به گزارش مشرق به نقل از فارس، سینمای مصر در سال 2011 در حالی آغاز به کار کرد که تنها کمتر از یک ماه شاهد شروع انقلابی مردمی بود که تمام عرصه‌ها از جمله سینمای این کشور را تغییر داد.
سینمای مصر از همان ابتدا با زیان‌هایی روبرو شد، زیان‌های ظاهری‌ای که اما به منافع انقلاب مصر می‌ارزید و آن لغو جشنواره‌های قاهره و جشنواره فیلم کودکان قاهره بود.
* سینماگران ضدانقلابی مصر در حاشیه
از طرف دیگر انقلاب مصر در سینمای مصر موجب ایجاد دو مسیر شد، عده‌ای که از انقلاب حمایت کردند و عده‌ای که از انقلاب حمایت نکردند.
سینماگران، کارگردانان و نویسندگان سینمای مصر بر این اتفاق دارند که کسانی که با انقلاب مردمی این کشور در ژانویه 2011 مخالفت کردند باید مورد تحریم قرار گرفته و کارهای آنان نباید مورد استقبال قرار بگیرد.
آنان معتقدند تهیه‌کنندگان دیگر از هنرمندان ضدانقلاب مصر استفاده نمی‌کنند و این در حالی است که برخی از سینماگران مصری دخالت سیاست در هنر را رد می‌کنند.
احمد عاطف کارگردان برتر سینمای مصر می‌گوید: هرچند سینمای مصر بر مبنای تجاری بنا نهاده شده تا بر مبناهای هنری و ارزشی اما استفاده تهیه‌کنندگان از هنرمندان ضد انقلابی می‌تواند موجب حمله مردم مصر به آنان شود و این واکنشی کامل عادی و قابل پیش‌بینی است.
این کارگردان مصری درباره آینده تنها صنعت سینمای جهان عرب تاکید می‌کند: فعالیت سینمایی در یکی دو سال آینده مخاطره‌آمیز خواهد بود چراکه مصری‌ها به مسایلی چون آینده کشور، تحولات سیاسی مثل قانون اساسی، انتخابات پارلمانی و ریاست‌جمهوری توجه دارند و توجهی به سینما ندارند.
این سناریست مصری تاکید می‌کند: هنرمندان مصری باید امروز و پس از انقلاب مصر از واقعیت مصر، آرزوها و آینده آن سخن بگویند و برای یافتن حقیقت در انقلابی که حیات فکری، فرهنگی و اجتماعی، سیاسی ما را تغییر می‌دهد عمیقانه تفکر کنند و از کارهای لحظه‌ای و احساسی بپرهیزند.
همچنین «نادر عدلی» با اشاره به توقف نسبی فعالیت‌های هنری در سینما و تلویزیون مصر می‌گوید: سینماگران تاکنون از این توقف 16.5 میلیون دلار ضرر دیده‌اند.
وی در عین حال از عدم امکان جداکردن سینمای مصر از حوادث اخیر منطقه سخن می‌گوید و می‌افزاید: پس از آرام شدن موج انقلاب‌ها سینما نیز همچون بعد از جنگ اعراب و اسرائیل در سال‌ها 67 و 73 خود را بازخواهد یافت و قهرمانان جدید خود را که با اوضاع جدید همراه است، خواهد شناخت.
* اخوان المسلمین به دنبال سینمای پاک ایران در مصر
نکته دیگری که پس از انقلاب مصر رخ داد، حضور اسلامگرایان و غلبه آنان در همه عرصه‌ها بود، اما اسلامگرایان در مصر در دو طیف اخوان المسلمین و سلفی‌ها حضور یافتند و رفتار آنها نسبت به سینما دو نگاه متفاوت بود.
از یک طرف سلفی‌ها معتقد به حذف سینما بوده و هستند و از طرف دیگر اخوان المسلمین معتقد به حضور در سینما و ایجاد سینمای پاک بود.
اخوان المسلمین مصر در این راستا شرکت «تولیدات هنری رحاب» را به ریاست محسن راضی از رهبران این جماعت تاسیس کرد و اعلام کرد: جماعت اخوان المسلمین و حزب تازه تاسیس «آزادی و عدالت»(منصوب به اخوان) به دنبال حمایت از تولید فیلم‌های دینی، اجتماعی و مستند برای تقویت و توسعه فضای هنری در جامعه مصر هستند.
وی با اعلام حمایت شرکت از هنرمندان متعدد مصری تاکید می‌کند: دوران فیلم‌های مبتذل و معرف فرهنگ برهنگی به پایان رسیده و برنمی‌گردد و مردم مصر ادامه تولید اینگونه فیلم‌ها را نخواهد پذیرفت.
