سرویس اقتصاد مشرق -  سال گذشته و پس از روند افزایشی قیمت سکه در بازار، مسئولان بانک مرکزی، با این استدلال که پیش فروش سکه می‌تواند باعث تعادل بخشی به بازار شده و حباب قیمت سکه را بترکاند، طرح پیش فروش سکه را استارت زدند.

جعفر مهدی زاده مدیر اداره بررسی ها و سیاست های اقتصادی بانک مرکزی در خصوص اجرای این طرح گفته بود: هدف بانک مرکزی، متعادل سازی بازار است و با توجه به این موضوع، طرح پیش فروش سکه انجام می شود.

بیشتر بخوانید

کمک ۷ هزار و ۶۰۰ میلیاردی بانک مرکزی به ثروتمندان

مسعود رحیمی، مدیرکل ریالی و نشر بانک مرکزی نیز دیگر مسئول بانکی بود که از تاثیر پیش فروش بر تعادل بازار سخن گفته بود. طبق گفته وی، بانک مرکزی با هدف تعادل بخشی به بازار، گسترش عرضه و سهولت دسترسی عموم مردم، اقدام به پیش فروش سکه می کند.

طرح مسئله تعادل بخشی به بازار در زمان آغاز اجرای این طرح (۱۷ بهمن سال ۱۳۹۶) در حالی بود که قیمت هر قطعه سکه در بازار اندکی بیش از ۱.۵ میلیون تومان بود که طبق برخی گفته‌ها، قریب به ۲۵۰ هزار تومان آن را حباب تشکیل می‌داد.

حال با این مقدمه به بررسی میزان موفقیت طرح بانک مرکزی برای مدیریت بازار سکه در قریب به ۶ ماه اخیر می‌پردازیم.

۱- قیمت‌هایی که نجومی شدند

یکی از مهم‌ترین دلایلی که برای اجرای این طرح مطرح میشد، از بین بردن حباب قیمت‌ها و به تبع کاهش قیمت بود. اما مشاهده روند بازار سکه در این مدت نشان از واقعیت دیگری دارد. به عبارت دیگر قیمت هر قطعه سکه که در بهمن‌ماه سال گذشته یک میلیون و پانصد هزار تومان بود در مردادماه امسال و با گذشت تقریبا شش ماه به قیمت بیش از ۴.۵ میلیون تومان هم رسید که نشان از رشد ۳۰۰ درصدی دارد.

به عبارت دیگر در مدتی که گذشت، علاوه بر اینکه مقدار بسیاری زیادی سکه در بازار توزیع شد، با این حال قیمت هم کاهش پیدا نکرد. کارشناسان علت این مسئله را ضعف بانک مرکزی در نحوه توزیع سکه می‌دانند چرا که عمده خریداران این قطعات، اقدام به نگهداری و انبار این کالا کرده‌اند و چون در بازار عرضه نشده قیمت بالا رفته است. در واقع عمده خریداران صرفا برای تبدیل نقدینگی به این بازار بی دردسر رجوع کردند.

روند افزایشی قیمت سکه بخصوص در مدت اخیر که سکه های پیش فروش شده وارد بازار شد، علی‌رغم وعده‌های مسئولان بود. رحیمی مدیرکل ریالی و نشر بانک مرکزی در این خصوص گفته بود: انتظار می‌رود با ورود تدریجی و متناسب سکه‌های پیش‌فروش شده به بازار ضمن تامین سکه‌های مورد نیاز مردم، از طریق ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضا، قیمت‌ها نیز کنترل و متعادل شود.

۲- حباب بزرگتر شد

طی چند ماه اخیر "حباب" به پای ثابت توجیهات مسئولان برای افزایش قیمت‌ها تبدیل شده است. بازاری نیست که نسبت به روند بی ثبات قیمت‌های آن انتقاد نشود و مسئولین حباب را مقصر ندانند.

بیشتر بخوانید

لیست بلندبالای بهانه‌های مسؤولان برای افزایش قیمت‌ها

سکه هم از این رویه مستثنی نبود و افزایش قیمتش بارها و بارها به گردن حباب افتاد و حتی اجرای طرح پیش فروش و حراج سکه نیز برای مقابله با همین حباب عنوان شده بود.

در این زمینه مدیرکل ریالی و نشر بانک مرکزی با اشاره به افزایش نرخ سکه بهار آزادی از ابتدای نیمه دوم سال جاری و تصمیم بانک مرکزی برای ورود به این بازار، گفته بود: بانک مرکزی در آن مقطع از طریق حراج در بانک کارگشایی به صورت محدود به بازار سکه ورود کرد و در مدت کوتاهی از آذرماه سال جاری تاکنون تعداد ۱۰۷ هزار قطعه نیم سکه و ۱۲۰ هزار قطعه سکه تمام بهار آزادی به صورت نقدی به خریداران فروخته شد و با این ورود، حباب ۲۵۰ هزار تومانی سکه به طور کامل تخلیه شد.

بیشتر بخوانید

نقش مسئولان در افزایش حباب قیمت‌ها

اما در طرف مقابل مشاهده قیمت‌های جدید در بازار که حوالی ۴ میلیون تومان رقم میخورد، نشان داد نه تنها با پیش فروش و حراج، حباب قیمت سکه کاهش پیدا نکرد بلکه بیشتر هم شد.

