به گزارش مشرق، در شرایطی که شاهرگ حیاتی شهر اصفهان این روزها خشکی پیاپی خود را طی می‌کند، استاندار اصفهان در طرح جدید خود اعلام کرده که قرار است تغییرات عمده‌ای در این زمینه صورت گیرد. مسئولان استان می‌گویند سد زاینده‌رود هم‌اکنون چیزی حدود ۱۷۰ میلیون مترمکعب آب دارد که تنها ۱۰ درصد ظرفیت این سد است. هم‌اکنون ارتفاع آب پشت سد زاینده‌رود از نقطه‌ای که نشان‌دهنده وضعیت بحرانی است نیز پایین‌تر رفته و کار به جایی رسیده که نیروگاه توربین آبی سد از مدار تولید برق خارج شده است.
در مورد زاینده‌رود هرچه بنویسیم، بگوییم و بخوانیم با کلیدواژه "بحران" قابل تعریف است، اما موضوعی که نام زاینده‌رود را در چند روز گذشته دوباره بر سر زبان‌ها انداخته، سخنان استاندار اصفهان در مورد طرحی موسوم به "بازچرخانی آب" است که در جلسه مجمع نمایندگان استان در مجلس شورای اسلامی مطرح کرد.
بیشتر بخوانید:
آخرین وضعیت منابع آب در کشور
نیمی از سدهای بزرگ کمتر از 40 درصد آب دارند
استاندار اصفهان در یک برنامه تلویزیونی با اشاره به چالش‌های آبی استان و مسئله زاینده‌رود و روند کاهشی حجم آب موجود در پشت سد زاینده‌رود در پایان هر سال آبی در سال‌های اخیر گفت: حجم آب پشت سد زاینده‌رود در پایان سال آبی ۹۶-۹۷ (یعنی ۳۱ شهریورماه ۹۷) ۱۷۱ میلیون مترمکعب بود.
به گفته مهرعلیزاده این میزان در پایان سال آبی ۵۴-۵۵ نزدیک به ۱۳۰۰ میلیون مترمکعب بوده است.
وی افزود: با برنامه‌هایی که داریم تلاش می‌کنیم میزان آب ورودی به سد در سال را روی عددی نزدیک به ۱۲۰۰ میلیون مترمکعب حفظ کنیم.
مهرعلیزاده ادامه داد: طبق طرح‌های موجود، از سال ۱۴۰۰ به بعد به میزان ۱۰۰ میلیون مترمکعب حجم ناشی از انتقال تونل سوم کوهرنگ در محل چم آسمان اضافه می‌شود و از سال ۱۴۱۰ به بعد هم به میزان ۲۵۰ میلیون مترمکعب حجم ناشی از انتقال آب طرح بهشت‌آباد در محل سد چم آسمان اضافه خواهد شد. همچنین توافقات اولیه طرح انتقال آب از خلیج فارس به اصفهان انجام شده که هزار کیلومتر طول و هزینه سنگینی دارد که این طرح حداقل بین ۳ تا ۵ سال زمان می‌برد. اگر این طرح‌ها اضافه شود حجم آب ورودی به سد زاینده‌رود افزایش یافته و روند طبیعی‌تری پیدا خواهد کرد.
طبق گفته‌های استاندار اصفهان در این جلسه و همچنین توضیحات او در یک برنامه تلویزیونی، از سد چم آسمان تا سد نکوآباد یعنی مسیری به طول ۴۲ کیلومتر، در ۲ طرف رودخانه لوله‌گذاری شده و بدون جاری شدن آب در بستر رودخانه، در سال‌هایی که آب کم است آب در این لوله‌ها جریان می‌یابد و به باغات موجود در فلاورجان، لنجان، مبارکه، زرین‌شهر، قهدریجان و ... به صورت انشعاب و شیر آبرسانی خواهد شد.
مهرعلیزاده همچنین درباره طرح بازچرخانی آب در محدوده شهر اصفهان گفته است: "با لوله‌گذاری در کف رودخانه و با ساماندهی رودخانه برای جلوگیری از جذب زیاد آب، شاهد جاری شدن آب در بستر زاینده‌رود خواهیم بود و شرایطی فراهم خواهد شد که این حداقل آبی که در مسیر زاینده‌رود قرار می‌گیرد در سد آبشار جمع‌آوری گردد و در زمان نیاز، با گردش آب بتوانیم جریان آب را در زاینده‌رود برقرار کنیم."
