سرویس جهان مشرق - قبل از برجام بارها از زبان مقامات کشور می‌شنیدیم که بلافاصله پس از انعقاد آن همه تحریم‌ها برداشته خواهد شد؛ که عملاً نشد. حالا برخی از همان افراد می‌نویسند که اگر عضو FATF شویم همه چیز رو به راه می‌شود! بنابر این بد نیست مروری بر سرنوشت پاکستان پس از ۱۸ سال همکاری با APG و FATF داشته باشیم که فکر نکنیم اگر عضو FATF شویم همه چیز بلافاصله روبراه می‌شود؛ بلکه ممکن است پس از ۱۸ سال همچنان برای خروج از فهرست خاکستریِ این نهادِ ظاهراً مستقل بین‌المللی به این در و آن در بزنیم!

پاکستان در سال ۱۹۹۷ میلادی قانون داخلی مقابله با تروریسم و در سال ۲۰۱۰ میلادی قانون مقابله با پولشویی را تصویب کرد. از سال ۲۰۰۰ میلادی به گروه آسیا-اقیانوسیه در FATF پیوسته که به APG شناخته می‌شود. در فوریه ۲۰۰۸ میلادی همزمان با ایران در نشست و بیانیه FATF مورد خطاب قرار گرفته و از آن خواسته شده تا بار دیگر خود را با توصیه‌های چهل‌گانه تطابق دهد. یک سال و نیم بعد در ۲۰۰۹ از آن به دلیل همکاری‌های انجام شده تقدیر شده، اما در سال ۲۰۱۲ در فهرست خاکستری FATF قرار گرفت و تا سه سال در آن ماند.

امسال بار دیگر و پس از هشدارهای نشست فوریه، پاکستان از ژوئن ۲۰۱۸ میلادی در فهرست خاکستری قرار گرفت، اتفاقی که به صورت کاملاً روشن با فشار آمریکا انجام شد. این تصمیم در FATF با همکاری عربستان همراه شد، کشوری که قرار بود در کنار چین و ترکیه در جمع ۳۷ نفریِ FATF با تصویب آن مخالفت کند اما به نوشته پایگاه Down، ریاض با وعده واشینگتن مبنی بر پذیرش عضویتش در FATF دست از پشتیبانی پاکستان برداشت. ریاض فعلاً در کنار اسرائیل و اندونزی، عضو ناظر است.

آیا تصور می‌کنید چنین سرنوشتی برای ایران دور از دسترس است؟

تعهداتی که پاکستان «در سطح عالی» به FATF داد و چند روز پس از قرارگرفتن در فهرست خاکستری منتشر شد، هیچ سودی نداشت. این تعهدات را از پایگاه اینترنتی FATF مرور می‌کنیم:

«۱- پاکستان نشان می‌دهد روزنه‌های خطرپذیر در تأمین مالی تروریسم شناسایی شده، ارزیابی شده و نظارت عالی بر آن اعمال می‌شود؛

۲- پاکستان نشان می‌دهد اقدامات و برنامه‌ها برای مقابله با نقض قوانین پولشویی و تأمین تروریسم اعمال شده و بر رفتار مؤسسات مالی تأثیر گذاشته است؛

۳- پاکستان نشان می‌دهد مقامات مربوطه با یکدیگر برای اقدام قانونی علیه سرویس‌های انتقالِ غیرقانونیِ پول و دارایی همکاری می‌کنند؛

۴- پاکستان نشان می‌دهد مقامات این کشور موارد حمل پول نقد را شناسایی کرده و ریسک بهره‌گیری از هر کدام را در تأمین مالی تروریسم ارزیابی نموده‌اند؛

۵- پاکستان ارتباط بین‌ارگانی از جمله میان ارگان‌های ایالتی و فدرال را در مقابله با موارد مشکوک به تأمین تروریسم ارتقا می‌بخشد؛

