به گزارش مشرق به نقل از ايسنا، از اوايل قرن بيستم تلاش‌هايي براي مبارزه با دوپينگ آغاز شد و در طول سال‌هاي اخير با پيشرفت فن‌آوري و پيدايش روش‌هاي جديدتر دوپينگ، روش‌هاي كشف و مبارزه با دوپينگ نيز تغيير كرده و پيشرفته‌تر از قبل شده است. تاسيس آژانس جهاني ضد دوپينگ (وادا) در آخرين سال قرن بيستم نقطه عطفي در تاريخ مبارزه با پديده «دوپينگ» محسوب مي‌شود.
در ادامه گزارش تاريخچه مختصري از فعاليت‌هاي «ضد دوپينگ» را مي‌خوانيد.
ريشه واژه «دوپينگ» احتمالا به واژه هلندي «دوپ» باز مي‌گردد كه نام نوعي «نوشيدني الكلي» بود كه از پوست انگور تهيه مي‌شد و جنگجويان زولو آن را براي افزايش توان و قدرت‌شان در جنگ‌ها استفاده مي‌كردند. اين واژه اولين بار در اوايل قرن بيستم براي اشاره به مصرف غيرقانوني داروهاي نيروزا توسط ورزشكاران استفاده شد. با اين حال، افزايش توان بدني از طريق مصرف مواد دارويي، تاريخي به درازاي خود ورزش دارد.
** سال‌هاي اوليه دوپينگ
ورزشكاران يونان باستان از رژيم‌هاي غذايي خاص و داروهاي محرك براي تقويت قواي بدني خود استفاده مي‌كردند.
در قرن نوزدهم، دوچرخه‌سواران و ساير ورزشكاران ورزش‌هاي استقامتي از موادي همچون «استركنين»، «كافئين» ، «كوكائين» و «الكل» استفاده مي‌كردند. «توماس هيكس» كه در دوي ماراتون المپيك 1904 سنت لوئيس به عنوان قهرماني دست يافته بود، در طول مسابقه تخم‌مرغ خام مي‌خورد و به خود «استركنين» تزريق مي‌كرد.
در دهه 1920 بود كه لزوم ايجاد محدوديت در استفاده از داروهاي نيروزا در رقابت‌هاي ورزشي احساس شد.
** تلاش‌هاي اوليه
در سال 1928 فدراسيون جهاني دووميداني نخستين فدراسيون جهاني بود كه استفاده از داروهاي محرك و نيروزا را ممنوع اعلام كرد. پس از آن بسياري از فدراسيون‌هاي ديگر نيز ممنوعيت‌هاي مشابه‌اي وضع كردند، ولي از آنجايي كه هيچ آزمايشي از ورزشكاران گرفته نمي شد، اين ممنوعيت‌ها تنها جنبه نمايشي پيدا كرد. با پيدايش هورمون‌هاي مصنوعي در دهه 1930 و استفاده از آن‌ها براي دوپينگ در دهه 1950، وضعيت بدتر از قبل شد.
«ناد انمارك ينسن» دوچرخه‌سوار دانماركي، در جريان بازي‌هاي المپيك 1960 رم در حين مسابقه درگذشت. نتيجه كالبد شكافي نشان دهنده وجود «آمفي تامين» در بدن او بود و همين مساله موجب افزايش فشار روي مقامات ورزشي براي گرفتن آزمايش دوپينگ از ورزشكاران شد.
در سال 1966 فدراسيون‌هاي جهاني دوچرخه‌سواري و فوتبال نخستين فدراسيون‌هايي بودند كه در رقابت‌هاي جهاني خود از ورزشكاران آزمايش دوپينگ مي‌گرفتند. كميته بين‌المللي المپيك يك سال بعد كميسيون پزشكي خود را تاسيس كرد و نخستين فهرست داروهاي ممنوعه را منتشر كرد. آزمايش دوپينگ در بازي‌هاي المپيك اولين بار در المپيك زمستاني «گرونوبل» و المپيك تابستاني «مكزيك» در سال 1968 به عمل آمد. اين در حالي بود كه يك سال قبل از آن، مرگ «تام سيميسون» يك دوچرخه‌سوار ديگر در رقابت‌هاي تور دو فرانس باعث افزايش نگراني‌هاي افكار عمومي شده بود و ضرورت فعاليت‌هاي ضد دوپينگ را افزايش داده بود.
** آغاز آزمايش‌گيري
تا دهه 1970 بيشتر فدراسيون‌هاي بين‌المللي شروع به آزمايش گيري از ورزشكاران كردند، اما از آنجايي كه راهي براي تشخيص استروئيدهاي آنابوليك وجود نداشت، از اين مواد به طور گسترده مخصوصا در ورزش‌هاي قدرتي استفاده مي‌شد، سرانجام در سال 1974 يك آزمايش دوپينگ قابل اطمينان معرفي شد و كميته بين‌المللي المپيك در سال 1976 استروئيدهاي آنابوليك را به فهرست داروهاي ممنوعه اضافه كرد. اين موضوع باعث شد كه در اواخر دهه 1970 تعداد موارد دوپينگي كشف شده مخصوصا در ورزش‌هاي قدرتي نظير پرتاب‌ها و وزنه‌برداري به طور قابل توجهي افزايش يابد.