تشریح این طرح در همان جلسه با اعتراض شدید و مخالفت صریح حجت‌الاسلام سیدناصر موسوی لارگانی رئیس مجمع نمایندگان استان روبه‌رو شد.
لارگانی با بیان اینکه اگر قرار باشد آب در اصفهان جاری شود، باید در فلاورجان و سایر شهرهای غرب استان نیز جاری باشد، گفت: باغات محدوده زاینده‌رود کانال ندارند و کشاورزان از کف رودخانه آب برداشت می‌کنند.
وی با بیان اینکه همین پولی که الان به کشاورزان شرق داده شده فریاد مردم غرب را بالا برده است، افزود: می‌گویید به باغات غرب اصفهان آبرسانی کردیم اما کمتر از ۵ درصد مردم فلاورجان باغدار هستند و بقیه به کشاورزی مشغول‌اند. شهرهای پیربکران و قهدریجان تبدیل به کویر شده است و کشاورزی که ۱۰ هکتار زمین داشته، دیگر هیچ آبی ندارد و الان هم رودخانه را به روی او ببندیم و بگوییم آب را با لوله می‌رسانیم تا آب در اصفهان جاری شود؟ فلاورجان نیز از زاینده‌رود سهم‌آبه و حق‌آبه دارد و زیبایی رودخانه نیز باید برای مردم فلاورجان هم باشد. آب مال زاینده‌رود است و باید در زاینده‌رود باشد.
نماینده فلاورجان در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: مردم این منطقه پول داده و سهم‌آبه خریدند که اسناد آن موجود است، اجازه نمی‌دهیم آب با لوله به اصفهان بیاید اما ما آب نداشته باشیم.
کلنگی که به زمین نخورد
کلنگ‌زنی طرح ساماندهی انهار سنتی سد چم آسمان تا سد نکوآباد قرار بود صبح روز دوشنبه سوم مهرماه انجام شود که در نهایت با فشار برخی نمایندگان مخالف این طرح لغو شد.
اما از انتقادها درباره لوله‌گذاری مسیر ۴۲ کیلومتری سد چم آسمان تا سد نکوآباد که بگذریم، طرح بازچرخانی آب در محدوده شهر اصفهان نیز واکنش‌های متفاوتی در پی داشته است.
در حالی که استاندار اصفهان حفظ روحیه و نشاط مردم، گردشگری و حفظ آثار تاریخی را از اهداف این طرح دانسته، توفیق آن در احیای سفره‌های زیرزمینی که از وضعیت فعلی آن به عنوان زنگ خطری برای فرونشست زمین در شهر اصفهان یاد می‌شود محل سوال است؛ به خصوص اینکه در این طرح و به گفته استاندار اصفهان قرار است با ساماندهی کف رودخانه از جذب زیاد آب جلوگیری به عمل آید و این یعنی سهم سفره‌های زیرزمینی در این طرح به حداقل خواهد رسید.
اما مدیرعامل کانون خبرگان کشاورزی اصفهان که از منتقدان طرح لوله‌گذاری مسیر زاینده‌رود است، اعتقاد دارد برخی بخش‌های طرح پیشنهادی استاندار اصفهان قانونی، درست و مورد تأیید کشاورزان است و برخی بخش‌های صحبت‌های مهرعلیزاده نیز نادرست است.
طرح پیشنهادی ۲ جنبه درست و ۲ بخش نادرست دارد
اسفندیار امینی اظهار داشت: اینکه قرار است یک شبکه آبیاری از چم آسمان تا نکوآباد احداث شود بحث درستی است چون کل حوزه زاینده‌رود دیگر با انهار سنتی آبرسانی نمی‌شود بلکه شبکه نکوآباد، آبشار و رودشتین مدرن شده است و مدرن‌سازی شبکه چم آسمان نیز در دستور کار بود که به دلیل مسائل مالی به تعویق افتاد و هم‌اکنون ضرورت آن احساس می‌شود.
وی افزود: با این طرح امکان توزیع آب در کل مناطق تسهیل می‌شود، چون هنوز تعدادی انهار سنتی در لنجانات وجود دارد و باید بندهایی باشد تا امکان آبگیری برای انهار فراهم شود، این تعداد زیاد انهار سنتی آبرسانی به پایین‌دست را مشکل می‌کند. به همین دلیل اگر شبکه چم آسمان نیز مدرن‌سازی شود، هم لنجانات به سهولت آب می‌گیرد و هم روان‌آبی افزایش یافته و انتقال آب به پایین‌دست راحت‌تر می‌شود.
