به گزارش مشرق، پسماندهای بیمارستانی شامل پسماندهای عفونی، پسماندهای پاتولوژیک، اجسام تیزوبرنده هستند. این پسماندهای خطرناک و از بین بردن آنها، یکی از معضلات نگران‌کننده و مهمی است که توجه ویژه برنامه‌ریزان و مدیران شهری را می‌طلبد.
کارشناسان محیط زیست و شهری معتقدند مدیریت پسماندها با توجه به مشکلات خاص خود بیانگر وضعیت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی یک کشور است و نیاز به طراحی دقیق و آینده‌نگر دارد.
بیشتر بخوانید:
رها شدن زباله‌های عفونی بیمارستان‌ها در تهران
براساس برآوردهای سازمان جهانی بهداشت در صورت تفکیک مناسب پسماندها، پسماندها شامل 80 درصد پسماندهای عادی مراکز درمانی، 15 درصد پسماندهای پاتولوژیکی و عفونی است. شیوه های از بین بردن پسماندها شامل سوزاندن به وسیله زباله‌سوز، ضدعفونی شیمیایی، عملیات حرارتی مرطوب، عملیات حرارتی خشک، استفاده از امواج میکروویو، دفن کردن یا انباشته‌سازی و بی‌حرکت سازی است.
به تازگی اخبار نگران کننده ای از روش جمع آوری و امحای زباله های بیمارستانی به گوش رسیده است. در این باره با رضا عبدلی مدیر عامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران به گفت‌وگو نشستیم.
پسماندهای بیمارستانی شامل چند بخش می‌شود؟
بخش اول پسماندهای عادی (شبه‌خانگی) که جزو پسماندهای عفونی محسوب نمی‌شوند؛ بخش دوم پسماندهای عفونی است مانند وسایل اتاق عمل، سرنگ، بخش‌هایی از بدن انسان؛ بخش سوم پسماندهای تیز و برنده است که شامل تیغ و سر سوزن می‌شود. یک بخش هم پسماندهای شیمیایی است مانند مواد ام.آر.آی و موادی که برای شیمی‌درمانی استفاده می‌کنند.
چه پسماندهای را باید قانونا شهرداری جمع آوری کند؟
طبق قانون شهرداری وظیفه‌ای در قبال جمع‌آوری پسماندهای عفونی ندارد. ماده 7 قانون مدیریت پسماند مسئولیت مدیریت اجرایی پسماند پزشکی و ویژه را بر عهده تولیدکننده قرار داده است، پسماندهای ویژه و عفونی مسئولیتش با وزارت بهداشت است.
در دوره قبل مدیریت شهری تفاهم‌نامه‌ای با وزارت بهداشت در این باره بسته بود؟
بله. در شورای قبل تفاهم‌نامه‌ای بسته شده بود. در تبصره ماده 7 آمده که تولیدکننده پسماندهای ویژه می‌تواند مدیریت اجرایی پسماندهای خود را به بخش حقوقی و حقیقی واگذار کند. بر اساس تفاهم‌نامه‌ای که بسته شد سازمان مدیریت پسماند وظیفه جمع‌آوری و امحای زباله‌های بیمارستانی را بر عهده گرفت اما تأکید می‌کنم که وظیفه جمع‌آوری زباله عادی صد درصد بر عهده شهرداری است.
هزینه حمل هر کیلو زباله بیمارستانی چقدر است؟
سازمان مدیریت پسماند با مراکز درمانی قرارداد بسته است و مخازن 240، 660 و 1100 لیتری را در اختیار متقاضیان قرار می‌دهد. بر اساس میزان زباله تولیدی تصمیم‌گیری می‌شود که آن را چگونه حمل کنند و همچنین بر اساس قرارداد و با مجوز شورا بابت حمل هر کیلو زباله بهای خدمات پرداخت می‌شود. قیمت حمل هر کیلو زباله عفونی 570 تومان است در حالی که مجوز شورا 760 تومان است، در حال حاضر شهرداری کمتر هزینه می‌گیرد اما بنا داریم با رایزنی با شورا این رقم را به 760 تومان برسانیم.
چه میزان زباله بیمارستانی در تهران تولید می‌شود؟
روزانه 81 تن پسماند عفونی در تهران جمع‌آوری می‌شود. پسماندهای شیمیایی مسئولیتش با شهرداری نیست، باید سازمان محیط زیست این شرکت‌ها را شناسایی کند و معرفی کند.
هزینه حمل هر کیلو زباله عادی چقدر است؟
سازمان مدیریت پسماند زباله‌ها را جمع‌آوری می‌کند و بر اساس مجوز شورا قیمت هر کیلو پسماند عادی 80 تومان است.
