم ثبت شود. در این جلسه استیضاح هم رئیس جمهور حضور نیافت و معاون اولش را برای دفاع از وزیر راهی مجلس کرد.
چرا استیضاح شد؟
واضح است مجلسی که یک بار فانی را به جلسه استیضاح می‌کشد و ۴ بار هم به او کارت زرد می‌دهد از عملکردش در وزارت آموزش و پرورش راضی نیست. از عمده‌ترین دلایل کارت زردهای مجلسی‌ها به فانی و استیضاح او می‌توان به ناتوانی وزیر در جلب توجه و فعالیت عملی دولت در افزایش فضای آموزشی مناطق محروم کشور، ناتوانی وزیر در حذف تفاوت حقوق و مزایای فرهنگیان نسبت به سایر دستگاه‌ها، بی‌توجهی به وضعیت رفاهی و معیشتی معلمان، وضعیت نابسامان صندوق ذخیره فرهنگیان و بازنشستگان، انتصاب مدیران بازنشسته و بی‌برنامه، بی‌توجهی به سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و انتصابات سیاسی اشاره کرد.
سرانجام چه شد؟
وکلای ملت با ۷۶ رأی موافق، ۱۶۷ رأی مخالف و ۱۳ رأی ممتنع از مجموع ۲۵۶ رأی مأخوذه، به علی‌اصغر فانی برای تصدی سکان وزارت آموزش و پرورش بار دیگر اعتماد کردند.
14 مهر 94 || عباس آخوندی (وزیر راه و شهرسازی)
اگر قرار باشد وزیری به واسطه تجربه به وزرایی که زیر تیغ استیضاح می‌روند مشاوره بدهد، بی‌شک آن وزیر عباس آخوندی است. او با سه استیضاح در مجالس نهم و دهم، نام خود را به عنوان یک رکورددار در این زمینه مطرح کرده است. اولین استیضاح آخوندی در اولین ماه پاییز سال ۹۴ رقم خورد. ۱۵ نماینده مجلس پای طرح استیضاح این وزیر را امضا کرده بودند. حسن روحانی با اینکه طبق آیین‌نامه داخلی مجلس این حق را دارد که به دفاع از وزیر خود بپردازد باز هم به جلسه استیضاح نیامد و جهانگیری به جای او در مجلس حاضر شد.
چرا استیضاح شد؟
متن کامل طرح اولین استیضاح وزیر راه و شهرسازی از آن متن‌های پر و پیمان بود که در ۵ سرفصل، مهم‌ترین محورهای آن بیان شده بود. هر سرفصل هم خودش دارای چهار، پنج مورد بود. عدم انجام تعهدات زمان اخذ رأی اعتماد مثل تأسیس نکردن سازمان ایمنی جاده‌ها، مشکلات حوزه عمومی وزارتخانه مثل عزل نیروهای مؤمن، مشکلات حوزه زمین، مسکن شهری و روستایی مثل ناتوانی در ساماندهی بازار مسکن و تمام نکردن پروژه‌های مسکن مهر، مشکلات حوزه حمل و نقل مثل عدم توجه به آمار تصادفات و تلفات جاده‌ای و مشکلات حوزه مالی وزارتخانه مثل عقد قراردادهای مبهم و غیرشفاف با قیمت‌های غیرواقعی، از جمله دلایل این استیضاح بود.
سرانجام چه شد؟
عباس آخوندی با ۷۲ رأی موافق، ۱۷۵ رأی مخالف و ۵ رأی ممتنع توانست اعتماد دوباره وکلای ملت را برای صدارت بر وزارت راه و شهرسازی کسب کند.