مدیرعامل کانون خبرگان کشاورزی اصفهان در بخش دیگری از سخنان خود به طرح پیشنهادی در محدوده شهر اصفهان اشاره کرد و گفت: استاندار اصفهان در سخنان خود به تکمیل شبکه پساب شهرستان اصفهان اشاره کرد. این طرح در واقع تهاتری است که به موجب آن، در سال ۱۳۳۳ سه سهم از حق‌آبه کشاورزان شرق اصفهان از محل تونل اول کوهرنگ به شهرداری اصفهان اختصاص یافت و مقرر شد پساب فاضلاب شهرستان اصفهان به حق‌آبه‌داران داده شود، اما تنها بخش نخست انجام شد و بخش دوم به مرحله اجرا نرسید.
امینی با بیان اینکه اگر تصفیه فاضلاب تکمیل می‌شد ۲ اتفاق بزرگ می‌افتاد، ادامه داد: اول اینکه با تصفیه تکمیلی، امکان استفاده بدون خطر پساب تصفیه شده برای هر نوع محصولی وجود داشت و مشکلات زیست محیطی رفع می‌شد و دوم اینکه، مطالبه کشاورزان شرق اصفهان که ۶ دهه زمین مانده پاسخ داده شده و حداقل آبی به هر روستا می‌رسید تا از وضعیت فعلی خارج شوند.
وی اضافه کرد: باید شبکه‌ای مشابه با طرحی که قرار است از چم آسمان تا نکوآباد اجرا شود، از محل سد زاینده‌رود تا چم آسمان و همچنین منطقه بالادست سد اجرا شود تا در آینده شاهد هیچ برداشت مستقیمی از رودخانه نباشیم چون برداشت مستقیم امکان تخلف را بالا می‌برد.
امینی در ادامه به جنبه‌های منفی طرح پیشنهادی اشاره و تصریح کرد: اما لوله‌کشی از سد نکوآباد تا ناژوان و بازچرخانی پساب تصفیه شده در کف رودخانه علاوه برا اینکه برخلاف موازین محیط زیستی و حقوق حق‌آبه‌داران است، به نفع اصفهان هم نیست و اجرای آن به چند دلیل امکان‌پذیر نمی‌باشد.
میزان پسابی که قرار است رها شود اصلاً به سد آبشار نمی‌رسد
مدیرعامل کانون خبرگان کشاورزی اصفهان افزود: با وضعیت فعلی رودخانه، از باغ پرندگان تا سد آبشار بین ۶ تا ۷ مترمکعب آب در ثانیه به زمین فرو خواهد رفت، در صورتی که حداکثر ۴ مترمکعب پساب جمع خواهد شد و این پساب رهاشده از محل باغ پرندگان اصلاً به سد آبشار نخواهد رسید و چیزی به کشاورزان شرق نمی‌رسد. از طرف دیگر، درست است که گفته شده پساب تصفیه می‌شود اما در نهایت اسم آن پساب است و مردم از نظر روانی نمی‌توانند این موضوع را بپذیرند. همچنین این اقدام باعث می‌شود توجهاتی که در افکار عمومی استان، کشور و حتی سطح بین‌المللی به زاینده‌رود و لزوم احیای آن وجود دارد، با حرکتی مصنوعی و دروغین و با آبدار نشان دادن رودخانه از بین برود.
وی با بیان اینکه کشاورزان نیز با این طرح مخالفند چون انتظار داشتند این پساب پس از ۶ دهه به آنها برگردانده شود، نه اینکه آبنما درست کنند خاطرنشان کرد: رئیس‌جمهور و شورای عالی آب و هر کسی که در این زمینه قولی داده است، صحبت از احیای رودخانه کرده، نه اینکه یک آبنما درست شود. درست است که رودخانه از شهر عبور می‌کند اما معبر عبور آبی است که متعلق به حق‌آبه‌دار است.
گلایه از مشاوران استاندار
امینی با بیان اینکه استاندار اصفهان علاقه دارد اقدامی در این زمینه انجام دهد اما برخی از این اقدامات اصلاً در حیطه وظایف او نیست و برخی هم اصلاً درست نیست، اظهار داشت: از مشاوران استاندار و همچنین از خود وی گلایه دارم که چرا از نماینده حق‌آبه‌داران و کشاورزان دعوت نمی‌کند تا نظراتمان را مطرح کنیم. با وجود مکاتبات زیاد، صدور بیانیه و سخنرانی از طرف ما، این تصمیمات در اتاق‌های دربسته گرفته می‌شود در حالی که طرح جدیدی هم نیست و از زمان ۳ استاندار قبلی مطرح بوده است.
