به گزارش مشرق به نقل از روابط عمومی شبکه چهار سیما: برنامه تحلیلی «این. ج.ا» که به بررسی الگوی کشورداری در جمهوری اسلامی ایران می‌پردازد با موضوع «حکمرانی بانکی» با اجرای محمد لسانی و باحضور طهماسب مظاهری رییس کل اسبق بانک مرکزی و دکتر حسین درودیان پژوهشگر اقتصادی روز جمعه به روی آنتن شبکه چهار رفت.
در ابتدای این برنامه محسن مهدیان روزنامه نگار برای باز کردن موضوع به تعداد شعبات بالای بانک‌ها در کشور اشاره کرد و گفت: چه اتفاقی افتاده که بانک‌های ایران به این سطح از سودآوری رسیدند که تعداد شعباتشان اینقدر بالاست. گزارش بانک جهانی نشان می‌دهد میزان شعبات بانکی ما از سطح استاندارد جهانی و حتی کشورهای با درآمدبالا نیز بیشتر است. این به معنای سودآوری قابل اعتنای نظام بانکی ماست.
وی افزود: بانک‌های ایران در شرایط اقتصادی مختلف از سودآورترین بخش‌ها هستند. در یک دوره مشخص که نرخ رشد اقتصادی بین صفر تا 3 درصد است سود بانکی ما 40 درصد می‌باشد. در این شرایط بین منافع بانکی، منافع تولیدی و منافع سیاست‌های حکومتی تعارض وجود دارد.
وی درادامه مهمترین مانع برای رشد تولید را پرداخت تسهیلات بانکی دانست و اظهار کرد: با توجه به نظرسنجی مرکز پژوهش‌های مجلس تولیدکنندگان مهمترین معضلاتشان را پرداخت تسهیلات بانکی می‌دانند و این موضوع برای آنها از فساد اقتصادی و تحریم‌های بانکی مانع جدی‌تری قلمداد می‌شود. نظام بانکی ما به چه نحوی عمل کرده که تولیدکنندگان همچنان معترض مشکل نقدینگی هستند و دولت نیز حمایتی نمی‌کند.
پس از اظهارات مهدیان در ابتدای این برنامه مظاهری در پاسخ به این سؤال که در حال حاضر جریان نقدینگی و بانکداری کشور، ارزش پول پنج هزارتومانی منتشرشده در دوره ریاست شما بر بانک مرکزی را به کجا رسانده است، گفت: ارزش پول ملی تابعی از نسبت افزایش نقدینگی در کل اقتصاد و رشد تولید ناخالص کشور است. اگر در کشوری رشد نقدینگی و رشد تولید ناخالص هماهنگ و تقریباً مساوی رشد کند ارزش پول ملی حفظ می‌شود. معمولاً برخی کشورها برای افزایش سرعت حرکت اقتصادی اجازه می‌دهند نقدینگی یک درصد محدودی از رشد اقتصادی سریعتر رشد کند. اگر رشد نقدینگی دو الی سه درصد بیشتر از رشد اقتصادی باشد تورم یکی دو درصد ایجاد می‌شود که این تورم می‌تواند اقتصاد کشور را روغن کاری کند.
وی در ادامه افزود: با یک سیاست اشتباه طی 12 سال گذشته اجازه دادیم نقدینگی کشور بسیار بیشتر از تولید ناخالص شود. روزی که من رییس بانک مرکزی بودم نقدینگی 140 میلیارد تومان بود اما امروز به 1600 میلیارد تومان یعنی 12 برابر رسیده است. در این مدت به طور متوسط تولید ناخالص کشور دو یا سه درصد بوده است که در سه سال آخر دوره آقای احمدی نژاد منفی و در دولت روحانی متوسط 4 درصد بوده است.
رییس اسبق بانک مرکزی ادامه داد: در این مدت حدود 50 درصد رشد تولید ناخالصی داشتیم در حالی که میزان نقدینگی 10 برابر شد. در نتیجه نقدینگی حدوداً 7 برابر بیشتر از تولید ناخالص شده که به همین میزان ارزش پول ملی کاهش پیدا کرده است و تورم به شدت بالا رفت.
