سرویس سیاست مشرق - «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه-۱۹ آبان- در مصاحبه با برنامه پارک شهر رادیو تهران گفت: «برخی برجام را در حد یک معامله اقتصادی می‌دانند، در صورتی که این توافق بین المللی فرتر از این موضوعات است. براساس برجام از سوی شورای امنیت سازمان ملل حق غنی سازی ایران به عنوان یک واقعیت پذیرفته شد».
ظریف گلایه کرده است که چرا برخی با ربط دادن برجام به معیشت مردم، توافق هسته‌ای را در حد یک معامله اقتصادی تقلیل داده‌اند.
این اظهارنظر عجیب ظریف در حالی است که وی- ۴ شهریور- در برنامه حالا خورشید گفته بود: «برخی اعضای دولت و رسانه‌ها توقع مردم از برجام را بالا بردند».
مقامات ارشد دولت روحانی و فعالین اصلاح طلب و رسانه‌های طیف اصلاحات در سال‌های گذشته در اظهارات متعدد معشیت مردم را به برجام گره زدند. این طیف در بزرگنمایی برجام، حتی آب خوردن مردم را هم به توافق هسته‌ای ربط دادند.
به این اظهارات توجه کنید:
- حسن روحانی، رئیس جمهور (۲۳ تیر ۹۴): به ملت شریف ایران اعلام می‌کنم که طبق این توافق (برجام)، در روز اجرای توافق (دی ماه ۹۴) تمامی تحریم‌ها، حتی تحریم‌های تسلیحاتی، موشکی هم به صورتی که در قطعنامه بوده، لغو خواهد شد. تمام تحریم‌های اقتصادی شامل مالی، بانکی، بیمه، حمل و نقل، پتروشیمی و فلزات گرانبها بطور کامل لغو خواهد شد و نه تعلیق.
- حسن روحانی، رئیس جمهور (۱۶ اسفند ۹۴): امروز تحریم‌ها، حتی تحریم‌هایی که مربوط به موضوع هسته‌ای نبوده، برداشته شده و این مسئله نیز اعلام شده است.
- حسن روحانی، رئیس جمهور (۱۷ خرداد ۹۴): تحریم‌های ظالمانه باید از بین برود تا سرمایه بیاید و مشکل محیط زیست، اشتغال، صنعت و آب خوردن مردم حل شود، منابع آبی زیاد شده و بانک‌ها احیا شوند.
- حسن روحانی، رئیس جمهور (فروردین ۹۵): فقط سه ماه از اجرای برجام گذشته اما برخی فکر می‌کنند ۳۰ سال گذشته است. در این سه ماه ببینید چه گشایش‌های فراوانی ایجاد شده است.
- حسن روحانی، رئیس جمهور (دی ۹۴): امروز با اعلام رسمی اجرای برجام، از پرونده هسته‌ای ایران، «امنیت‌زدایی» شد؛ قطعنامه‌های ظالمانه علیه ملت ایران، لغو گردید؛ طومار تحریم درهم پیچیده شد، حقوق هسته‌ای ایران تثبیت گردید و اقتصاد ایران در مدار اقتصاد جهانی قرار گرفت.
- محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه (فروردین ۹۴ در بیانیه‌ای مشترک با فدریکا موگرینی): تمام تحریم‌ها لغو خواهد شد.
- محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه (شهریور ۹۴ در کمیسیون برجام): کل تحریم‌های اقتصادی، مالی و پولی اتحادیه اروپا، کل تحریم‌های ایالات متحده که بر شخصیت‌های غیرآمریکایی اعمال می‌شود از روز اجرا لغو خواهد شد، علاوه بر آن تحریم ۳۵ ساله هواپیمایی نیز لغو می‌شود.
- محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه (۲۶ دی ۹۴): تحریم‌ها امروز لغو خواهد شد.
- اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور: دولت می‌تواند در دوران پساتحریم با برنامه‌ریزی جدی، انبوهی از سرمایه را وارد کشور کند.
