به گزارش مشرق، تابستان ۲۰۱۸ یکی از گرم ترین تابستان های تاریخ به حساب می آید. موج گرما نقاط مختلف زمین را در برگرفته و حتی در برخی نقاط مانند کانادا، ژاپن و کراچی قربانیانی به جا گذاشته است. اما علاوه بر آن بر چرخه تولید محصولات کشاورزی نیز خسارت زده است.
بیشتر بخوانید:
ناگفته‌هایی از پروژه بارورسازی ابرها
این درحالی است که از مدت ها قبل دانشمندان درباره عواقب انتشار گازهای گلخانه ای و تغییرات الگوهای آب و هوایی هشدار داده بودند. پدیده ای که با ظهور سونامی های مختلف در اوایل قرن بیست و یکم در آمریکا خودنمایی کرد، اکنون دامنه دار شده و ساکنان زمین را نگران کرده است. درهمین راستا دانشمندان تحقیقات مختلفی انجام دادند و این روند و دلایل و پیامدهای آن را از زوایای مختلف بررسی کرده اند. این تحقیقات نشان می دهد روند گرمایش زمین همچنان ادامه دارد.
۲۰۱۶ گرمترین سال
گرمایش جهانی روندی نیست که به تازگی آغاز شده باشد. طبق تاریخچه ثبت دما، بالارفتن دمای زمین از دهه ۱۹۵۰ میلادی آغاز شد. این روند هرچند نامحسوس تا اواخر قرن بیستم ادامه داشت. اما از آغاز قرن بیست و یکم روند افزایش دما محسوس تر شده است. ۱۷ مورد از ۱۸ سال بسیار گرم دنیا در ۱۳۶ سال اخیر، پس از ۲۰۰۱ میلادی اتفاق افتاده اند.
درهمین راستا ناسا آمار دقیقی از تغییرات دمای جهانی فراهم کرده است. این سازمان در نموداری متوسط ناهنجاری یا نوسانات سالانه دمای جهان را نشان می دهد. طبق این نمودار متوسط ناهنجاری دمای جهان از ۱۹۵۱ تا ۱۹۸۰ میلادی رشد کرده است.
در سال ۲۰۰۱ میلادی متوسط ناهنجاری سالانه دمای هوای زمینANNUAL AVERAGE ANOMALY) ۰.۵۴ ) درجه سانتیگراد بود که این شاخص در ۲۰۰۳ میلادی به ۰.۶۱ درجه سانتیگراد رسید. اما پس از کاهشی بسیار شدید، در ۲۰۱۰ میلادی متوسط ناهنجاری سالانه دمای هوا به ۰.۷ درجه سانتیگراد رسید. این درحالی است که بعد از ۲۰۱۰ میلادی ناهنجاری دما هر سال بیشتر شد. به طوری که در سال ۲۰۱۷ میلادی ناهنجاری سالانه دمای هوای جهان به ۰.۹ درجه سانتیگراد رسید.
| سال |
میزان ناهنجاری دمای سالانه زمین |
| ۲۰۰۰ |
۰.۴ |
| ۲۰۰۱ |
۰.۵۴ |
| ۲۰۰۲ |
۰.۶۲ |
| ۲۰۰۳ |
۰.۶۱ |
| ۲۰۰۴ |
۰.۵۳ |
| ۲۰۰۵ |
۰.۶۷ |
| ۲۰۰۶ |
۰.۶۲ |
| ۲۰۰۷ |
۰.۶۴ |
| ۲۰۰۸ |
۰.۵۸ |
| ۲۰۰۹ |
۰.۶۳ |
| ۲۰۱۰ |
۰.۷ |
| ۲۰۱۱ |
۰.۵۷ |
| ۲۰۱۲ |
۰.۶۱ |
| ۲۰۱۳ |
۰.۶۴ |
| ۲۰۱۴ |
۰.۷۳ |
| ۲۰۱۵ |
۰.۸۶ |
| ۲۰۱۶ |
۰.۹۹ |
| ۲۰۱۷ |
۰.۹ |
رکوردهای افزایش دما
از زمان تاریخچه ثبت دماها، سال های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ شاهد گرم ترین ماه های می در تاریخ بوده اند.