گفته می‌شود که ناوگان جمع‌آوری زباله‌های عفونی با عادی فرقی نمی‌کند؟
باور بفرمایید که این ناوگان متفاوت است. از روز اول که بنا بر جمع‌آوری پسماندهای عفونی شد این ناوگان جدا شده است.
پسماندهای تیز و برنده را چطور جدا می‌کنید؟
مراکز درمانی پسماندهای تیز و برنده را در داخل سطل‌های زرد پلمب و به ما تحویل می‌دهد و ما آن را به سلول دفن بهداشتی ویژه پسماندهای پزشکی می‌بریم و بعد از دفن روی آن را پوشش خاک و آهک می‌دهیم.
پسماندهای بیمارستانی به دلیل داشتن شیرابه و آلودگی آیا به سطح خاک نفوذ نمی‌کند؟
این پسماندها را در داخل سلول بهداشتی دفن می‌کنیم و کف سلول‌های بهداشتی را عایق‌بندی کرده‌ایم تا آلودگی در خاک نفوذ نکند.
ظرفیت سلول بهداشتی چقدر است؟
گاهاً 6 ماه طول می‌کشد یک سلول بهداشتی پر شود. در گذشته سلول‌های بهداشتی یک روزه بوده است، در دهه 70 و 80 یک گودال با عمق کم می‌کندند تمام پسماندهای بهداشتی را در داخل آن دفن می‌کردند و رویش آهک می‌ریختند اما امروز با پیشرفت تکنولوژی سلول بهداشتی درست کرده‌اند و کف‌سازی‌های لازم برای عدم نفوذ آلودگی به خاک صورت گرفته است.
اصولی‌ترین راه برای مدیریت پسماندهای بیمارستانی چیست؟
تمامی بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی بر اساس قانون مکلف هستند پسماندهای عفونی خود را بی‌خطر و اتوکلاو کنند و البته همین موضوع محل مناقشه محیط زیست با وزارت بهداشت و شهرداری با وزارت بهداشت است. بیمارستان‌ها و مراکز درمانی زباله‌های عفونی خود را اتوکلاو و بی‌خطر نمی‌کنند. تأکید می‌کنم که بی‌خطرسازی صورت نمی‌گیرد فقط کیسه‌های زباله عفونی را در داخل دستگاه می‌برند هوای داخل آن را می‌گیرند و بعد می‌گویند بی‌خطر شده است.
مطمئنید که زباله‌ها اتوکلاو نمی‌شوند؟
همین حالا بیایید یک کیسه زباله را برایتان تیغ می‌زنم ببینید کجایش اتوکلاو شده است.بیمارستان‌ها نامه می‌زنند که زباله‌ها بی‌خطر شوند اما اینکار انجام نمی‌شود و در داخل کیسه‌ها سرنگ، گاز استریل عفونی، کیسه خون، ادرار و غیره وجود دارد. باید این زباله‌های عفونی را ابتدا در داخل کیسه زرد بریزند و بعد در داخل سیستم اتوکلاو آن را بی‌خطر کنند اما این امر رخ نمی‌دهد. برخی بیمارستان‌ها معتقدند که ما وقتی هزینه جمع‌آوری پسماند عفونی را می‌دهیم نباید آن را اتوکلاو کنیم. سازمان محیط زیست تا این لحظه اعلام نکرده است چه بیمارستان‌هایی و به چه میزان زباله‌هایشان را بی‌خطر کرده‌اند.
چطور متوجه می‌شوید زباله‌ها بی‌خطر شده است؟
باید نمونه‌برداری شود در داخل آزمایشگاه آزمایش شود و باید در این زمینه محیط زیست نظر دهد.
کدام بیمارستان‌ها به سیستم اتوکلاو تجهیز شده‌اند؟
چند سال پیش برخی از بیمارستان‌ها اتوکلاو خریداری کردند. شاید در موقعی که خریدند این اتوکلاوها خوب بوده است اما باید مدام به روزرسانی شود و ببیند که آیا به خوبی زباله‌ها را بی‌خطر می‌کند یا خیر. به عنوان مثال یک ویروس با حرارت در یک بازه زمانی 10 تا 12 ساعته غیرفعال می‌شود و بعد از این تایم دوباره جان می‌گیرد لذا اگر پسماند هم بی‌خطر شده باشد برای یک زمان است. زباله‌ها در تهران بی‌خطرسازی نمی‌شود البته معاون محیط زیست هم مصاحبه کرده و گفته چیزی به عنوان بی‌خطرسازی نداریم. در زباله‌های عفونی همه چیز وجود دارد اینها باید خشک شود چون موقع حمل مشکل داریم و در بعضی از موارد کیسه‌ها پاره می‌شود و باعث آلودگی می‌شود. اگر زباله‌ها اتوکلاو و خشک شود در بارگیری مشکل ایجاد نمی‌شود البته به نفع تولیدکننده هم خواهد بود چرا که حجم آن پایین آمده و میزان هزینه کمتری پرداخت می‌کند.