- محمد باقر نوبخت، معاون رئیس جمهور (بهمن ۹۴): ۱۰۰ میلیارد دلار از دارایی‌های ایران آزاد شد... این دارایی‌ها به طور کلی آزاد شده است و ما می‌توانیم از آن استفاده کنیم.
- عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه (فروردین ۹۴): تمامی تحریم‌ها لغو می‌شوند و نه تعلیق.
- عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه (مرداد ۹۴): تحریم‌های مالی و اقتصادی در روز اول اجرای توافق و سایر تحریم‌ها در فاصله زمانی معقول برداشته خواهد شد.
- عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه (مرداد ۹۴): ۹۰ درصد تحریم سوئیفت روانی بود و فقط به خاطر فضای فشاری که ایجاد شده بود با وجود اینکه منع نداشتند با ما کار نمی‌کردند. در مرحله اول بیش از ۸۰۰ فرد و نهاد از لیست خارج می‌شوند و خود به خود از تحریم سوئیفت هم خارج می‌شوند...می‌گویند نباید برای توافق هسته‌ای جشن گرفت، معتقدم که به خدا باید جشن گرفت و من تمام قد از این توافق دفاع می‌کنم.
- علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی (فروردین ۹۴): در همان روز توافق کلیه تحریم‌ها لغو خواهد شد.
- علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی (مهر ۹۵): بزرگ‌ترین بخش تحریم‌ها لغو شده است و تنها برخی از آنها همچنان حفظ شده؛ اما ما در مسیر درستی قرار داریم.
- محمد نهاوندیان، معاون اقتصادی رئیس‌جمهور: بعد از توافق منتظر رشد اقتصادی، کاهش تورم و خروج از رکود باشید.
- ولی‌الله سیف، رئیس سابق بانک مرکزی: امسال (سال ۹۴) اقتصاد ایران بعد از توافق هسته‌ای شکوفا خواهد شد.
- علی یونسی، دستیار رئیس‌جمهور: اکنون کشور از بیکاری رنج می‌برد، جوانان مشکل عدم استطاعت مالی برای ازدواج دارند و دولت وظیفه دارد این مشکلات را برطرف کند و امیدوارم با لغو تحریم‌ها این مشکلات برطرف شده و کارهای عمرانی نیز با سرعت بیشتری انجام شود.
- علی یونسی، دستیار رئیس‌جمهور: مهم‌ترین وظیفه دولت برای رفع بیکاری «توافق برجام» بود.
- مجید انصاری، معاون پارلمانی دولت یازدهم: دولت بعد از اجرایی کردن توافق و رفع تحریم‌ها، گشایش بزرگی را برای جذب سرمایه‌گذاری، ایجاداشتغال برای جوانان ایجاد خواهد کرد.
- علی طیب‌نیا، وزیر اقتصاد دولت یازدهم: سال ۹۴ با توافق هسته‌ای بذر اقتصاد ایران به ثمر می‌نشیند.
- محمد علی نجفی، دبیر ستاد هماهنگی اقتصادی دولت یازدهم: توافق هسته‌ای موجب خروج سریع کشور از رکود خواهد شد.
- مسعود نیلی، مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور: با لغو تحریم‌ها یک‌ساله به شرایط پیش از تحریم‌ها بازمی‌گردیم.
- اکبر ترکان، رئیس‌مناطق آزاد در دولت یازدهم: منتظر هجوم سرمایه‌های خارجی بعد از توافق هسته‌ای باشید.
اظهارات دولتمردان در بزرگنمایی برجام بیش از موارد فوق است؛ اما در کنار این اظهارات، رویکرد روزنامه‌های اصلاح طلب نیز قابل تأمل است. این طیف نقش به سزایی در بزرگنمایی از برجام دارد.
