کاظم غریب‌آبادی سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان‌های بین المللی در وین و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دیروز با اعلام انتشار سیزدهمین گزارش مدیرکل آژانس در خصوص راستی‌آزمایی اجرای برجام، خاطرنشان کرد: این گزارش بار دیگر پایبندی ایران به تعهداتش تحت برجام را تایید کرد.

غریب آبادی افزود: در این گزارش تصریح شده است که از روز اجرای برجام، آژانس به نظارت و راستی آزمایی اجرای تعهدات مرتبط هسته‌ای از سوی ایران بر اساس مفاد برجام ادامه داده است.

بیشتر بخوانید:

ظریف: تحریم، سیاست ایران را تغییر نمی‌دهد

سفیر و نماینده دائم کشورمان همچنین اظهار داشت که این گزارش تأکید می‌کند آژانس مشکلی در فرایند بازرسی‌ و دسترسی به سایت‌های مربوطه نداشته است.

نماینده دائم کشورمان با تأکید بر اینکه برخلاف رفتار آمریکا، ایران رفتار مسؤولانه‌ای را اتخاذ کرده و تاکنون به تعهدات خود عمل کرده است، عنوان کرد: همانگونه که مکرراً اعلام شده، اجرای کامل و صادقانه تعهدات تمامی طرف‌ها، یک مبنای اساسی برای تداوم برجام است و چنانچه خواهان تداوم توافق هسته‌ای هستیم، اعضای باقیمانده این توافق باید بهره‌مندی ایران از منافع برجام را با اتخاذ اقدامات عملی فوری و مناسب، تضمین کنند.

در این چارچوب، غریب آبادی خروج یکجانبه و غیرقانونی آمریکا از توافق هسته‌ای و اعمال فراسرزمینی تحریم‌های این کشور که به موجب برجام رفع شده بودند را مغایر قطعنامه 2231 شورای امنیت خواند و آن را نادیده گرفتن و بی احترامی به نظرات و دیدگاه‌های جامعه جهانی تلقی کرد.

متن کامل سیزدهمین گزارش آژانس به شرح زیر است.

شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی

GOV/2018/47

12 نوامبر 2018

راستی آزمایی و نظارت در جمهوری اسلامی ایران در پرتو قطعنامه 2231  (2015) شورای امنیت

گزارش مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی

A. مقدمه

1. این گزارش مدیرکل به شورای حکام و به موازات آن به شورای امنیت سازمان ملل (شورای امنیت) در خصوص اجرای تعهدات مرتبط هسته ای جمهوری اسلامی ایران (ایران) ذیل برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و در خصوص موضوعات مرتبط با راستی آزمایی و نظارت در ایران در پرتو قطعنامه 2231 (2015) شورای امنیت می باشد. این (گزارش) همچنین اطلاعاتی درخصوص موضوعات مالی، و مشورت‌ها و تبادل اطلاعات آژانس با کمیسیون مشترک ایجاد شده توسط برجام، ارائه می دهد.

B. سابقه

2. در تاریخ 14 ژوئیه 2015، چین، فرانسه، آلمان، فدراسیون روسیه، انگلیس، ایالات متحده آمریکا[1]، به همراه نماینده عالی اتحادیه اروپا برای امور خارجی و سیاست امنیتی (E3/EU+3) و ایران در مورد برجام توافق کردند. در تاریخ 20 ژوئیه 2015 شورای امنیت قطعنامه 2231 (2015) را به تصویب رساند که در آن از جمله از مدیرکل درخواست کرد که «راستی آزمایی و نظارت لازم بر تعهدات مرتبط هسته‌ای ایران برای کل دوره تعهدات یادشده درچارچوب برجام را برعهده گیرد» (GOV/2015/53 and Corr.1, para.8).

در اوت 2015، شورای حکام به مدیرکل اجازه داد تا راستی آزمائی و نظارت لازم بر تعهدات مرتبط هسته‌ای ایران همانگونه که در برجام پیش بینی شده را انجام داده و بر همین اساس برای کل دوره تعهدات یادشده در پرتو قطعنامه شماره 2231 (2015) شورای امنیت سازمان ملل، منوط به در اختیار داشتن منابع مالی و منطبق با رویه‌های پادمانی استاندارد آژانس، گزارش ارائه نماید. شورای حکام همچنین اجازه داد که آژانس با کمیسیون مشترک همچنان که در سند GOV/2015/53 و اصلاحیه یک آن آمده، مشورت و تبادل اطلاعات کند.

