به گزارش مشرق، اهل یکی از کشورهای همسایه است و برای درمان بیماری‌اش راهی ایران شده است. دلیل حضورش در ایران را هزینه‌های پایین درمانی و تبحر پزشکان عنوان می‌کند، یکی دیگر از بستگانش نیز برای جراحی ارتوپدی حدود یک ماه قبل به ایران آمده و جراحی خوبی را پشت سر گذاشته است. از همراهش که کم و بیش به زبان فارسی آشناست نوع بیماری را سوال می‌کنم؛ می‌گوید برای ترمیم فک به ایران مراجعه کرده است و چند روز دیگر قرار است در یکی از بیمارستان‌های خصوصی تهران تحت عمل جراحی قرار گیرد.
به گفته این دختر، پزشکان ایرانی در کشورهای همسایه از شهرت خوبی برخوردار هستند و بسیاری از بیماران ترجیح می‌دهند برای درمان به ایران سفر کنند تا در کنار پیگیری مسایل درمانی سفر زیارتی و تفریحی را تجربه کرده باشند؛ اما در دسترس نبودن مراکز معتبر و مشخص فعال در زمینه صنعت توریسم درمانی به مانعی برای حضور این بیماران در کشور ایران تبدیل شده و بسیاری از بیماران اطلاع کافی درخصوص نحوه سفر و پیگیری درمانشان ندارند.
وقتی از او در خصوص چگونگی حضور در ایران سوال می‌پرسم می‌گوید: از طریق شبکه‌های اجتماعی با روش‌های درمانی و برخی از پزشکان ایرانی آشنا شدم و با برقراری ارتباط با مدیر این شبکه اجتماعی اطلاعات کافی را درخصوص نحوه مراجعه و درمان بیماری همچنین هزینه‌های درمانی را دریافت کردم و پس از ورود به ایران نیز شخص مورد نظر را ملاقات و به همراه وی برای معاینات پزشکی راهی بیمارستان شدیم.
این بیمار توضیح می‌دهد: اکثر بیماران کشورش مراکز درمانی را در سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی پیدا می‌کنند و از آنجا که اطلاعات دقیقی از هزینه‌های درمانی ندارند معمولا هزینه‌های پیشنهادی گردانندگان این صفحات را قبول می‌کنند. برای درمان بیماری من نیز مبلغ ۳۵۰۰ دلار پیشنهاد شده است که به دلیل پایین بودن قیمت نسبت به سایر کشورها ایران را برای درمان انتخاب کردم.
شبکه‌های اجتماعی بستر مناسب فعالیت دلالان
در اثنای حضور در برخی مراکز درمانی به طور کاملا تصادفی با یکی از این دلالان مواجه شدم که در زمینه توریسم‌درمانی فعال بود. با توضیحاتی که داد معلوم شد این افراد معمولاً از طریق شبکه‌های اجتماعی مثل اینستاگرام، یوتیوب و فیس‌بوک صفحاتی را ایجاد می‌کنند و با تبلیغاتی که با زبان‌های مختلف در این شبکه‌ها انتشار می‌دهند اقدام به جذب بیماران خارجی می‌نمایند. همچنین در برخی از مواقع کلیپ‌هایی نیز در خصوص درمان بیماران خارجی به وسیله پزشکان ایرانی در این صفحات منتشر می‌شود.
وی توضیح می‌دهد: معمولاً پس از درخواست بیماران برای حضور در ایران از صفر تا صد اقامت و درمان را بر عهده می‌گیریم و معمولاً آنها را به هتل‌هایی که از قبل برای آنها رزرو شده است منتقل می‌کنیم.
وی با بیان اینکه تعداد مراجعین به صفحات اجتماعی فعال در این زمینه مشخص نیست، توضیح می دهد: به طور معمول هفته‌ای ۴ الی ۵ نفر برای درمان به صفحات ما مراجعه می‌کنند که هزینه درمان آنها پس از معاینات پزشکی به صورت توافقی تعیین می‌شود.