چرا بیمارستان‌ها از اتوکلاو استفاده نمی‌کنند؟
نمی‌دانم برخی می‌گویند کارگران این کار را انجام نمی‌دهند، برخی می‌گویند هزینه‌بر است و نمی‌توانیم این کار را انجام دهیم.
عدم بی‌خطرسازی زباله‌ها چقدر به شهر آسیب می‌رساند؟
آسیبش زیاد است چرا که وقتی زباله را جمع می‌کنیم و در مسیر حمل می‌کنیم امکان دارد در طول مسیر خونابه‌ها بچکد و باعث آلودگی شود همچنین موقع دفن هم مشکلاتی ایجاد می‌کند.
دفن زباله‌های بیمارستانی چه میزان به محیط زیست آسیب وارد می‌کند؟
ما سلول دفن بهداشتی داریم اما امکان دارد هر آلودگی ایجاد شود. اصولی‌ترین راه این است که سامانه سوزاندن پسماندهای بهداشتی را داشته باشیم. سازمان چندین ماه است که در حال فراهم کردن سازوکارهاست. با شرکت‌های سرمایه‌گذاری نیز در این زمینه جلساتی گذاشته است و قرار است برخی از شرکت‌های اروپایی و چینی در این زمینه ورود کنند، مراحل نهایی انتخاب شرکت است و در صورت اتمام مراحل اداری کارخانه‌های زباله‌سوز ایجاد می‌کنیم.
سال‌هاست در مورد ایجاد زباله‌سوز صحبت می‌شود ولی تاکنون ایجاد نشده است؟
زباله‌سوز مدنظر را باید محیط زیست تأیید کند، ریجکت‌سوز 1600 تنی در مراحل پایانی شناسایی پیمانکار است اگر این کار انجام شود تقریباً مشکل ما حل خواهد شد.
در داخل بسیاری از سطل‌های زباله، زباله‌های عفونی با عادی مخلوط شده است؟
یکی از مشکلات ما این است که آمار دقیقی از مراکز درمانی سطح شهر نداریم. در حال حاضر با 3200 مرکز قرارداد داریم، در حالی که 7 هزار مرکز درمانی را ما شناسایی کرده‌ایم و گفته می‌شود تا 15 هزار مراکز درمانی وجود دارد، تقاضای ما از نظام پزشکی این است که‌آمار دقیق مراکز درمانی را ارائه کند. البته کسانی که تازه می‌خواهند مراکز درمانی بزنند وزارت بهداشت از آنها می‌خواهد که ابتدا به شهرداری مراجعه کنند.اما مراکز درمانی که در گذشته بودند تکلیفشان چه می‌شود؟ ما باید این مراکز را شناسایی کنیم و در این زمینه نیاز به همکاری وزارت بهداشت داریم.
با چه تعداد مرکز در حال حاضر قرارداد دارید؟
با خیلی‌ها از مراکز قرارداد نداریم. حتی با مراکزی هم که قرارداد داریم آنها برای اینکه پول کمتری بدهند زباله‌های عفونی را با زباله‌های عادی مخلوط می‌کنند، شهروندان به 137 اطلاع دادند و تاکنون بالغ بر 800 مورد گزارش مردمی باعث شده که مراکز درمانی متخلف را شناسایی کنیم.
زباله‌های عفونی برای کارگران چه عواقبی دارد؟
در بخش پردازش 700 تا هزار نیرو مشغول به کار است و این افراد مستقیم با پسماند سروکار دارند. وقتی زباله‌ها مخلوط می‌شود آلودگی به این نیروها منتقل می‌شود در بسیاری از موارد سرنگ‌های آلوده وارد دست‌های این افراد می‌شود و آنها هم بیماری را به خانواده‌شان منتقل می‌کنند.
چه تعداد از کارگران مبتلا به بیماری خاص هستند؟
بله، تعدادی از کارگران ما مبتلا به بیماری هپاتیت هستند اما آمار دقیق را ندارم.
علت مخلوط کردن پسماندهای عادی با پزشکی چیست؟
چیزی که ما را ناراحت می‌کند این است که بیمارستان‌ها و مراکز درمانی بحث اختلاط پسماندهای پزشکی با عادی را انجام می‌دهد به این دلیل که نرخ پسماند عادی کمتر از پسماند عفونی است. البته برخی از مراکز درمانی هم زباله‌های خود را پرس می‌کنند چرا که حجم آن کمتر می‌شود و بهای کمتری پرداخت می‌کنند و این خلاف قانون است. برخی کیسه‌های پسماند پزشکی را داخل کیسه‌های زباله عادی می‌گذارند و ما به صورت اتفاقی متوجه می‌شویم که زباله عفونی مخلوط با عادی شده است چرا که ما داخل کیسه‌های زباله را باز نمی‌کنیم.