1 اسفند 95 || عباس آخوندی (وزیر راه و شهرسازی)
ساعت ۷ صبح پنجم آذرماه سال ۹۵ حادثه حمل‌ونقلی دردناکی در کشورمان رقم خورد که باعث شد حدود ۳ماه بعد، عباس آخوندی بار دیگر زیر تیغ استیضاح برود. هنوز خیلی‌ها خبر برخورد دو قطار مسافربری در حوالی ایستگاه «هفت‌خوان» در محور سمنان–دامغان را از یاد نبرده‌اند. حادثه‌ای که ۴۷ کشته و ۱۰۳ مصدوم بر جای گذاشت و مرگبارترین حادثه ریلی در ایران پس از حادثه قطار نیشابور (سال ۸۲) لقب گرفت. هرچند محسن پورسیدآقایی، مدیرعامل شرکت راه‌آهن بعد از این حادثه از سمتش استعفا داد و وزیر هم این استعفا را پذیرفت، اما این باعث نشد که نمایندگان از کنار استیضاح آخوندی بگذرند. یکی از نکات جالب و از مشترکات دو استیضاح عباس آخوندی، مخالفت اعضای هیئت رئیسه مجلس با این استیضاح‌ها بود. در ضمن بعد از حادثه قطار، کمیسیون عمران مجلس جلسات متعددی را با آخوندی برگزار کرد و در نهایت، از ۸۶ نماینده مجلس که معتقد به استیضاح وزیر راه بودند، ۳۴ نماینده روی حرف خود باقی ماندند. غایب بزرگ استیضاح وزیر راه و شهرسازی هم مثل همیشه در دولت یازدهم و دوازدهم، حسن روحانی بود.
چرا استیضاح شد؟
قطعاً علت اصلی استیضاح وزیر همان حادثه مرگبار قطار بود، اما در طرح استیضاح نمایندگان موارد دیگری هم مطرح شده بود که عبارت‌اند از: دو سانحه سیستم در دو سال گذشته، به‌کارگیری نیروی بازنشسته علی‌رغم مخالفت وزارت اطلاعات به عنوان مسئول حراست وزارتخانه، توسعه فعالیت اقتصادی بنگاه‌های وابسته به وزیر در حوزه وزارت راه و شهرسازی و نقش فرزند آخوندی در قراردادهای وزارتخانه، مزخرف دانستن مسکن مهر، توقف طرح جامع مسکن و بلاتکلیفی بخش مسکن و عدم معرفی مسکن اجتماعی که در سال اول وزارت جایگزین مسکن مهر شد، توافقات مخفی خرید هواپیما، عدم شفافیت در قراردادهای شرکت فرودگاه‌های کشور، توقف بررسی سانحه آنتونوف ۱۴۹ تهران-طبس و...
سرانجام چه شد؟
نمایندگان با رأی ۷۴ موافق، ۱۷۶ رأی مخالف و ۵ رأی ممتنع از مجموع ۲۵۵ رأی اخذ شده با برکناری وزیر راه و شهرسازی مخالفت کردند.
22 اسفند 96 || عباس آخوندی (وزیر راه و شهرسازی)
آخوندی برای سومین بار در سه سال پشت سرهم به مجلس رفت تا برای چهارمین بار از نمایندگان رأی اعتماد بگیرد. البته او این بار تنها نبود و همزمان مجلس دو وزیر دیگر را هم برای استیضاح به مجلس کشاند. این بار هم یک حادثه دردناک حمل‌ونقلی بیشترین نقش را در استیضاح آخوندی داشت. ۲۹ بهمن ماه بود که خبر سقوط هواپیمای ای‌تی‌آر شرکت هواپیمایی آسمان در رسانه‌ها به سرعت منتشر شد. این هواپیما بعد از ۵۰دقیقه پرواز از تهران به سمت یاسوج در حوالی سمیرم بعد از اصابت به کوه دنا سقوط کرد و ۶۵ کشته برجای گذاشت. یک روز پس از این حادثه، استیضاح عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی با ۲۴ امضا در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی اعلام وصول شد. تفاوت این استیضاح با دو استیضاح قبلی وزیر راه هم در این بود که این بار نمایندگان حامی دولت و اصلاح‌طلب برای استیضاح پیشقدم شده بودند. رئیس‌جمهور باز هم در جلسه استیضاح حضور نیافت تا از حق قانونی خود استفاده کند.