3. در دسامبر 2016 و ژانویه 2017 مدیرکل نه (9) سند[2] ، که از سوی همه اعضای کمیسیون مشترک تهیه و به تایید رسیده و متضمن روشنگری‌هایی برای اجرای اقدامات مرتبط هسته‌ای ایران مندرج در برجام برای دوره زمانی آن بود را با کشورهای عضو در میان گذاشت.[3]

4. هزینه سالانه تخمینی آژانس برای اجرای پروتکل الحاقی ایران و برای راستی آزمایی و نظارت تعهدات مرتبط هسته‌ای ایران به شرح مندرج در برجام مبلغ 2/9 میلیون یورو در سال می‌باشد. برای سال 2018 منابع مالی فرابودجه ای برای مبلغ 5.1 میلیون یورو از 9.2 میلیون یورو لازم است[4] . تا تاریخ 12 نوامبر 2018، مبلغ 8.2 میلیون یورو منابع مالی فرابودجه‌ای برای تامین هزینه فعالیت‌های مرتبط با برجام برای سال 2018 و بعد آن در دسترس است.

C. فعالیت‌های راستی آزمایی و نظارت بر برجام (JCPOA)

5. از تاریخ 16 ژانویه 2016 (روز اجرای برجام) آژانس اجرای تعهدات مرتبط هسته‌ای ایران ذیل برجام [5]  را منطبق با رویه های پادمانی استاندارد آژانس و به شیوه‌ای بیطرفانه و عینی راستی آزمایی و نظارت کرده است [6] ،[7] . آژانس از زمان انتشار گزارش فصلی قبلی مدیرکل[8] ، به شرح ذیل گزارش می‌دهد.

C.1 . فعالیت‌های مربوط به آب سنگین و بازفرآوری

6. ایران ساخت رآکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک (رآکتور IR-40) را طبق طراحی اولیه آن پیگیری نکرده است.[9]،[10] ایران قرص‌های اورانیوم طبیعی، میله‌های سوخت یا مجموعه‌های سوخت طراحی شده به صورت ویژه برای راکتور IR-40 طبق طراحی اولیه را تولید یا آزمایش نکرده و همه قرص‌های سوخت اورانیوم طبیعی و مجموعه‌های سوخت موجود در انبار تحت نظارت مداوم آژانس باقیمانده است (بندهای 3 و 10).[11]

7. ایران به اطلاع رسانی به آژانس در خصوص موجودی آب سنگین در ایران و تولید آب سنگین در کارخانه تولید آب سنگین(HWPP) [12] ادامه و به آژانس اجازه داده است که بر میزان ذخایر آب سنگین ایران و مقدار آب سنگین تولید شده در HWPP نظارت کند (بند 15). در تاریخ 3 نوامبر 2018، آژانس راستی آزمایی کرد که این کارخانه در حال فعالیت است و اینکه ذخیره آب سنگین ایران 122.8 متریک تن[13] می‌باشد. در طول دوره گزارش دهی  ایران بیش از 130 متریک تن آب سنگین نداشته است (بند 14).

8. ایران فعالیت‌های مربوط به بازفرآوری را در رآکتور تحقیقاتی تهران (TRR) و تأسیسات تولید ایزوتوپ مولیبدن، ید و زنون (MIX) و یا در هر تأسیسات اعلام شده دیگر به آژانس، انجام نداده است. (بندهای 18 و 21).[14]

C.2 . فعالیت‌های مربوط به غنی سازی و سوخت

9. در کارخانه غنی سازی سوخت (FEP) در نطنز بیش از 5060 سانتریفیوژ IR-1 به صورت نصب شده در 30 آبشار به شکل پیکره بندی شده در واحدهای عملیاتی در زمان توافق پیرامون برجام به صورت نصب شده وجود نداشته است (بند 27). ایران 33 سانتریفیوژ IR-1 را از میان سانتریفیوژهای در حال نگهداری در انبار[15] به منظور جایگزینی با سانتریفیوژهای آسیب دیده یا خراب نصب شده در FEP خارج کرده است (بند 29.1).

10. ایران به غنی سازی UF6 در FEP ادامه داده است. [16] ایران غنی سازی بالاتر از 3.67 درصد از اورانیوم 235 انجام نداده است (بند 28).