«کلید چرخید، ایران خندید»، «خورشید درخشان شد»، «آغاز عصر ایرانی»، «انفجار امید»، «پیروزی بدون جنگ»، «حصر ایران شکست»، «خجسته باد این پیروزی»، «مُهر تدبیر بر پیشانی تحریم»، «توافق قهرمانانه ایران»، «ظریف گل زد، ایران خندید» و...اینها بخشی از تیترهای صفحه اول روزنامه‌های اصلاح طلب در ۲۴ تیر ۹۴- یک روز پس از امضای برجام- است. همین روزنامه‌ها در دی ماه ۹۴ نیز با تیتر درشت نوشتند که «تحریم‌ها به تاریخ پیوست» و «صبح بدون تحریم» فرارسید و «فروپاشی تحریم‌ها» رخ داد!
حق غنی سازی
ظریف در مصاحبه با برنامه پارک شهر رادیو تهران تاکید کرده است که «براساس برجام از سوی شورای امنیت سازمان ملل حق غنی سازی ایران به عنوان یک واقعیت پذیرفته شد».
برخلاف این ادعا، نه تنها در متن برجام تعبیر «به رسمیت شناخته شدن حق غنی سازی ایران» به کار نرفته، بلکه کاملاً برخلاف معاهده NPT ایران با برجام در جهان برای اولین بار به یک «استثنا» تبدیل شده و علیرغم فعالیت‌های صلح آمیز هسته‌ای، حق غنی سازی بالاتر از ۳.۵% را ندارد.
در حالی که اگر حق غنی سازی ایران به رسمیت شناخته شده بود، ایران بدون هیچ محدودیتی می‌توانست مثل بسیاری از دیگر کشورها میزان غنی سازی‌اش را بنا به نیاز و توان خود انجام دهد اما متاسفانه بر اساس برجام غنی سازی ایران دچار محدودیت‌های متعدد شده است.
این همان نکته‌ای است که بعد از توافق ژنو، «وندی شرمن»-عضو ارشد سابق تیم مذاکره کننده آمریکا- در جلسه استماع سنا- آذر ۹۲- بیان کرد و در واقع خیال نمایندگان این کشور را از فرجام غنی سازی ایران اینطور راحت کرد: «ما معتقدیم که ایران حق غنی سازی ندارد... بسیاری از کشورها دارای انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای هستند اما برنامه غنی‌سازی ندارند. در واقع تفاوت بسیار بزرگی میان حق غنی‌سازی و یا داشتن برنامه غنی‌سازی وجود دارد».
توافق به هر قیمت
هیچ مذاکره یا قرارداد و معامله‌ای، به خودی خود اصالت و ارزش ندارد؛ بلکه اهمیت و اعتبار آن، به اهداف و نتایج است. متاسفانه دولت آقای روحانی و تیم مذاکره‌کننده به ریاست ظریف، از ابتدا به خودِ مذاکره و توافق به هر قیمت اصالت دادند.
برای نمونه، «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه - شهریور ۹۳- در مقطعی که مذاکرات هسته‌ای دولت یازدهم با ۱+۵ در وین و نیویورک به واسطه زیاده‌خواهی‌های طرف مقابل با محوریت آمریکا بدون نتیجه مانده بود، در مصاحبه با رادیو «ان‌پی‌آر» آمریکا در اظهارنظری عجیب گفت: «رسیدن به هر نوع توافقی، بهتر از عدم توافق است».