چرا استیضاح شد؟
در طرح استیضاح آخوندی این بار مواردی مثل ناتوانی در مواجهه با بحران‌های موجود در سیستم حمل ونقل کشور، عدم نظارت بر سیستم حمل‌ونقل هوایی و دریایی و بروز مشکلات در کشور و فوت تعداد بسیاری از هموطنان، اجرایی نشدن برنامه‌های ارائه شده به مجلس شورای اسلامی در نوسازی ناوگان حمل ونقل عمومی، بی‌انگیزگی در اداره امور وزارتخانه راه و شهرسازی و عدم پاسخگویی مناسب به مردم و نمایندگان آنها در مجلس شورای اسلامی عنوان شده بود.
سرانجام چه شد؟
این بار هم آخوندی توانست رأی اعتماد بگیرد و استیضاح او با ۱۵۲ رأی منفی ناکام ماند. نمایندگان مجلس با ۱۵۲ رأی مخالف استیضاح، ۹۲ موافق و ۲ ممتنع از مجموع ۲۴۶ رأی مأخوذه با طرح استیضاح وزیر راه و شهرسازی مخالفت کردند.
22 اسفند 96 || علی ربیعی (وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی)
خیلی‌ها معتقدند که علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی باید بسیار زودتر از اسفند۹۶ زیر تیغ استیضاح می‌رفت. بارها از سال۹۲ زمزمه‌هایی برای نوشته شدن طرح‌های استیضاح ربیعی شنیده شد، اما این طرح‌ها هیچ‌گاه به سرانجام نرسید تا این احتمال که آقای وزیر، لابی قوی در مجلس دارد قوت بگیرد. بسیاری می‌گویند که ربیعی در رسانه‌ها هم قدرت خوبی دارد و می‌تواند در زمان لازم برخی از آنها را با خود همراه سازد. حتی در خصوص این استیضاح هم نکته جالب در این بود که طرح با ۴۵ امضا به هیئت‌رئیسه مجلس رفت، اما تا اعلام وصول شود، امضاها به ۲۴ امضا کاهش یافت. بسیاری معتقدند آنچه باعث شد که ربیعی این بار نتواند از ماجرای استیضاح فرار کند، حادثه کشتی سانچی و کشته شدن ۳۲ دریانورد آن بود. این حادثه و فشار افکار عمومی بعد از آن، مجلسی‌ها را وادار به استیضاح وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی کرد. همانطور که رئیس‌جمهور در استیضاح وزیر راه و شهرسازی در این روز حضور نداشت، برای استیضاح ربیعی هم به مجلس نیامد.
چرا استیضاح شد؟
طرح استیضاح وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی به دلیل «عدم توانایی در اداره امور بنگاه‌های وابسته به آن وزارتخانه از قبیل شستا، هواپیمایی آسمان، کشتیرانی و..»، «بالا رفتن بیش از حد بدهی در سازمان‌های وابسته از قبیل تأمین اجتماعی و صندوق بازنشستگی و همچنین به نظام بانکی در شرایطی که این بنگاه‌ها متعلق به سازمان‌های مختلف هستند»، «حادثه نفتکش سانچی»، «طرح تحول سلامت»، «بی‌توجهی به حقوق کارگران» و «عملکرد نامناسب صندوق کارآفرینی» تدوین شد.
سرانجام چه شد؟
ربیعی با رأی بسیار نزدیک توانست دوباره مورد اعتماد مجلس قرار بگیرد. نمایندگان مجلس شورای اسلامی با ۱۲۶ رأی موافق، ۱۲۴ رأی مخالف و ۲ رأی ممتنع از مجموع ۲۵۳ نماینده حاضر به او اعتماد مجدد کردند.
23 اسفند 96 || محمود حجتی (وزیر کشاورزی)
در تاریخ قوه مقننه جمهوری اسلامی بی‌سابقه است که در ۲ روز ۳ وزیر دولت استیضاح شوند، به همین دلیل می‌توان هفته پایانی اسفند ۹۶ را هفته‌ای طوفانی برای مجلس شورای اسلامی قلمداد کرد. بعد از ربیعی و آخوندی، این بار نوبت به محمود حجتی، وزیر کشاورزی رسید تا دوباره از نمایندگان مجلس رأی اعتماد بگیرد. طرح استیضاح حجتی، یکی از کم امضادارترین طرح‌های استیضاح در دولت‌های مختلف به حساب می‌آید. این طرح در ۲۷ دی ۹۶ به کمیسیون کشاورزی ارجاع داده شده بود، اما با توجه به اصرار فقط ۱۰ نفر از نمایندگان اعلام وصول شد. روحانی که روز قبل برای استیضاح دو وزیرش به مجلس نیامده بود، در این روز هم راهی مجلس نشد و معاون اولش را به مجلس فرستاد.