عموم شرکت‌های فعال در زمینه توریسم سلامت در مشهد و قم فعالیت می‌کنند و این افراد با راه‌اندازی سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی اقدام به جذب بیماران می‌کنند هر چند آمار دقیقی از تعداد این شرکت‌ها وجود ندارد اما بسیاری از آنها فعالیت قانونی ندارند به طوری که برای فعالیت در این زمینه نیاز به اجاره حتی یک دفتر ساده نیست و می‌توان به راحتی با راه‌اندازی یک سایت اقدام به جذب بیماران کرد.
بررسی ها حکایت از آن دارد که حدود ۷۰ درصد از مراجعان خارجی به ایران برای اقدامات درمانی از کشورهای عربی هستند و عمل‌های زیبایی در صدر تقاضاها قرار دارد به طور مثال برای انجام عمل زیبایی بینی مبلغی حدود سه تا چهار هزار دلار و برای جراحی‌های لاغری حدود ۴۰۰۰ تا ۶۰۰۰ دلار از بیماران دریافت می‌شود.
یکی دیگر از دلالان می گوید: پس از مراجعه بیمار به صفحات ما توافق درمانی صورت می‌گیرد و عموم این جراحی‌ها در بیمارستان‌های خصوصی انجام می‌شود و این بیمارستان‌ها به دلیل اینکه پرداخت‌های بیماران به صورت دلار انجام می‌شود استقبال خوبی از فعالان این حوزه می‌کنند. باید توجه داشته باشیم که هزینه‌های درمانی کشور ایران نصف قیمت هزینه‌های ترکیه و هند است.
قوانین دست‌وپاگیر عامل خود تحریمی در حوزه توریسم درمانی
یاسر نژادی فوق تخصص ارتوپد و یکی از پزشکان فعال در زمینه توریست درمانی درباره چالش‌های این صنعت توضیح داد: توریست درمانی به معنای بیمارانی هستند که با هدف درمان به کشور ما می‌آیند اما تنها جنبه درمان بیماران مطرح نبوده و این افراد منافع اقتصادی مانند اسکان، خرید و تفریحی نیز برای کشور دارد.
وی افزود: با تخفیفاتی که در سال ۹۱ انجام دادیم متوجه شدیم کشور ترکیه رتبه ششم را در صنعت توریست درمانی در دنیا به خود اختصاص داده است در حالیکه در آن زمان ایران در رتبه ۶۰ دنیا قرار داشت. مراکز درمانی کشورهای فعال در این صنعت مثل کشور ترکیه، لاینسس‌های مورد نیاز خود را از کشورهای اروپایی و آمریکایی دریافت می‌کنند و با قرارداد بستن با شرکت‌های معتبر اقدام به ساخت هتل بیمارستان می‌کنند.
این جراح ارتوپد تصریح کرد: برخی کشورها مانند کره جنوبی و چین در زمینه سرطان و جراحی‌های زیبایی اقدام به جذب بیمار می‌کنند و کشور تایلند در حوزه ارتوپدی فعالیت خوبی را داشته و توانسته است ارز قابل توجهی را از طریق این صنعت به خود اختصاص دهد.
نژادی با بیان اینکه هر کدام از کشورهای همسایه ما در این صنعت حرف‌هایی برای گفتن دارند، عنوان کرد: متأسفانه قوانین دست و پاگیر در کشور ما باعث خودتحریمی در این صنعت شده و این قوانین پیچیده باعث شده تا بخش خصوصی رغبتی برای فعالیت در این حوزه از خود نشان ندهد.
وی هزینه پایین درمان در ایران را نسبت به سایر کشورهای حوزه خلیج فارس یکی از مزیت‌های رقابتی این صنعت عنوان کرد و توضیح داد: بسیاری از افراد و بیماران ساکن در کشورهای حوزه خلیج فارس برای درمان به کشورهایی مثل هند و کره جنوبی مراجعه می‌کنند. در صورتی که هزینه برخی از جراحی‌ها و درمان‌ها در کشور ما یک چهارم کشور هند است.
