حسینیه مشرق - نمی‌توان آمار دقیقی از تعداد یاران امام ارائه نمود، زیرا افراد مختلفی از شهر های مختلف به امام علیه السلام پیوستند؛[۱] از این رو از تعداد و نحوه پیوستن آنان به امام گزارش دقیق وجود نداشته و تاریخ ضبط نکرده است. از سوی دیگر باید بررسی شود که مقصود از یاران امام چه کسانی هستند؟ آیا مقصود آن تعداد افرادی هستند که تنها در کربلا به شهادت رسیدند و یا اعم از کربلا و کوفه... و یا همه کسانی که به امام پیوستند از یاران امام به حساب می‌آیند، گرچه به شهادت نرسیده و یا حتی در کربلا حضور نداشتند و تنها با امام حسین (ع) بیعت کردند. از سوی دیگر می‌توان کسانی را که از اوّل به امام پیوستند سپس از امام دست برداشتند، از یاران امام حسین (ع) به حساب آورد؟ عدم ثبت دقیق یاران امام حسین (ع) از یک سو و این که اصولاً مقصود از یاران امام چه کسانی هستند، موجب شده است که مورّخان در تعداد یاران امام اختلاف نظر داشته باشند.[۲] به رغم آن که به طور قاطع نمی‌توان گفت یاران امام چه تعداد بودند ولی امام از آن دسته از یاران خود که تا لحظه آخر باقی ماندند به عنوان باوفاترین یاران یاد می‌کند...فانّی لا اعلم اصحابا خیرا منکم[۳]
اکنون نقل هایی که در مورد تعداد یاران امام حسین (ع) ذکر شده است را می‌آوریم:
امام حسین (ع) و یارانش، شب عاشورا تا به صبح به راز و نیاز و مناجات با خدا به سرآوردند «و لهم دویّ کدویّ النحل ما بین راکع و ساجد و قائم و قاعد»، «صدای ناله و زمزمه آنها همانند آوای بال زنبور عسل بود، بعضی در رکوع، بعضی در سجده و برخی ایستاده و نشسته، مشغول عبادت بودند.» از لشکر عمر سعد سی و دو نفر که از آنجا عبور میکردند (تحت تأثیر قرار گرفته و) به لشکر امام حسین (ع) پیوستند.[۴]
شیخ مفید در کتاب اختصاص می‌نگارد: اصحاب امام حسین (ع) عبارت بودند از: یاران خود آن حضرت که با وی شهید شدند و گروهی از اصحاب حضرت امیر (ع) که عبارت بودند از: حبیب بن مظاهر، میثم تمار، رشید هجری، سلیم ابن قیس هلالی، ابو صادق و ابو سعید عقیصا.[۵]
این روایت به تعداد اهل بیت حضرت که با ایشان شهید شدند اشاره می‌کند: صاحب کتاب مناقب از حسن بصری روایت می‌کند که گفت: تعداد شانزده نفر از مردان اهل بیت امام حسین (ع) با آن حضرت کشته شدند که در روی زمین نظیری نداشتند.[۶] بنا به روایت دیگری تعداد هفده نفر از آنان کشته شدند. یا در روایت دیگر داریم که: ابن نما می‌نگارد: راویان گفته اند: هر گاه نزد امام محمّد باقر (ع) از قتل امام حسین (ع) سخنی به میان می‌آوردیم آن بزرگوار می‌فرمود: تعداد هفده نفر از آنان را کشتند. که کلیه ایشان از بطن فاطمه بودند یعنی فاطمه بنت اسد که مادر حضرت امیر بود.[۷]
محمّد بن ابی طالب می‌نگارد: روایت شده که تعداد رأس امام حسین و یارانش ۸۷ رأس بود. قبیله های دشمن آن سرها را بین خود تقسیم کرده بودند تا بدین وسیله نزد ابن زیاد و یزید مقرب و محبوب شوند. قبیله کنده تعداد سیزده سر آوردند که صاحب آنان قیس بن اشعث بود.
قبیله هوازن که صاحب آنان شمر بود دوازده سر و به روایت ابن شهر آشوب تعداد بیست سر آوردند. قبیله تمیم تعداد هفده سر و به روایت ابن شهر آشوب تعداد نوزده سر آوردند. قبیله بنی اسد تعداد شانزده سر و به روایت ابن شهر آشوب تعداد ۹ سر آوردند. قبیله مذحج تعداد هفت سر آوردند. ما بقی مردم تعداد سیزده سر آوردند. ابن شهر آشوب می‌نویسد: ما بقی لشکر تعداد ۹ سر آوردند ولی او نامی از قبیله مذحج نبرده است. سپس می‌گوید: تعداد کلیه سرها به هفتاد رأس می‌رسد.[۸]
برخی از مورخان تعداد یاران امام حسین (ع) ۶۰۰ نفر ذکر کرده‌اند.[۹] و بعضی دیگر ۱۵۴ نفر بیان نموده‌اند.[۱۰]
برخی دیگر ۱۰۰ نفر.[۱۱] و برخی ۷۲ نفر ذکر کرده‌اند.[۱۲] برخی دیگر یاران امام را ۱۳۹ نفر بیان کرده‌اند.[۱۳]
ظاهراً کلمه یاران در این موارد بیشتر ناظر به کسانی است که در کربلا با امام حسین (ع) بوده و شهید شدند.
پی نوشت:
[1] محمد مهدی شمس الدین، انصار الحسین، ص 25 به بعد.
[2] مهدی شمس الدین، پیشین.
[3] مقتل خوارزمی، ج 1، ص 246؛ غم نامه کربلا / ترجمه اللهوف علی قتلی الطفوف، ص:114
[4] غم نامه کربلا / ترجمه اللهوف علی قتلی الطفوف، ص : 118
[5] زندگانی حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام ( ترجمه جلد 44 بحار الأنوار) ص: 214
[6] زندگانی حضرت امام حسین علیه السلام ( ترجمه جلد 45 بحار الأنوار) ص: 95
[7] زندگانی حضرت امام حسین علیه السلام ( ترجمه جلد 45 بحار الأنوار) ص: 94
[8] زندگانی حضرت امام حسین علیه السلام ( ترجمه جلد 45 بحار الأنوار) ص: 92
[9] مروج الذهب، ج 3، ص 70.
[10] تاریخ طبری، ج 5، ص 389.
[11] همان، ص 392 - 393.
[12] همان، ص 422.
[13] اعیان الشیعه، ج 2، ص 437 - 438.
منبع: سایت کرب و بلا