۶- پاکستان نشان می‌دهد نهادهای مجری قانون طیف گسترده‌ای از فعالیت‌های مشمولِ تأمین مالی تروریسم را شناسایی کرده و در مورد شخصیت‌های حقیقی و حقوقی که به عنوان گروه تروریستی مشخص شده‌اند و شخصیت‌های حقیقی و حقوقی که به نمایندگی و به جای آنها فعالیت می‌کنند، تحقیق و پیگرد قانونی را اعمال می‌کنند؛

۷- پاکستان نشان می‌دهد پیگردهای قانونی و تحریم علیه تأمین مالی تروریسم مؤثر، مناسب و بازدارنده است و اختیارات نهادهای قضائی و انتظامی در این حوزه گسترش یافته، حمایت از آنها به عمل می‌آید؛

۸- پاکستان نشان می‌دهد تحریم‌های مالی هدفمند را با حمایتِ یک اجبار قانونیِ جامع علیه همه تروریست‌های مشخص‌شده در قطعنامه ۱۲۶۷ و ۱۳۷۳ شورای امنیت و همه کسانی که به نمایندگی و از طرف آنها فعالیت می‌کنند به صورتی مؤثر اجرا می‌کند، از جمله جلوگیری از انباشت صندوق‌ها و جابجایی آنها، شناسایی و مسدودسازی دارایی‌های منقول و غیرمنقول و لغو دسترسی به صندوق‌ها و سرویس‌های مالی؛

۹- پاکستان نشان می‌دهد موارد تأمین مالی تروریسم را مجازات می‌کند، از جمله با جریمه‌های اجرایی و قضایی با همکاری مقامات استانی و فدرال در هر مورد؛

۱۰- و پاکستان نشان می‌دهد تأسیسات و سرویس‌هایی که در کنترل گروه‌های مشخص‌شده به عنوان تروریست بوده است، از دسترس شان خارج شده، از منابع آن و امکان استفاده از آن محروم شده‌اند.»

با وجود این تعهدات گسترده از سوی پاکستان و اینکه امسال همکاری با FATF در شورای امنیت ملی پاکستان به تصویب رسیده بود، باز هم پس از گذشت نزدیک به ۲۰ سال از قطعنامه‌هایی که در سال ۱۹۹۹ و ۲۰۰۱ میلادی در شورای امنیت سازمان ملل صادر شده‌اند، در فهرست خاکستری قرار گرفت. دلیلی که برای این کار عنوان شده، فهرست ۲۷ بندی است که به عنوان برنامه عمل (Action Plan) پاکستان تعیین شده بود و یک سال و نیم پاکستان مهلت داشت تا آن را اجرایی کند.

قطعنامه ۱۹۹۹ علیه طالبان صادر شد و قطعنامه بعدی دولت‌ها را ملزم می‌کرد که تمام اختیارات‌شان را برای مسدودکردن اموال، مصادره آنها و جلوگیری از انتقال مالی توسط هر گروه‌ تروریستی بکار گیرند.

پایگاه TheNews از نشست فوریه ۲۰۱۸ گزارش داده که ترکیه، عربستان و چین با رأی خود مانع از قرارگرفتن پاکستان در فهرست خاکستری شدند اما در نشست ژوئن و به گزارش Down، وقتی عربستان از حمایت پاکستان عقب نشست، پکن نیز به اسلام‌آباد پیغام داد مجبور است برای حفظ شأن خود در موردی که اثر ندارد، رأیِ مخالف ندهد. اسلام‌آباد هم راهی جز تشکر از حمایتِ بی‌نتیجه چین و ترکیه نداشت!

شمشاد اختر وزیر وقتِ داراییِ پاکستان در واکنش به این مصوبه گفت «این یک تصمیم سیاسی بود و هیچ ربطی به عملکرد پاکستان در مقابله با تروریسم ندارد». قرار است پاکستان دست‌کم یک سال در فهرست خاکستری باقی بماند اما وزیر دارایی کنونی، اسد عمر می‌گوید بعید است در کمتر از ۱۵ ماه بتوانیم از فهرست خارج بشویم. وی که در سنای پاکستان صحبت می‌کرد، گفت بهتر است به این فشارها به مثابه یک فرصت نگاه کنیم و برخی کژکارکردها در نظام اقتصادی پاکستان را برطرف کنیم. با این حال اذعان کرد که حضور پاکستان در فهرست خاکستری می‌تواند یک علامت کاملاً منفی به خارج صادر کند، آن هم در شرایطی که اسلام‌آباد دچار بدهی خارجی و کسری بودجه است و نیاز به سرمایه‌گذاریِ بیشتر دارد.