در دهه‌هاي 1970 و 1980 انتشار گزارش‌هايي درباره حمايت برخي دولت‌ها از دوپينگ ورزشكاران‌شان مخصوصا گزارش‌هايي درباره وضعيت جمهوري دموكراتيك آلمان سابق (آلمان شرقي) موجب پيچيده‌تر شدن فعاليت‌هاي ضد دوپينگ شد. معروف‌ترين پرونده دوپينگ دهه 1980 مربوط به «بن جانسون» قهرمان دوي 100 متر كانادا مي‌شود كه نتيجه آزمايش او در المپيك 1988 سئول مثبت اعلام شد و معلوم شد كه او از ماده نيروزاي ممنوعه «استانوزول» (نوعي استروئيد آنابوليك) استفاده كرده است. پرونده جانسون توجه جهاني را به سوي اين موضوع جلب كرد كه دوپينگ به مرحله بي‌سابقه‌اي رسيده است. در دهه 1990 شواهدي وجود داداشت كه نشان مي داد افزايش سخت‌گيري و وجود آزمايش‌هاي دقيق‌تر ضد دوپينگ باعث كاهش سطح ركوردها و نتايج ورزشي شده است.
** چالش‌هاي جديد
اگر چه مبارزه با داروهاي محرك و استروئيدها در حال نتيجه دادن بود، ولي جبهه اصلي جنگ با دوپينگ به جاي ديگر منتقل شد، يعني به دوپينگ خون. «تقويت خون» عبارت است از خارج كردن خون ورزشكار و تزريق مجدد آن به بدن كه باعث افزايش سطح هموگلوبين‌هاي حامل اكسيژن مي‌شود. اين نوع از دوپينگ از دهه 1970 شروع شده بود و كميته بين‌المللي المپيك در سال 1986 آن را ممنوع اعلام كرد. با اين حال، راه‌هاي ديگري براي افزايش سطح هموگلوبين مورد استفاده قرار گرفت. يكي از راه‌ها استفاده از «اريتروپويتين» (اپو) است.
اپو در سال 1990 در فهرست داروهاي ممنوعه كميته بين‌المللي المپيك قرار گرفت، اما عدم وجود يك آزمايش قابل اطمينان كه بتواند مصرف اپو را مشخص كند، باعث عقيم ماندن مبارزه با اين نوع دوپينگ شده بود.
نخستين بار در المپيك 2000 سيدني بود كه روش قابل اطميناني براي تشخيص استفاه از «اپو» به كار رفت و مورد تاييد آژانس جهاني ضد دوپينگ (وادا) قرار گرفت.
** تلاش‌هاي يكپارچه
در سال 1998 نيروي پليس فرانسه در رقابت‌هاي دوچرخه‌سواري تور دو فرانس در بررسي‌هاي خود مقادير زيادي داروهاي نيروزاي ممنوعه كشف كرد. اين روسوايي باعث شد كه توجه بيشتري به اهميت نقش مقامات دولتي در تلاش‌هاي ضد دوپينگ معطوف شود. فرانسه اولين كشوري بود كه در سال 1963 قانون مبارزه با دوپينگ را به تصويب رساند. پس از آن ، ساير كشورها نيز از فرانسه دنباله روي كردند، ولي همكاري‌هاي بين‌المللي براي مبارزه با دوپينگ به شوراي اروپا محدود مي‌شد.
در دهه 1980 همكاري‌هاي بيشتري بين مقامات بين‌المللي ورزشي و نهادهاي مختلف دولتي به وقوع پيوست. تا پيش از سال 1998 موضوع مبارزه با دوپينگ توسط سازمان‌هاي مختلف (كميته بين‌المللي المپيك، فدراسيون‌هاي ورزشي، دولت‌ها و ... ) به صورت مجزا پيگيري مي‌شد، كه اين مساله منجر به پديد آمدن سياست‌ها ، قوانين و مجازات‌هاي مختلف براي اين پديده شده بود.
يكي از نتايج اين وضعيت اين بود كه محروميت ورزشكاران دوپينگي اغلب باعث پديد آمدن مشاجره و اختلاف نظر مي‌شد و در مواردي نيز دادگاه‌هاي غير ورزشي اين محروميت‌ها را لغو مي‌كردند.
رسوايي تور دو فرانس باعث شد كه نياز به وجود يك نهاد بين‌المللي مستقل احساس شود كه بتواند استانداردهاي واحدي براي فعاليت‌هاي ضد دوپينگ وضع كند و تلاش‌هاي سازمان‌هاي ورزش و مقامات دولتي را هماهنگ سازد.
كميته بين‌المللي المپيك گام‌هاي اوليه را برداشت و در فوريه 1999 نخستين همايش جهاني دوپينگ ورزشي را در شهر لوزان برگزار كرد. در 10 نوامبر 1999 نيز آژانس جهاني ضد دوپينگ (وادا) بر اساس پيشنهادي كه در اين همايش مطرح شده بود تاسيس شد و كار خود را آغاز كرد.
با وجود اين كه دوپينگ پديده مدرني است، اما ريشه آن به سال‌هاي قبل باز مي‌گردد و تاريخي به قدمت خود ورزش دارد.