این جراح ارتوپد با بیان اینکه توجه به این صنعت باعث تقویت قیمت ارز و ارزآوری برای کشور می‌شود، توضیح داد: برخی از بیمارانی که به مطب پزشکان ایرانی مراجعه می‌کنند تنها چهار دلار برای ویزیت می‌پردازند در حالی که این هزینه یک دهم قیمت درمان در کشورهای دیگر نیست.
نژادی عنوان کرد: خوشبختانه کشور ما از لحاظ تکنولوژی‌های پزشکی در سطح بسیار مطلوبی قرار دارد و همچنین تجهیزاتی که برای انجام درمان و جراحی‌ها در ایران انجام می‌شود هم تراز با کشورهای اول دنیا قرار دارد. باید توجه داشته باشیم که متخصصان و پزشکان ما نیز جزو بهترین پزشکان دنیا هستند که ما باید از این ظرفیت استفاده کنیم.
ردپای شرکت‌های ساختمانی در صنعت توریسم سلامت
وی توضیح داد: بحث ارزآوری‌های میلیارد دلاری در این صنعت مطرح است به طوری که فعال شدن صنعت توریست درمانی می‌تواند به تنهایی جایگزین مناسبی برای صادرات و فروش نفت در کشور باشد.
این جراح ارتوپد با بیان اینکه متأسفانه عده‌ای از دلالان با سودجویی در این حوزه وارد شده‌اند، بیان داشت: برخی از این افراد با وعده‌های دروغین و غیرواقعی نظیر پیوند نخاع و همچنین کسب هزینه‌های بسیار گزاف از بیماران خارجی به سواستفاده از آنها می‌پردازند و در مواقعی بیمار بدون اینکه حتی درمان مناسب را دریافت کند کشور ما را ترک می‌کند که این موضوع باعث شده سایر بیماران اشتیاقی به مراجعه به کشور ما نداشته باشند.
نژادی تصریح کرد: برخی از این افراد با دریافت هزینه‌های چند ده میلیونی برای یک عمل ساده زیبایی از مراجعان سواستفاده می‌کنند و در مواقعی که پزشک درخواست قیمت بالاتری را برای درمان این بیماران دارد با مراجعه به پزشکان غیرمتخصص به دنبال سودجویی بیشتر هستند.
وی با بیان اینکه نقش سفارت‌های ایران در کشورهای همسایه در زمینه معرفی مراکز معتبر درمانی در کشور بسیار حائز اهمیت است، توضیح داد: این مراکز با فعالیت بیشتر در زمینه توریست‌درمانی می‌توانند عرصه را برای جولان دادن دلالان تنگ کنند.
این متخصص افزود: برخی از شرکت‌های فعال در زمینه معدن و ساختمان همچنین برخی از شرکت‌های مسافرتی که هیچگونه تخصصی در این زمینه ندارند اقدام به فعالیت در این حوزه می‌کنند و با همکاری با دلالان هزینه‌های گزافی را از بیماران دریافت می‌کنند.
وی با اشاره به نبود قوانین شفاف و فعال نبودن مراکز مناسب در این حوزه بیان داشت: قوانین دست‌وپاگیر باعث تضعیف بخش خصوصی شده است و زمینه برای فعالیت شرکت‌های غیرمرتبط در این صنعت را فراهم کرده است.
لزوم تأسیس شرکت‌های تسهیل‌گر گردشگری پزشکی
علی اصغر شالبافیان عضو مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی درباره نقش صنعت توریسم سلامت در رونق اقتصاد کشور توضیح داد: این صنعت می‌تواند به عنوان موتور محرکه صنعت گردشگری عمل کند به طوری که مراجعه این بیماران به کشور باعث رونق صنایعی مانند حمل و نقل، هتلینگ و بازارها نیز خواهد شد.