اعلام این خبر تنها پس از چند ماه از پیروزی انقلاب مصر گمانه‌زنی‌ها و مخالفت‌ها با حضور اخوان المسلمین در سینمای مصر را گسترش یافت.
عده‌ای رای و نظر اخوان المسلمین را همان رای و نظر سلفی‌ها دانستند و عده‌ای هم معتقد بودند که باید منتظر حضور اخوان المسلمین در سینمای مصر ماند.
اما اخوان المسلمین نوع حرکت خود در این عرصه را اعلام کرد و ناجح ابراهیم از رهبران اخوان المسلمین گفت: آنچه ما از هنر در مصر می‌بینیم دور از مسایل حقیقی مصر و جهان اسلام است و بیشتر مبتنی بر اشاعه فحشا و فساد اخلاقی است لذا برای معالجه این بیماری باید هنر جایگزینی را چه از طریق سریال‌سازی و چه از طریق سینما به جوامع عربی ارائه کنیم چه اینکه پیش از این نمونه‌های آن همچون فیلم‌های «عمر مختار» و «الرسالة»[محمد رسول‌الله] دیده شده است.
وی با اشاره به اینکه جریان‌های اسلامی در دنیا از تولیدات هنری دور نبوده‌اند، می‌افزاید: تا قبل از این به ما اجازه هیچگونه فعالیت اجتماعی نمی‌دادند؛ حق نداشتیم تدریس کنیم، حق نداشتیم در مساجد سخنرانی کنیم یا فیلم بسازیم اما با انقلاب 25 ژانویه آزادی ایجاد شده و حضور ما در این عرصه‌ها طبیعی است.
ناجح ابراهیم درباره فعالیت‌های هنری آتی اخوان المسلمین می‌گوید: ابتدا از کارهای دینی شروع خواهیم کرد و سپس به سراغ کارهای سیاسی و اجتماعی خواهیم رفت.
وی می‌افزاید: مسلما دنبال کار اجتماعی باید برویم چراکه اصل درام همین است و البته ساخت کارهای دینی به دلیل سختی‌های آن زیاد نخواهد بود.
این رهبر اخوان المسلمین می‌گوید: سینمای عرب تاکنون هیچ کاری در زمینه تاریخ اسلام نکرده است و این در حالی است که مسائل بسیاری در این زمینه برای پرداختن به آن وجود دارد.
وی می‌افزاید: در کارهای اجتماعی نیز مباحث قابل مناقشه و مهمی از نظر اسلامگراها وجود دارد که پیش از این به آنها در جاهای گوناگون پرداخته شده اما درام وسیله‌ای برای ابراز آن نبوده است که اکنون فرصت آن فراهم آمده است.
ناجح ابراهیم همچنین با رد سخنانی درباره تلاش اخوان المسلمین برای حذف سینما از مصر چون عربستان می‌گوید: ما هیچ وقت به دنبال بستن سینماها نبوده‌ایم ولی به دنبال سینمای پاک همانگونه که در ایران با فیلم‌های خوبی و به صورت بالایی ارائه می‌شود، هستیم و این عرصه در ترکیه هم دیده می‌شود.
* «اسماء»؛ امید به سینمای عمیق و پاک پس از انقلاب مصر
سینمای مصر اما در سال گذشته دارای تولیدات کمی بود و برخی فیلم‌های مصر با کمترین دخالت پایان آن را مربوط به انقلاب مصر کردند.
2 فیلم «الفاجومی» که به داستان «احمد فواد نجم» شاعر مصری می‌پرداخت و همچنین فیلم «فریاد موچگان» که در توهین به انقلاب مصر ساخته شده بود از جمله این فیلم‌ها بود.
فیلم «تحریر 2011: خوب، ستمکار، سیاسی» از جمله فیلم‌هایی با موضوع انقلاب مصر بود که در سال 2011 علیرغم برخی ضعف‌های تکنیکی به دلیل داشتن موضوع انقلابی در برخی جشنواره‌ها جایزه گرفت.
در کنار این فیلم‌ها، فیلم‌های تجاری دیگری از جمله «فیلم در حوله»، «سامی اکسید کربن»، «رادیو عشق» و ... تنها برای درآمد زایی از گیشه‌های کم اقبال سینمای مصر در سال 2011 روی پرده رفت.