مظاهری بیان داشت: اگر به عملکرد چهارسال دولت آقای روحانی متمرکز شویم، این دولت نقدینگی را با 600 هزار میلیاردتومان تحویل گرفت اما در حال حاضر با 1600 میلیاردتومان نقدینگی شاهد دونیم برابر شدن آن هستیم. این افزایش نقدینگی قدرت خرید ایجاد می‌کند اما اگر در مقابل قدرت خرید، تبدیل به قدرت خرید کالاو خدمات نشود تورم ایجاد می‌شود. دولت علی رغم ایجاد نقدینگی با ابزارهای مختلف از خرید خدمات و کالا ممانعت به عمل آورد که نتیجه چنین عملی سرکوب تورم در بازده یک یا دوساله شد اما بعد از این مدت تورم به طورناگهانی جهش پیدا کرد و همین وضعی که هم اکنون شاهدش هستیم به وجود آمد.
در ادامه برنامه درودیان درخصوص وضعیت نظام بانکی و حکمرانی بانکی کشور گفت: آخرین آمار نقدینگی حدود 1600 هزار میلیاردتومان است که این رقم در نیمه سال 92 حدود 506 هزار میلیاردتومان بوده است که نشان دهنده رشد سالانه 27 درصد نقدینگی در کشور است.
این پژوهشگر اقتصادی با بیان اینکه نرخ سودبانکی سپرده و تسهیلات در ایران رقم قابل توجهی است، گفت: نرخ سود بانکی با میزان تورم تعیین می‌شود اما در چند سال گذشته میزان تورم پایین آمد ولی نرخ سود همچنان بالا ماند و این شکاف سبب شد که تعادل به هم بخورد و مشکل ایجاد شود. این نرخ سودبانکی سبب شد تا 83 درصد سپرده‌های مردم به صورت فریز شده در بانک‌ها بماند که در نتیجه سرعت گردش پول پایین آمد و رکود ایجاد شد. عامل اصلی رکود عدم گردش اقتصاد است که در کوتاه مدت اثر ضد تورمی دارد اما سپس مانند فنر آزاد شده نرخ تورم جهش پیدا می‌کند.
درودیان با بیان اینکه برای حل مشکل نقدینگی بجای توجه به گذشته باید نگاه رو به آینده باشیم گفت: اعدادی که در کوتاه مدت اضافه می‌شود به قدری سنگین و قابل توجه است که اگر هم و غممان این باشد که در گذشته چه شد وعدد الان را چیکار کنیم عدد بعدی می‌آید و سیل ما را می‌برد. در حال حاضر طبق براوردها بانک‌ها زیان انتظاری 35 تا 50 درصدی را تجربه می‌کنند و سرمایه بانک‌های خصوصی هم منفی شده است. این زیان‌های عظیم از نسبت نقدینگی به تولید ملی کشور ناشی می‌شود.
مظاهریان در پاسخ به این سؤال که نقدینگی از کجا می‌آید که به این شکل رشد می‌کند، اظهار داشت: یکی از مهمترین دلایل ایجاد نقدینگی رشد پایه پولی است، رشد پایه پولی یعنی پولی که بانک مرکزی به دولت و بانک‌ها می‌دهد و به طور کلی هر پولی که از بانک مرکزی خارج می‌شود رشد پایه پولی است؛ که امروز این شش برابر شدن رشد پایه پولی منجر به نقدینگی شده است.
وی در ادامه علت افزایش رشد پایه پولی را ارجاع دولت برای تأمین هزینه‌ها به منابع نظام بانکی دانست و گفت: بانک مرکزی بخشی از اعتباراتش را برای واگذاری به دولت و مردم در اختیار بانک‌ها گذاشته یا به طور مستقیم خود به دولت داده و دولت برای تأمین نیازهایش بیش از حد نیاز و تصور به بانک مرکزی اتکا کرده است.