طبق بررسی های انجام شده اگر قیمت دلار در بازار آزاد را هم اکنون ۱۰ هزار و ۵۰۰ تومان در نظر بگیریم، باز هم سکه رقمی نزدیک به ۳ برابر قبل و بیش از ۶۰۰ هزار تومان حباب دارد. بنابراین بانک مرکزی در سیاست کاهش حباب قیمت ها نیز شکست خورد.

۳- کاهش ذخایر  طلای بانکی

دیگر اشتباه بانک مرکزی در طرح پیش فروش سکه که می‌توان از آن به تاراج ذخایر کشور نیز نام برد، فروش بدون محدودیت سکه بود. مسئولان بانک مرکزی از همان روز اول اعلام کرده بودند با توجه به اینکه ذخایر شمش و سکه بانک مرکزی در حد کافی و قابل قبول است محدودیتی در فروش و عرضه سکه نداریم و به مقدار تقاضای مردم پیش فروش انجام خواهد شد.

 بنابراین عده ای مردم پول های کلانی را وارد این بازار کردند و  سکه های زیادی خریداری کردند. برای نمونه یک جوان متولد سال ۶۵ در این طرح بیش از ۳۸ هزار سکه خریداری کرده است.

بیشتر بخوانید

۱۰ خریدار بزرگ سکه چه کسانی هستند +اسامی

طبق اعلام مسئولان، در طرح پیش فروش سکه ۷ میلیون و ۶۵۰ هزار قطعه سکه پیش فروش شده است و با توجه به اینکه هر قطعه اندکی بیش از ۸.۱ گرم طلا وزن دارد، بنابراین می‌توان گفت طی این طرح قریب به ۶۲ تن از ذخایر طلای کشور در اختیار ۱۱۴ هزارنفر که سکه پیش خرید کرده بودند قرار گرفت.

۴- رانت میلیاردی برای خریداران

سود حداقلی اجرای طرح پیش فروش برای هرکدام از خریداران به ازای هر قطعه سکه، بیش از ۱ میلیون تومان بوده است. در واقع طی کمتر از ۶ ماه، عده‌ای توانستند از این رانت به وجود آمده استفاده و سودهای کلان ببرند. طبق برخی اخبار بیش از ۳۸۰ هزار قطعه سکه پیش فروش شده در اختیار ۵۰ نفر قرار دارد که به این معنی است این افراد در این مدت حداقل ۴۰۰ میلیارد تومان سود کسب کردند.

بیشتر بخوانید

رانت‌های کلانی که سیاست‌های دولت ایجاد کرد

از سوی دیگر وقتی برخی افراد پول های کلان خود را وارد این بازار کرده و بنابر اخبار موجود این حجم سکه وارد بازار نشده و به نوعی احتکار شده‌اند، برای برخی از خریداران بخصوص خریداران کلان، کاهش قیمت به معنای ضرر است. بنابراین این گروه که هم پول کلانی دارند و هم ذخیره سکه فراوان، هر اقدامی انجام میدهند که نه تنها قیمت ها پایین نیاید بلکه از همه ابزارها استفاده کنند تا با دلالی و... قیمت ها را بالاتر ببرند.

لزوم معرفی و محاکمه عاملان

رهبرانقلاب اخیرا در بخشی از دیداری که با اقشار مختلف مردم داشتند به مسئله نحوه توزیع سکه اشاره کردند و فرمودند:  ارز را یا سکّه را وقتی که به‌صورت غلط تقسیم میکنند، این دو طرف دارد: یکی آن که می‌آید این را میگیرد و مثلاً فرض کنید قاچاقچی است یا به قاچاقچی میفروشد؛ یکی آن که این را میدهد. ما همه‌اش داریم دنبال آن کسی که «میگیرد» میگردیم -مفسد اقتصادی، قاچاقچی- درحالی‌که تقصیر عمده متوجّه آن کسی است که «داد»؛ او را باید دنبال کرد... بالاخره یک تخلّفی انجام گرفته، یک خطای بزرگ انجام گرفته. نمیگوییم هم «خیانت»؛ زبان بنده این‌جور نمیگردد که راحت بگوییم فلانی یا فلان‌کَس‌ها خیانت میکنند؛ نه، امّا بالاخره خطا کردند و خطای مهمّی کردند که ضررش به مردم برگشت.

بیشتر بخوانید

اقدامات ویژه رهبرانقلاب برای شرایط اقتصادی کشور

ایشان پیش از این نیز چه در دیدار با هیئت دولت که به دعوت ایشان انجام شده بود ضمن توصیه به برخورد قاطع با اخلالگران نسبت به برخورد با متخلفان فرموده بودند: باید با متخلفان در هر سطحی که هستند برخورد شود.

حال به نظر می‌رسد پس از چندین بار تاکید ایشان و دستور به رئیس جمهور برای ارائه گزارش، لازم باشد به طور صریح و شفاف برای مردم مشخص شود چه کسی یا کسانی پشت پرده این تصمیم بانک مرکزی که هدردهنده منابع کشور بود، قرار داشتند و در طرف مقابل دستگاه قضایی نیز همانگونه که معاون ارزی سابق بانک مرکزی را بازداشت نمود، مسئولان و تصمیم‌سازان این طرح که موجب هدر رفت منابع کشور شد را نیز به طور علنی محاکمه نمایند.

همچنین مجلس نیز با توجه به شرایط خاص فعلی، برنامه‌ای برای مدیریت نقدینگی کشور و همچنین نحوه ورود این سکه‌های فروخته شده به بازار ارائه نمایند.