شالبافیان با بیان اینکه این نوع گردشگری متوسط درآمد بالاتری نسبت به گردشگری فرهنگی و توریستی دارد، توضیح داد: گردشگری سلامت کمتر تحت تأثیر نوسانات اقتصادی قرار می‌گیرد به دلیل اینکه محصول در سایر حوزه‌های لوکس تلقی می‌شود اما در حوزه سلامت این محصولات ضروری هستند و فرد برای درمان خود حتی در مواقعی اقدام به قرض کردن نیز می‌کند.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: آمار و ارقام مستندی در زمینه ارائه خدمات و مراجعه بیماران خارجی به کشور وجود ندارد اما طی سال‌های اخیر با توجه به نوسانات ارزی مراجعه بیماران خارجی به کشور افزایش یافته و تجربه نشان داده هر گاه ارزش پول ملی ما کم شده است استقبال از سفرهای درمانی به کشور رشد بیشتری داشته است.
شالبافیان خاطرنشان کرد: نابسامانی و فرآیندمحور نبودن ارائه خدمات به بیماران خارجی ازجمله مشکلات این صنعت به شمار می‌رود به طوری که این موضوع باعث فعالیت‌های دلالان و نظام‌های غیر رسمی در این حوزه شده و کیفیت ارائه خدمات توسط این مراکز را نمی‌توان مشخص کرد.
وی تأکید کرد: نبود نظارت بر این شبکه‌ها باعث شده است که عمده خدمات ارائه‌شده به بیماران خارجی در اختیار نهادهای غیررسمی قرار بگیرد.
وی خاطرنشان کرد: تأسیس شرکت‌های تسهیل‌گر گردشگری پزشکی می‌تواند کمک زیادی به ساماندهی این صنعت کند که برای انجام این کار به همکاری بیش از پیش دستگاه‌های دولتی مانند وزارت بهداشت، سازمان میراث فرهنگی، وزارت خارجی و سازمان نظام پزشکی نیاز است تا بتوانیم از ظرفیت کشور در این حوزه استفاده کنیم.
وی گفت: تحقیقات نشان می‌دهد که یک گردشگر خارجی که برای درمان به کشور مراجعه کرده است معمولاً ۳.۵ برابر افراد عادی جامعه هزینه صرف سفر خود می‌کند.
تورهای گردشگری سلامت شکل گیرند
قاسم جان بابایی معاون درمان وزارت بهداشت با بیان اینکه با این قیمت ارز، بیمارپذیری بیشتر از کشورهای دیگر به نفع ایران است، گفت: مشکل ما ایجاد شرایطی است که بتوانیم این افراد را به داخل کشور بیاوریم. ایجاد تورهای گردشگری بر عهده وزارت بهداشت نیست. بلکه تولیت خاص خود را دارد که باید بتوانند افراد را در قالب تورهای گردشگری سلامت به کشور بیاورند. گاهی می‌بینیم که این بیماران به ویژه از مرزهای شرقی به کشور ما می‌آیند، از خدمات استفاده می‌کنند و برایشان هزینه می‌کنیم، اما این هزینه باز نمی‌گردد؛ به طوریکه در حال حاضر در استان کرمان ۱۰ میلیارد سند داریم که افغانستانی‌ها درمان شدند، اما هزینه‌ای نپرداختند.
وی با بیان اینکه ما اجازه ارائه مجوز به تورهای گردشگری را نداریم، افزود: امیدوارم این تورها در کشور شکل بگیرند.تا کنون دلال‌های سودجویی که حرفه‌ای و سازماندهی شده نیستند، در این زمینه فعالیت می‌کردند که این موضوع به بحث گردشگری سلامت در کشور ضربه زده است. ما از متولیان امر خواهشم می‌کنیم که این حوزه را ساماندهی کنند. در این صورت می‌توان بسیاری از خدمات را ارائه داد.