انرژی خود را صرف احیای زاینده‌رود کنید نه لوله‌کشی
مدیرعامل کانون خبرگان کشاورزی اصفهان گفت: مسئولان باید انرژی خود را صرف احیای زاینده‌رود و جاری شدن آب در بستر آن کنند نه اینکه هر روز نقشه بکشند و اندک آب باقیمانده را با لوله‌کشی از این طرف به آن طرف ببرند. برخی اوقات ۳۲ میلیون مترمکعب در ثانیه در سد آبشار آب داریم اما باز هم به سختی می‌توانیم آن را به ورزنه برسانیم، آن وقت صحبت از لوله‌کشی از سد نکوآباد تا ابتدای اصفهان می‌شود که اصلاً امکان‌پذیر نیست.
اگر قانون اجرا شود کشاورزان هم تمکین می‌کنند
وی در پاسخ به سوالی درباره تبعات اجتماعی احتمالی اجرای این طرح‌ها بیان داشت: کشاورزان شرق و غرب استان مشکلی با هم ندارند و با دولت که کار خلاف قانون انجام دهد مشکل دارند. اگر کشاورز بداند کاری طبق قانون انجام می‌شود، تمکین می‌کند. برای مثال در طرح ساماندهی رودخانه از سال ۹۳ تا الان، کشاورزان در نهایت با آزادسازی زمین‌هایی که ۴۰ سال در دستشان بود موافقت کردند چون در چارچوب قانون بود و منافع جمع را تأمین می‌کرد، اما کشاورز با کار دستوری که با قانون مطابق نباشد مخالف است.
امینی از تشریح این طرح در یک برنامه تلویزیونی نیز انتقاد کرد و گفت: دلیلی وجود ندارد هر کار درستی که انجام هم نشده است را در بوق و کرنا کنیم. باید جلساتی با نمایندگان صنوف، ائمه جمعه، نمایندگان مجلس و ... برگزار می‌شد و همه پیش از رسانه‌ای شدن این طرح توجیه می‌شدند و نظرات همه در یک جلسه فنی بررسی و اعمال می‌شد تا اگر به اجماع رسیدیم، طرح عملیاتی شود در حالی که استاندار اصفهان طبق حرف یکی از مشاورانش تصمیم به تشریح این طرح گرفت و حتی اجازه ندادند یک کارشناس دیگر نیز در برنامه حضور داشته باشد.
وی در پایان خاطرنشان کرد: همه از استاندار گرفته تا نمایندگان مجلس، صنف کشاورزان، دستگاه قضایی، نیروی انتظامی، محیط زیست، آب منطقه‌ای و جهاد کشاورزی باید به قانون و مصوبات شورای عالی آب تمکین کنند، چون منافع همه در آن وجود دارد و مخالفت‌های اجتماعی نیز به حداقل می‌رسد.
رئیس مجمع نمایندگان استان اصفهان نیز این طرح را غیرکارشناسی و نسنجیده خواند و اظهار داشت: زمانی که استاندار اصفهان طبق قانون منع بکارگیری بازنشستگان در حال ترک استان است، نباید با این عجله تصمیم به اجرای طرح لوله‌گذاری و بازچرخانی آب در استان و شهر اصفهان می‌گرفت.
بازچرخانی آب خواسته مردم اصفهان نیست
حجت‌الاسلام سیدناصر موسوی لارگانی افزود: در این طرح قسمتی از شهر اصفهان لحاظ شده، در حالی که خواسته مردم اصفهان این نیست و زاینده‌رود پایدار و همیشه زنده که به استان پهناور اصفهان و شهرستان‌های در حاشیه آن آبرسانی کند، می‌خواهند.
وی با بیان اینکه زاینده‌رود زمانی موجب آبادانی این شهرستان‌ها شده است که در حال حاضر در حال نابودی هستند، ادامه داد: بنابراین این برنامه‌ریزی باید برای تمام شهرهایی که از زاینده‌رود بهره‌مند می‌شوند صورت گیرد.