رهبر معظم انقلاب در ۲۹ مهر و ۲۹ دی ۹۴ در دو نامه خطاب به رئیس جمهور، دولت را به ماهیت استکباری، شرارت‌آلود، خصمانه، فریبکارانه و عهدشکنانه رژیم آمریکا توجه دادند و ضمن تأکید بر ۹ شرط برای اجرای برجام، فرمودند: «تضمین قوی و کافی برای جلوگیری از تخلف طرف مقابل تدارک شود، از جمله اعلام کتبی رئیس جمهور آمریکا و اتحادیه اروپا مبنی بر لغو تحریم‌ها... هر گونه اظهارنظر مبنی بر اینکه ساختار تحریم‌ها باقی خواهد ماند، به‌منزله نقض برجام است... وضع هرگونه تحریم... نقض برجام محسوب خواهد شد... وجود پیچیدگی‌ها و ابهام‌ها در متن برجام و نیز گمان نقض عهد و تخلفات و فریبکاری در طرف مقابل به‌ویژه آمریکا ایجاب می‌کند یک هیئت قوی و آگاه و هوشمند برای رصد پیشرفت کارها و انجام تعهدات طرف مقابل تشکیل شود» و اینکه «مراقبت شود طرف مقابل تعهدات خود را به‌طور کامل انجام دهد. اظهارات برخی از سیاستمداران آمریکایی کاملاً موجب بدگمانی است... در این معامله هزینه‌های سنگینی پرداخت شده و نوشته‌ها و گفته‌هایی که سعی می‌کنند این حقیقت را نادیده گرفته و خود را ممنون طرف غربی وانمود کنند، با افکار عمومی ملت صادقانه رفتار نمی‌کنند... بار دیگر تأکید می‌کنم از خدعه و نقض عهدهای دولت‌های مستکبر به‌ویژه آمریکا در این مسئله و مسائل دیگر غفلت نشود».
رهبر معظم انقلاب، صراحتاً فایده و خاصیت برجام را تنها و تنها لغو تحریم‌ها دانسته و بر این موضوع تأکید کرده بودند. ایشان (۲۰ فروردین ۹۴) فرمودند: «در این جزئیات مذاکرات ــ که خیلی هم این چند ماه آینده مهم است ــ اتفاقی که باید بیفتد این است که تحریم‌ها به‌طور کامل و یکجا بایستی لغو بشود. اینکه یکی از آنها می‌گوید تحریم‌ها شش ماه دیگر لغو می‌شود، یکی می‌گوید نه ممکن است یک سال هم طول بکشد، یکی دیگر می‌گوید ممکن است از یک سال هم بیشتر بشود، اینها بازی‌های متعارف معمول اینها است؛ اینها هیچ قابل اعتناء و قابل قبول نیست؛ تحریم‌ها بایستی ــ اگر چنانچه حالا خدای متعال مقدر فرموده بود و توانستند به یک توافقی برسند ــ در همان روز توافق به‌طور کامل لغو بشود؛ این باید اتفاق بیفتد. اگر قرار باشد که لغو تحریم‌ها باز متوقف بشود بر یک فرایند دیگری، پس چرا ما اصلاً مذاکره کردیم؟ اصلاً مذاکره و نشستن پشت میز مذاکره و بحث کردن و بگومگو کردن برای چه بود؟ برای همین بود که تحریم‌ها برداشته بشود؛ این را باز بخواهند متوقف کنند به یک چیز دیگری، اصلاً قابل قبول نیست».
اما برجام نه‌تنها به لغو تحریم‌ها منجر نشد، بلکه با قوانینی همچون آیسا و کاتسا ۲۰۱۷ (مادر تحریم‌ها) زیرساخت تحریم‌ها را گسترده‌تر و گستاخی آمریکا را نیز افزون‌تر کرد.
بازی در پازل آمریکا- اروپا
برجام تقریباً و تحقیقاً هیچ دستاوردی ندارد. این واقعیتی است که دولتمردان بارها به آن اذعان کرده‌اند. دولت به جهت بی توجهی به شروط ابلاغی از سوی رهبر معظم انقلاب، مجلس شورای اسلامی و شورای امنیت ملی، موجب شد که علیرغم بتن ریزی در صنعت هسته‌ای، تحریم‌ها در جای خود باقی بماند.
دولتمردان علیرغم اذعان به بی دستاوردی توافق هسته‌ای، همچنان تمام تخم مرغ‌های خود را در سبد برجام گذاشته و معطل برجام اروپایی مانده‌اند. این یعنی بازی در پازل آمریکا-اروپا برای وقت کشی و معلق ماندن اقتصاد ایران و زمینه چینی برای اجرای برجام های بعدی!