جان بابایی تاکید کرد: غاطبه بیمارستان‌هایی که می‌توانند در حوزه گردشگری سلامت خدمت ارائه دهند، خصوصی‌اند و ظرفیت‌شان خالی مانده است. بنابراین می‌توان از این ظرفیت استفاده کرد. از طرفی تعرفه پیشنهادی ما در حوزه گردشگری سلامت حداکثر ۲۰ درصد بالاتر از تعرفه بخش خصوصی بود. به هر حال باید توجه کرد که ما رقبایی مانند هند داریم که با تعرفه‌های مقرون به صرفه بیمار می‌پذیرند و اگر تعرفه‌هایمان را افزایش دهیم، استقبال در این حوزه کم می‌شود.
توان جذب یک میلیون بیمار خارجی
محمد جهانگیری، رئیس انجمن گردشگری سلامت با اشاره به دلالی و فعالیت غیرقانونی در حوزه گردشگری سلامت، گفت: نبود ساماندهی منسجم در این زمینه باعث شده است افرادی خارج از ضوابط موجود کشور، وارد فعالیت در این حوزه شوند. آنها با این نوع فعالیت آسیب‌های جدی به این چرخه درمانی وارد کرده‌اند. برای مثال آنها در مرز و حتی داخل کشور عراق نیز مستقر هستند. این درحالیست که اگر آنها از طریق قانونی حرکت کنند، فعالیت‌شان مشکلی ندارد، اما باید شناسایی شده باشند و مسئولیت بیمار را بپذیرند؛ نه اینکه بیمار را رها کنند و مسئولیتی در قبال آنها نداشته باشند. این افراد با راهنمایی‌های نادرست باعث ضرر رسیدن به بیمار می‌شوند و وجهه کشور را زیرسوال می‌برند؛ در صورتی که سیستم درمانی و مدیریتی کشور از این موضوع اطلاع ندارد.
وی با تاکید بر اینکه باید به سرعت برای حل این مساله چاره‌ای اندیشید، ادامه داد: با استفاده از ظرفیت فعلی کشور می‌توانیم تا یک میلیون بیمار خارجی را برای دریافت خدمات بستری در سال تحت پوشش قرار دهیم. این رقم در حوزه خدمات سرپایی نیز امکان‌پذیر است. در حال حاضر نیز به طور متوسط سالیانه به ۳۰۰ هزار بیمارخارجی در سال خدمت ارائه می‌شود.
ظرفیت درآمد سالیانه هفت میلیارد دلاری از این حوزه وجود دارد
رئیس انجمن گردشگری سلامت درباره میزان گردش مالی این حوزه نیز توضیح داد و گفت: ظرفیت درآمد سالیانه هفت میلیارد دلاری از این حوزه وجود دارد، اما در حال حاضر یک هفتم این درآمد و حتی کمتر در کشور ایجاد می‌شود.
جهانگیری در ادامه، با اشاره به برنامه‌ریزی منسجم کشور ترکیه برای توسعه گردشگری سلامت، تصریح کرد: ترکیه در این موضوع به خوبی سرمایه گذاری کرده و موفقیت زیادی نیز کسب کرده است. خدمات حوزه سلامت ایران برابر و حتی بهتر از این کشور است، اما ترکیه توانسته با برنامه‌ریزی، از ما سبقت گیرد. کشور هندوستان از ترکیه نیز جلوتر است و توانسته به بیماران کشورهای عراق، افغانستان، عمان، اردن و ... خدمات دهد.
وی با بیان اینکه گردشگری سلامت بین بخشی است و نمی‌توان متولی خاص برای آن در نظر گرفت، گفت: شورای راهبری گردشگری سلامت برای این حوزه تشکیل شده است و وزارت بهداشت، سازمان میراث فرهنگی، وزارت امور خارجه، اتاق بازرگانی و سازمان نظام پزشکی در آن عضویت دارند. با این حال وزارت بهداشت باید پاسخگوی بسیاری از این امور باشد؛ چون موضوع به سلامت مردم مرتبط است.