چرا استیضاح شد؟
در طرح متقاضیان استیضاح حجتی «سوءمدیریت‌های موجود در بخش کشاورزی کشور» به عنوان مهم‌ترین دلیل عنوان شده بود. البته نمایندگان موافق استیضاح در سخنرانی‌های جلسه علنی مجلس به مواردی مثل استفاده از افراد بازنشسته و همچنین غیرمتخصص در وزارت کشاورزی، بی‌توجهی به واردات بی‌رویه محصولات کشاورزی مثل برنج، عدم توانایی در تنظیم بازار محصولات داخلی کشاورزی، عدم اجرای الگوی درست کشت و عدم حمایت جدی از کشاورزان، عدم توجه به گزارشات سازمان بازرسی درباره تخلفات مالی در برخی شرکت‌های تابعه وزارت جهاد کشاورزی نیز اشاره کردند.
سرانجام چه شد؟
در پایان جلسه استیضاح و پس از رأی‌گیری، از ۲۲۹ رأی مأخوذه، ۱۰۵ رأی موافق استیضاح، ۱۱۷ رأی مخالف استیضاح و ۷ رأی ممتنع داده شد و به این ترتیب حجتی در سمت وزیر جهاد کشاورزی باقی ماند.
۱۷ مرداد ۱۳۹۷ || علی ربیعی (وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی)
به نظر می‌رسد لابی‌های وزیر پرنفوذ کابینه روحانی این بار هم به ثمر ننشسته و علی ربیعی باید برای دفاع از عملکرد خود راهی بهارستان شود. آن هم در حالی که فقط ۵ ماه از استیضاح قبلی او می‌گذرد. ۱۰ مرداد طرح استیضاح وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی با امضای ۴۰ نماینده مجلس توسط هیئت رئیسه اعلام وصول شد. حتی تا همین چند ساعت قبل هم تلاش‌هایی برای متوقف کردن استیضاح ادامه داشت. روز گذشته ۲۰ نماینده مجلس نامه‌ای خطاب به علی لاریجانی نوشتند و خواستار تجدیدنظر در روند این استیضاح شدند. آنها معتقدند که طرح استیضاح اول باید در کمیسیون تخصصی اجتماعی مجلس بررسی و بعد توسط هیئت‌رئیسه اعلام وصول می‌شده است. خود ربیعی هم سیزدهم مرداد نامه‌ای به رئیس مجلس نوشت و از اینکه برای ارائه توضیح به کمیسیون تخصصی دعوت نشده انتقاد کرد.
چرا استیضاح می‌شود؟
خود آقای وزیر در حساب تؤیترش نوشته که: «در هفت‌ماه ۲بار از مجلس رای گرفتم. دوباره استیضاح می‌شود؛ در حالی که حق دفاع در کمیسیون را نداشتم و مستقیم به صحن آورده شدم. خود را پاسخگوی مردم و نمایندگان می‌دانم. به عموم نمایندگان دلسوز و پاک احترام می‌گذارم. علت اصلی استیضاح را نمی‌دانم ولی استیضاح پس از تنها پنج ماه از استیضاح قبلی را عجیب می‌دانم.» اما به هر حال شنیده می‌شود که مدیریت ضعیف وزیر کار و ازهم‌گسیختگی این وزارتخانه، بی‌توجهی در به‌کارگیری نیروهای جوان در پست‌های حساس و مدیریت‌های کلان این وزارتخانه، عدم توجه عملی به بخش تعاون، تدوین و اجرایی نکردن سند کار شایسته، وضعیت معیشتی بد بازنشستگان، اوضاع مدیریت اقتصادی و درآمدزایی در شستا و سازمان تامین اجتماعی، عدم اجرای قانون بازنشستگان صندوق بیمه روستاییان و عشایر، بالا بودن نرخ بیکاری در کشور و اوضاع وخیم معیشتی کارگران از محورهای استیضاح است.