شهرداری وظیفه‌ای در قبال جمع‌آوری زباله‌های بیمارستانی ندارد چرا در این زمینه ورود کرده است؟
قانون نانوشته است .شهرداری به عنوان متولی جمع‌آوری پسماند خودش را در این باره مسئول می‌داند اگر ما این زباله‌ها را جمع‌آوری نکنیم ممکن است در سطح شهر توزیع شود و همین باعث آلودگی برای مردم می‌شود و نمی‌توانیم از کنار این موضوع به راحتی عبور کنیم.
شهرداری در سال‌های گذشته بودجه‌ای برای زباله‌های بیمارستانی در نظر می‌گرفت امسال چه میزان بودجه‌ای در نظر گرفته‌اید؟
ردیف بودجه نداریم اما در این زمینه درآمدزایی داریم و هزینه‌ها تأمین می‌شود.
چه کسانی بر عملکرد پیمانکاران نظارت می‌کند؟
ما یک پیمانکار جمع‌آوری و یک پیمانکار دفن داریم. وظیفه جمع‌آوری پسماندهای بهداشتی از زمان تولید تا انتقال به عهده تولیدکننده است و پیمانکارانی در این باره هستند.
گفته می‌شود که سگ‌ها در آرادکوه زیادند و برخی از اجزای بدن که با زباله ها مخلوط شده را می‌خورند؟
بله، سگ‌ها اینجا زیاد است. در سالیان گذشته شرکت ساماندهی مشاغل شهرداری تهران تصمیم گرفت که سگ‌های ولگرد را جمع‌آوری و عقیم‌سازی کند، سازمان پسماند نیز در آرادکوه یک چهاردیواری به شرکت مشاغل داد و آنها نیز سگ‌ها را برای عقیم‌سازی به این مکان می‌آورند و بعد از دوره نقاهت آنها را رها می‌کنند. اولین جایی که این سگ ها می‌روند آرادکوه است اما اینها بدن انسان نمی‌خورند چرا که ما زباله‌های بیمارستانی را دفن و روی آن آهک می‌ریزیم. سگ‌ها نمی‌توانند کیسه‌ها را پاره کنند البته سگ‌ها بیشتر شب‌ها می‌آیند و ما تا غروب کار دفن را به اتمام رسانده‌ایم.
در اتاق عمل امکان دارد دست و پای افراد قطع شود، این اعضا چه می‌شود؟
باید دست و پاهای قطع شده به بهشت‌زهرا داده تا دفن شوند؛ اما اگر با زباله‌های بیمارستانی مخلوط شود ما آن را جداگانه دفن می‌کنیم.
چه راهکاری برای رفع مشکلات پسماندهای عفونی وجود دارد؟
پیشنهاد ما این است که مخازن پسماندهای پزشکی را به ما پلمب تحویل دهند تا مراحل جمع آوری را به درستی انجام شود.
با محیط زیست در این باره رایزنی نکرده‌اید؟
بله نامه زده‌ایم که صراحتاً به ما اعلام کند که وظیفه ما در این باره چیست؟ خیلی‌ها فکر می‌کنند شهرداری کوتاهی کرده است ولی اصلاً این موضوع به ما ربطی ندارد و باید وزارت بهداشت در این زمینه ورود کند.
وزارت بهداشت هزینه‌ها را پرداخت می‌کند؟
بله پرداخت می‌کند. در سال 94، 107 تن زباله بیمارستانی تولید می‌شده است اما امروز 81 تن این اختلاف چه شده است، کسری زباله پزشکی داریم این به کجا می‌رود بیش از 30 تن از زباله‌های بیمارستانی با زباله‌های عادی مخلوط می‌شود باید آمارها در این باره احصا شود.
چرا تاکنون مراکز درمانی شناسایی نشده‌اند؟
ما نمی‌توانم مراکز را شناسایی کنم چون کار من نیست، ابزاری هم نداریم. باید در این باره وزارت بهداشت و محیط زیست ورود کند ما از وزارت بهداشت می‌خواهیم که مراکز تولید زباله را معرفی کند و همچنین میزان تولید را هم اعلام کنند.
جمله پایانی
بهتر است سازمان های ذی ربط در این زمینه هماهنگی بیشتری داشته باشند چرا که زباله های بیمارستانی با سلامت مردم جامعه در ارتباط است.