اسد عمر گفت «آنها ۲۷ کمبود را در سه حوزه تشخیص داده‌اند... اگر درخواست‌های آنها را اجابت کنیم و این ۲۷ نقص را جبران کنیم، به فهرست سفید برمی‌گردیم.» آیا وزیر دارایی ما نیز ۱۸ سال بعد چنین سخنانی را در مجلس ایران خواهد گفت؟ قطعاً هر سیاست اقتصادی منافعی نیز برای کشور خواهد داشت، اما آیا کشورهای غربی نیز می‌پذیرند که سیاستی را در داخل کشورشان پیش گیرند که به نفع پاکستان، یا ایران باشد؟

جمع‌بندی

FATF یک بام و دو هوا نیست و بعید است مشکلش با چند تبصره حل شود. اینکه ایران عضو FATF بشود اما در فهرست سیاه و یا حتی خاکستری باقی بماند، سودی ندارد. عضوی که همکاری کامل نکند ممکن است از کشوری که عضو نیست بیشتر تحت فشار قرار گیرد. عضوی که همکاری کامل انجام دهد، یعنی هر شخص و گروه و سازمانی که اعضای دائم شورای امنیت به عنوان تروریست تشخیص دهند تحریم کند و ریزِ اطلاعات و منابع آن را در اختیار قدرت های جهانی قرار دهد، می تواند امیدوار به بهبود روابط اقتصادی باشد.

با این حال FATF می‌تواند هر زمانی دیگر، دستورالعمل‌های چندگانه‌ای را به آن کشور اعلام کند و در صورت عدم تمکین، آن را دوباره در فهرست خاکستری و بعد در فهرست سیاه قرار دهد. همان گونه که در مورد پاکستان مشخص شد و پایگاه Nation نوشته است، «تلاش‌های گسترده دیپلماتیک» نیز در این مورد سودی ندارد و قدرت‌های غربی خواهان اجرای دقیق و واقعیِ خواسته‌هایشان هستند.

شاید بتوان امید داشت با حضور چین و روسیه در FATF فشارها بر کشورمان پس از عضویت در آن ناکام بماند، اما تجربه نشست ژوئیه برای پاکستان چیز دیگری را اثبات می کند. البته ایران به هیچ وجه مانند پاکستان در تاریخ اخیر خود به پناهگاه گروه‌های تروریستی تبدیل نشده، اما نکته اینجا است که اگر حزب‌الله و حوثیون را گروه تروریستی به شمار آورند، آیا ایران نیز به اندازه پاکستان در فشار نخواهد بود؟

منابع

http://www.fatf-gafi.org/countries/n-r/pakistan/documents/fatfstatement-28february2008.html

http://www.fatf-gafi.org/countries/#Pakistan

http://www.fatf-gafi.org/countries/d-i/iraq/documents/fatf-compliance-june-2018.html

https://www.dawn.com/news/1416630

http://www.apgml.org/members-and-observers/members/details.aspx?m=8fc0275d-5715-4c56-b06a-db4af266c11a

http://unscr.com/en/resolutions/1267

http://unscr.com/en/resolutions/1373

https://timesofindia.indiatimes.com/world/pakistan/pakistan-placed-on-grey-list-by-fatf/articleshow/64776147.cms

https://nation.com.pk/03-Jul-2018/fatf-grey-listing-shocking

https://www.thenews.com.pk/print/362240-minister-hopeful-of-getting-out-of-fatf-in-15-months

https://www.thenews.com.pk/latest/284301-saudi-arabia-turkey-china-blocked-us-led-motion-to-put-pak-on-fatf-watchlist-wsj