تابستان ۲۰۱۸چهارمین تابستان گرم تاریخ است. در تابستان جاری گرمایش در سراسر نقاط جهان دیده شد به هرحال تابستان ۲۰۱۸ چهارمین تابستان گرم تاریخ است. در تابستان جاری گرمایش در سراسر نقاط جهان دیده شد. دمای هوای دهکده ای در عمان به مدت ۵۱ ساعت متوالی بالاتر از ۴۲ درجه سانتیگراد بود. در ماه جولای دمای ۴۱ درجه سانتیگراد در ژاپن نیز رکورد زد. این درحالی است که ۷۰ نفر در کانادا به دلیل موج گرما فوت کرده اند. در ژاپن بیش از ۵۷ هزار نفر فوت کرده اند. همچنین موج گرما در کراچی نیز ۶۵ قربانی گرفته است. می ۲۰۱۸ همچنین چهل و دومین ماه می است که دمای هوا افزایش می یابد.
نوسانات دمای آب و هوا در می ۲۰۱۸ در نقشه زیر نشان داده شده است.
نوسانات دمای آب و هوا در ژوئن ۲۰۱۸ نیز در نقشه زیر نشان داده شده است.
آسیب پذیرترین نقاط دنیا در برابر پدیده گرمایش زمین
بر اساس اعلام یک سایت تحلیلی، مردم ویتنام و شیلی بیشتر از بقیه کشورها نگران تاثیرات تغییرات جوی هستند. زیر از آسیب پذیرترین کشورها در برابر این تغییرات محسوب می شوند مردم ویتنام و شیلی بیشتر از بقیه کشورها نگران تاثیرات تغییرات جوی هستند. زیرا آسیب پذیرترین کشورها در برابر این تغییرات هستند. اما ساکنان چند کشور در آسیا و آمریکای لاتین نیز تحت تأثیر این موضوع قرار می گیرند. تاثیرات تغییرات جوی و تغییرات آب و هوایی مهمترین چالش در این کشورها به حساب می آید. به طوریکه حتی از مهاجرت، عدم تساوی درآمد، بحران پناهجویان و تروریسم هم مهم تر است.
از سوی دیگر بیش از یک چهارم جمعیت چین، کلمبیا و مکزیک نیز معتقدند تغییرات آب وهوایی بزرگترین تهدید برای مردم است. این درحالی است که طبق تحقیق بانک جهانی ویتنام یکی از آسیب پذیرترین کشورها در رویارویی با تغییرات آب و هوا است. دلیل عمده این آسیب پذیری نیز افزایش سطح دریا است. ۸۵ درصد این کشور در ارتفاع کمتر از ۱۰۰۰ متری سطح دریاست. افزایش سطح دریا، شور شدن آب و گرم تر شدن آب بدان معناست که زندگی برای کشاورزان سخت تر می شود.
در شیلی نیز خشکسالی عظیمی در ۲۰۱۰ آغاز شد و مناطق مرکزی این کشور ۱۰سال با گرمای بی سابقه مواجه بودند. این درحالی است که ۸۰ درصد جمعیت شیلی در مناطق مرکزی آن زندگی می کنند. منطقه Laguna de Aculeo که زمانی یک مقصد تفریحی محبوب در این کشور بود، اکنون تقریبا خشک شده است. در ۲۰۱۷ این کشور شاهد بدترین آتش سوزی در طبیعت در تاریخ خود بود. در این آتش سوزی بیش از ۲۳۰۰ مایل مربع زمین سوخت.