لارگانی گفت: چرا باید ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیارد تومان برای طرحی که در سخنان شخص استاندار نیز طرحی موقت خوانده شده، هزینه شود؟ اگر در آبچرخانی آب زیادی مصرف نمی‌شود چرا در تمام شهرستان‌ها اجرا نمی‌شود و چرا این مبلغ را صرف تهیه منبع آب پایدار برای زاینده‌رود نکنیم و دست به چنین کار بیهوده‌ای بزنیم که هزینه آن می‌تواند صرف تکمیل تونل سوم کوهرنگ شود؟
رئیس مجمع نمایندگان استان اصفهان تصریح کرد: چرا برای آبی که از شهرستان سمیرم خارج می‌شود برنامه‌ریزی نمی‌شود تا مردم اصفهان هم از آن استفاده کنند؟ حتی می‌توان آب موردنیاز برای این آبچرخانی در شهر اصفهان را با حفر چند چاه تأمین کرد و شاید در ابتدا حجم آب زیبایی موردنظر را تأمین نکند، ولی با پر شدن منافذ این محدوده آبچرخانی با همین چاه‌ها محقق می‌شود.
تصمیم جدید، طرح ساماندهی زاینده‌رود را زیر سئوال می‌برد
نماینده مردم فلاورجان در مجلس شورای اسلامی بیان داشت: از طرف دیگر در ۳ سال گذشته دولت و مردم هزینه سنگینی برای ساماندهی زاینده‌رود متحمل شده‌اند و برای اجرای این طرح درختان برخی باغ‌های فلاورجان بریده شده است تا ساماندهی زاینده‌رود انجام شود و الان جواب مردمی که درختان باغ‌هایشان قطع شده را چه کسی می‌دهد؟
وی با بیان اینکه در شرایطی که در جنگ اقتصادی هستیم، چرا هر روز باید طرح جدیدی ارائه شود، خاطرنشان کرد: چرا استانداری که روزهای پایانی مسئولیت خود را سپری می‌کند باید چنین طرح عظیمی را آن هم به صورت موقت اجرا کند؟
لارگانی درباره اینکه استاندار اصفهان از کار کارشناسی در این زمینه سخن می‌گوید در حالی که بخش زیادی از اظهارنظرها در خصوص این طرح در مخالفت با آن است، اظهار داشت: بگویند کدام کارشناسان این طرح را بررسی کرده‌اند؟ آب منطقه‌ای و اداره محیط زیست در این باره توضیح دهند. بخشی از آبی که در زاینده‌رود جاری می‌شود سهم محیط زیست است و آنها باید نظر کارشناسی دهند.
وعده رئیس‌جمهور آبچرخانی و آبنما نبود
رئیس مجمع نمایندگان استان اصفهان به وعده رئیس‌جمهور برای احیای زاینده‌رود اشاره کرد و گفت: آبی که رئیس‌جمهور قول داد در زاینده‌رود جاری شود، نه آب موقت بود و نه آبچرخانی و نه آبنما. وی قول داد آب در زاینده‌رود جاری و تالاب گاو خونی احیا شود و در کل این طرح را طرح مناسبی نمی‌دانم.
در شرایطی که امروز مردم اصفهان چشم‌انتظار جریان دوباره رودخانه زاینده رود هستند و کشاورزان شرق و غرب این استان با هوشیاری از شرایط موجود و علم به کم بودن آب، با مسئولان کشور در زمینه صرفه‌جویی همراهی می‌کنند، مطرح شدن طرح‌های جدید نه برای احیای دائمی بلکه برای بازچرخانی موقت آب در رودخانه‌ای که در کتاب‌های تاریخی جهان، به جاری بودن و زایندگی آن اشاره شده، سئوال برانگیز است. دولت یازدهم مدعی بود که با مصوب کردن مصوبات ۹ ماده‌ای شورای عالی آب، به دنبال احیای حوضه آبریز زاینده‌رود برخواهد آمد اما امروز و در شرایطی که دولت دوازدهم در استان اصفهان به دنبال تداوم احیای این رودخانه بر آمده، طرحی جدید با هزینه‌های سنگین معرفی می‌شود.
منتقدان طرح بازچرخانی آب در زاینده‌رود از آن با نام‌هایی چون زاینده‌رود مصنوعی و آبنما یاد کرده و معتقدند زاینده رود را نمی‌توان با آرایش زنده کرد. از طرفی استاندار اصفهان علاقه مند است اقدامی برای زنده شدن زنده رود انجام دهد که برخی نیت این اقدام را ستایش می کنند ولی به فرایندش خرده می‌گیرند و اعتقاد دارند که باید نکات مثبت و منفی این طرح به صورت دقیق، علمی و کارشناسی بررسی شده و پیش از هر اقدام، از کارشناسان این امر بهره‌گرفت. در حالی که سرنوشت یک استان به تصمیمات مسئولان امر گره خورده، مشخص نیست چه زمانی قرار است درباره زاینده‌رود صدای واحدی در استان به گوش برسد.