رئیس اسبق بانک مرکزی به سه مکانیزم تسهیلات بانک‌ها اشاره کرد و گفت: دولت و بانک مرکزی درقالب سه مکانیزم تسهیلات تکلیفی، اجباری و دستوری را ایجاد کردند و سپس در قالب این سازوکار به بانک‌ها دستور دادند که این پرداخت‌ها صورت گیرد. این سازوکار تحت عنوان تسهیلات دیکته شده دولت به بانک‌ها بود. اگر بانک مرکزی استقلال داشت و در مقابل دستور، تقاضا و خواست دولت برای تسهیلات مقاومت می‌کرد شاهد مشکلات این چنینی نبودیم.
مظاهری اظهار کرد: یکی از عوامل بسیار مهم در رشد نقدینگی تسهیلاتی است که به مشتریان داده می‌شود در چنین فرایندی سودی توسط مشتریان به دست نمی‌آید که به بانک‌ها بپردازند اما بانک‌ها سودها را به سرعت شناسایی کرده و در اختیار سپرده گذاران می‌گذارند. اقتصادی که در شرایط رکود است سودآوری ندارد و مجموعه فعالیت‌های اقتصادی‌اش نمی‌تواند سودآوری داشته باشد.
سپس درودیان درخصوص علت وضعیت امروز نظام پولی و بانکی گفت: وضعیت امروز معلول یک دستگاه فکری است که ما در 5 سال اخیر آن را اتخاذ کردیم. ایده فکری‌ای که در جریان متعارف و اصلی تحلیل اقتصادی در جهان وجود دارد این است که می‌گوید نقدینگی زمانی رشد می‌کند که دولت از بانک مرکزی قرض یا آزادسازی نرخ بهره انجام می‌گیرد. اگر دولت به سمت بانک مرکزی نرود و نخواهد از بانک مرکزی قرض بگیرد، نقدینگی مهار و تورم کنترل می‌شود.
وی افزود: بحث درون زایی نقدینگی محصول کنش و واکنش خود سیستم بانکی است. سرکوب تورم و رفتار نیمه انقباضی باعث می‌شود که نرخ بهره بالا رفته، سرعت گردش پول کاهش یابد در نتیجه اقتصاد دچار رکود می‌شود. از آن طرف تورم موقت پائین می‌آید ولی نقدینگی با نرخ 27 درصد همچنان رشد می‌کند اینها با هم جمع و یک جا رها می‌شود و اثر خود را وارد می‌کند.
درودیان در پاسخ به این سؤال که سیستم بانکداری ما باید چه کند، گفت: من تأکید دارم که ما باید بگوییم که چه کاری نباید بکنیم. باید ببینیم این وضعیتی که الان رقم خورده تابع کدام افکار و اندیشه‌ها بوده است. این داستان دولت قبل نیست که براساس آن فهم و درک اولیه تصمیم گیری می‌شود. اینها بحث‌هایی است که مدعیان آن ادعا دارند که ما می‌فهمیم و دیگران نمی‌فهمند.
در یایان این برنامه مظاهریان در پاسخ به این سؤال که راه حل و وظیفه بانک مرکزی برای حل این مشکلات چیست، گفت: حدود 35 سال از بانکداری بدون ربا می‌گذرد و بانک‌ها ناچار شدند به روش‌هایی دست بزنند که از طرف همه صاحب نظران، اقتصاددانان، مراجع و مردم عادی، شایعه ربوی بودن آن مطرح می‌شود. راه حل: اول اینست که دنبال مقصر نباشیم و دوم اینکه تصویر روشنی از شهریور 98 با ادامه روند فعلی ارائه دهیم و اگر نگرانی ایجاد شد جلوی آن را بگیریم.
رییس اسبق بانک مرکزی تاکید کرد: اصلاح این سیستم راه حل متعارفی ندارد و به راه حل‌های خیلی جدی نیاز دارد. این راه حل‌های غیرمتعارف و جدی نیازمند یک تیم قوی، گردن کلفت، مختار و دولتی مقتدراست که اجازه دهد این کار انجام شود. امیدواریم باحضور آقای همتی و درک آن توسط آقای روحانی تیم بانک مرکزی بتواند این برنامه را عملی سازد.
برنامه تحلیلی «این. ج.ا» به تهیه کنندگی مصطفی پورمحمدی هر جمعه ساعت 17:30 از شبکه چهارم سیما به روی آنتن می‌رود.