علاوه بر شیلی، در کلمبیا نیز یکی از مهمترین مشکلات تغییرات آب و هوایی است. بیشتر جمعیت کلمبیا در مناطق ساحلی یا رشته کوه های آندس زندگی می کنند که در آنجا کاهش قابل توجهی ذخایر آب و تنوع زیستی مشاهده می شود. یخچال های طبیعی کلمبیا هم مانند شیلی به دلیل افزایش دما در حال آب شدن هستند.
این در حالی است که طبق گزارش بانک جهانی، در بلند مدت تمام کشورها در رشته کوه آندس تحت تاثیر تغییرات آب و هوایی قرار می گیرند. ذوب شدن یخچال ها با سرعت بیشتر چرخه آب منطقه ای را دگرگون می کند.
از سوی دیگر تغییرات آب وهوایی در چین که با آلودگی هوا نیز دست و پنجه نرم می کند، مردم را نگران کرده است. بیشتر شهرهای بزرگ چین در ساحل و مورد تهدید بالا آمدن آب دریا هستند.
همچنین طبق تحقیقی که پژوهشگران موسسه MIT انجام داده اند همزمان با گرمایش زمین، منطقه حاصلخیز شمال چین (North China Plain) غیرقابل سکونت می شود. این منطقه بخشی از زمین های اطراف رودخانه زرد است و پرجمعیت ترین منطقه در کره زمین به شمار می آید.
مقصر اصلی گسترش موج گرما
درهرحال با توجه به آنچه گفته شد به نظر می رسد امواج گرما یکی از پیامدهای تغییرات آب و هوایی باشد. شواهد زیادی حاکی از آن است که جهان در سال های آتی با امواج گرمای طولانی تری دست و پنجه نرم کند. البته شدت این امواج نیز افزایش می یابد.
به نوشته سی ان ان، امواج گرما در دهه های آتی به مشکلات بزرگتری تبدیل می شوند زیرا این رویداد در بخش وسیع تری از زمین اتفاق می افتد. این بخشی از یافته های تحقیقی است که در نشریهNature Climate Change منتشر شده است.
امواج گرمای شدید مانند نمونه هایی که در هفته های قبل نیمکره شمالی زمین را سوزانده، بیشتر اوقات یکی از تاثیرات مستقیم تغییرات آب و هوایی ناشی از فعالیت های انسانی قلمداد می شود.
طبق این تحقیق چنانچه انتشار گازهای گلخانه ای با روند فعلی ادامه یابد، تا ۲۱۰۰ میلادی از هر ۴ نفر روی زمین، ۳ نفر ۲۰ روز از سال را در معرض گرما و رطوبت ناشی از امواج مرگبار گرما می گذرانند. در حال حاضر از هر ۳ نفر یک نفر در چنین شرایطی است.
نمودار متوسط غلظت ماهانه دی اکسید کربن از ۱۹۵۸ تا ۲۰۱۷
حتی اگر انسان با قدرت هرچه تمام تر سعی در کاهش انتشار گازهای گلخانه ای کند، باز هم افزایش دما و سطح رطوبت به افزایش شدت و تراکم امواج مرگبار گرما منجر می شود.
کامیلو مورا یکی از استادیاران دانشگاه هاوایی می گوید: نگرش ما نسبت به محیط زیست چندان دقیق نبوده است. ما آینده خود را ویران کرده ایم. اکنون درخصوص گسترش امواج گرما نیز اقدامات ما فقط می تواند شرایط را بین بد و بدتر تغییر دهد.
بسیاری از مردم در سراسر دنیا بهای افزایش دمای هوا را می پردازند. این درحالی است که مدل های آب و هوایی نیز نشان می دهند این روند در آینده بدتر می شود و اگر از انتشار گازهای گلخانه ای کاسته نشود باید منتظر بود اوضاع آب و هوایی بدتر نیز شود.