اما فیلم‌های «کف القمر»، «ایکس لارج» و «اسماء» از مهمترین فیلم‌های سینمای مصر در سال 2011 بود، که از میان این سه فیلم، فیلم «اسماء» به کارگردانی «عمرو سلامه» و «ایهاب عمرو» و با بازی «هند صبری» داستان دختری است که از بیماری ایدز رنج می‌برد و تصمیم می‌گیرد در برابر این بیماری ایستادگی کند اما با سختی‌هایی روبرو می‌شود.
فیلم «اسماء» ـ بر اساس اطلاعات موجود ـ می‌تواند امید به سینمای عمیق و پاک پس از انقلاب مصر را بیشتر کند، فیلمی که مورد تحسین بسیاری از کارشناسان قرار گرفته است.
در همین حال سینمای مصر تصمیم به ساخت چندین فیلم در سال گذشته گرفت که از مهمترین آنها فیلمی درباره شهید «خالد سعید» از اولین شهدای انقلاب مصر بود.
فیلم «اقالة شعب»(اخراج مردمی) که سناریوی آن را «محمد سمیر مبروک» نوشته است در قاهره و اسکندریه تصویربرداری خواهد شد و به بحث قربانیان قانون فوق‌العاده در دوران مبارک و حقایق شهادت «خالد سعید» و تاسیس «جنبش مردمی خالد سعید» و نقش آن در انقلاب مردمی مصر خواهد پرداخت.
* حضور قدرتمند سینمای مستند مصر در جشنواره‌های جهانی
در همین حین سینمای مستند مصر بیش از سینمای داستانی این کشور خود را به رخ جهانیان کشید تا جایی که سینمای مستند مصر در اکثر جشنواره‌های اروپایی و آمریکایی و جشنواره‌های عربی و حتی جشنواره‌های ایرانی حضوری جدی داشت و فیلم‌های «18 روز» ساخته دو کارگردان برتر سینمای مصر، «18 روز در مصر» ساخته رمضان و احمد صلاح و «در میدان التحریر: 18 روز انقلاب کامل نشده مصری» ساخته «جان البرت» و «متیو اونیل» مورد توجه جشنواره‌ها قرار گرفت.
* رقابت آمریکا، فرانسه و ایران در جذب سینمای مصر
در طرف دیگر رابطه سینمای مصر با جهان ادامه یافت و سینماهای برتر در جهان سعی کردند، سینمای مصر را با خود همراه کنند که از آن جمله سینمای فرانسه، سینمای هالیوود و سینمای ایران بودند.
سینمای فرانسه در مهمترین اقدام، سینمای مصر را در اقدامی بی‌سابقه در کن، میهمان این جشنواره کرد اما با مخالفت سینماگران مصری واقع شد و اعلام شد که کن از سینماگران ضدانقلابی نیز در کنار سینماگران انقلابی دعوت کرده است.
سینمای آمریکا شمالی نیز سعی کرد سینمای مصر را با خود همراه کند و در این بین در مهمترین اقدام مستند «در میدان التحریر: 18 روز انقلاب کامل نشده مصری» ساخته «جان البرت» و «متیو اونیل» را نامزد فیلم مستند اسکار کرد.
* رابطه سینمای ایران و مصر نیازمند ظرافت و اقدام انقلابی
سینمای ایران نیز این اقدام را انجام داد و سینماگران مصری به ایران سفر کردند و جایزه‌های بسیاری گرفتند و حتی مقرر شد فیلم‌های مشترکی در این بین ساخته شود که «روستای تاریک» و «شیخ یاسین» از جمله آنها خواهد بود.
هر چند اطلاعات کاملی از رابطه سینمای مصر با سینمای فرانسه و هالیوود به دست نیامد اما سابقه رابطه سینمای مصر و سینمای فرانسه و هالیوود بیش از این است که نگرانی‌هایی را برای فرانسه و آمریکا داشته باشد، به‌ویژه آنکه جریان سینمایی در مصر دارای تبعیت از سینمای هالیوود است.
اما رابطه سینمای مصر و سینمای ایران رابطه نوپایی است که باید با مختصات انقلابی و در عین ظرافت با آن برخورد کرد؛ این عدم ظرافت و پویایی بود که در برخی سخنان مخالفت‌هایی نیز از رابطه سینمایی بین ایران و مصر به گوش رسید که در مهمترین آنها در برنامه‌ای در شبکه دولتی «نایل للسینما» نسبت به این رابطه ابراز تردید شد.
سینمای مصر در سال 2011 شاهد افول به دلیل انقلاب در این کشور بود اما این سینما با حضور اسلامگرایان نخستین قدم برای سینمای پاک را برداشت و فیلم «اسماء» می‌تواند امید به سینمای عمیق و پاک پس از انقلاب مصر را بیشتر کند.