چه چیزی امواج گرما را مرگبار می کند؟
گروهی از محققان بین المللی به رهبری مورا و دانشگاه هاوایی، طی تحقیقی که در نیچر منتشر شده است، صدها موج گرمای تاریخی را بررسی کردند تا مشخص شود کدام شرایط آب و هوایی خطری بزرگ به حساب می آید. آنها اطلاعات مربوط به ۷۸۳ موج گرمای مرگبار در ۱۶۴ شهر از ۳۶ کشور را بررسی و یک آستانه مشترک برای تحمل گرما کشف کردند که بالاتر از این حد می تواند شرایط را برای انسان مرگبار کند.
این آستانه به عنوان «دمای حباب مرطوب» (wet-bulb temperature) شناخته شده است. دمای حباب تر در حقیقت ترکیبی از گرما و رطوبت برای ایجاد یک شاخص بررسی وضعیت نجات انسان در آب و هوای بسیار گرم است.
هنگامیکه دمای حباب مرطوب بالاتر از ۳۵ درجه سانتیگراد برود، بدن نمی تواند خود را خنک کند و در نتیجه انسان فقط چند ساعت می تواند در شرایط مذکور زنده بماند.
اگر حباب دمای مرطوب بیش از ۳۵ درجه سانتیگراد شود، حتی ورزشکاران با آمادگی بدنی بالا نیز نمی توانند زنده بمانند.
به هرحال شناسایی این آستانه اکنون به ما کمک می کند شرایطی را شناسایی کنیم که برای مردم خطرناک است. آستانه دما نه با دمای هوا بلکه با رطوبت مرتبط است. عرق کردن بدن انسان فرایندی است که با تبخیر کردن گرما، بدن را خنک می کند. اما با افزایش رطوبت تاثیرگذاری این فرایند کمتر می شود.
گسترش تاثیرگذاری امواج گرما در آینده
تحقیقات مختلفی درباره ادامه روند گرما انجام شده است که نتایج آن تصویر خوشایندی را از آینده جهان ترسیم نمی کند. بر اساس این تحقیقات، آستانه حباب تر در تابستان ها در شهرهایی با آب و هوای گرمتر و مرطوب تر افزایش می یابد. در حال حاضر ۳۰ درصد جمعیت جهان و حدود ۱۳ درصد سطح خشکی زمین سالانه حداقل ۲۰ روز شاهد رسیدن دما به آستانه گرما هستند. تا ۲۱۰۰ میلادی ۷۴ درصد جمعیت جهان و حدود ۴۷ درصد سطح خشکی زمین ۲۰ روز از سال را در دمای آستانه گرما زندگی می کنند.
البته کاهش شدید انتشار گازهای گلخانه ای تا حد کمی به کندتر شدن این روند کمک می کند. اگر رهبران جهان به توافقنامه پاریس عمل کنند، بازهم ۵۰ درصد جمعیت جهان از نتایج گرمایش شدید آسیب می بینند. اما اگر هیچ کاری انجام نشود، بیش از ۷۰ درصد جمعیت تحت تاثیر امواج گرما قرار می گیرند.
تحقیقات نشان می دهد حیات انسان و موجودات در مناطق استوایی بیش از نقاط دیگر در خطر خواهد بود. طبق این تحقیق از آنجا که آب وهوای مناطق استوایی در طی سال گرمتر و مرطوب تر است، رسیدن به دمای آستانه زودتر رخ می دهد.
به این ترتیب در مناطقی مانند اندونزی دمای هوا در کل سال بالاتر از حد خطرناک خواهد بود. متاسفانه بسیاری از نقاط جهان نیز به سختی می توانند خود را با امواج گرما وفق دهند و دسترسی به تهویه هوا و شبکه های توزیع برق نیز مشکل تر خواهد بود. در همین راستا دولت ها باید علاوه بر در نظر گرفتن اقداماتی برای کاهش گازهای گلخانه ای، برای مقابله با پیامدهای این رویدادها نیز آماده شوند. زیرا به نظر می رسد امواج گرما در سال های آتی همچنان بر زندگی انسان تاثیر بگذارد.