11. در بازه زمانی گزارش، کل موجودی ذخیره شده اورانیوم غنی سازی شده ایران از میزان 300 کیلوگرم UF6 غنی شده تا میزان 3.67 درصد اورانیوم 235 (یا معادل آن در اشکال مختلف شیمیایی) فراتر نرفته است (بند 56). میزان 300 کیلوگرم UF6 معادل با 202.8 کیلوگرم اورانیوم می باشد.[17]

12. تا تاریخ 4 نوامبر 2018، میزان اورانیوم غنی شده تا 3.67 درصد اورانیوم 235 ایران 149.4 کیلوگرم بوده است[18]، بر اساس برجام و مصوبات کمیسیون مشترک.[19]

13. در کارخانه غنی سازی سوخت فردو (FFEP) بیش از 1044 سانتریفیوژ IR-1 در یک بال (واحد 2) از تأسیسات مزبور قرار داده نشده است (بند 46). در تاریخ 6 نوامبر 2018 آژانس راستی آزمایی نمود که تعداد 1020 سانتریفیوژ IR-1 در شش آبشار نصب هستند. در همان تاریخ آژانس راستی آزمایی نمود که دو سانتریفیوژ IR-1 در قالب طراحی موقعیت های 16 سانتریفیوژ IR-1 نصب شده بودند[20] و یک سانتریفیوژ IR-1 در یک موقعیت جداگانه نصب شده بود،[21] به منظور انجام «تحقیق مقدماتی و فعالیتهای تحقیق و توسعه در ارتباط با تولید ایزوتوپ های پایدار».[22] [23] ایران در بازه زمانی گزارش هیچ گونه غنی سازی اورانیوم یا فعالیت های تحقیق و توسعه مرتبط در این کارخانه انجام نداده و هیچ گونه مواد هسته ای در کارخانه وجود نداشته است (بند 45).

14. همه سانتریفیوژها و زیرساخت‌های مربوطه در انبار، تحت نظارت مداوم آژانس باقی مانده اند (بندهای 29، 47، 48 و 70).[24] آژانس دسترسی منظم به ساختمان های مرتبط در نطنز شامل همه FEP و کارخانه نیمه صنعتی غنی سازی (PFEP) را ادامه داده و دسترسی روزانه طبق درخواست آژانس انجام شده است (بند 71). آژانس کماکان دسترسی معمول به FFEP، از جمله دسترسی روزانه در صورت درخواست، داشته است. (بند 51)

15. ایران فعالیت های غنی سازی اش را در راستای برنامه بلند مدت  غنی سازی و تحقیق و توسعه غنی سازی خود به همان صورت ارائه شده به آژانس در تاریخ 16 ژانویه 2016 انجام داده است (بند 52).

16. در تاریخ 11 نوامبر 2018 آژانس راستی آزمایی کرد که کلیه میله های سوخت پرتودهی شده در TRR در ایران از میزان پرتودهی بالاتر از 1 رم بر ساعت (در یک متر در هوا) برخوردار هستند.

17. ایران هیچکدام از تأسیسات اعلام شده را به منظور تبدیل مجدد صفحات سوخت یا ضایعات به UF6 مورد استفاده قرار نداده و از ساخت تأسیسات جدید بدین منظور به آژانس اطلاعی نداده است (بند 58).

C.3. تحقیق و توسعه، تولید و موجودی سانتریفیوژ

18. هیچ اورانیوم غنی شده ای از طریق فعالیتهای تحقیق و توسعه انباشت نگردیده، و غنی سازی تحقیق و توسعه ایران انجام شده با و بدون اورانیوم و با استفاده از سانتریفیوژها در چارچوب محدودیتهای تعریف شده در برجام بوده است (بندهای 42-32).

19. ایران اظهارنامه های مربوط به تولید و موجودی لوله های روتور سانتریفیوژ و بیلوز (Bellows) را به آژانس ارائه نموده و اجازه راستی آزمایی اقلام در موجودی را به آژانس داده است ( بند 80.1 ). آژانس نظارت مداوم شامل استفاده از اقدامات نظارتی و مراقبتی containment and surveillance measures  را انجام داده و راستی آزمایی نموده که تجهیزات اعلام شده برای تولید لوله های روتور و بیلوزها برای تولید سانتریفیوژ فقط برای فعالیتهای مشخص شده در برجام استفاده شده اند( بند 80.2). ایران هیچگونه سانتریفیوژ IR-1 را برای جایگزینی با آنهایی که خراب شده و یا از کار افتاده اند تولید نکرده است.( بند 62)

20. همه لوله های روتور اعلام شده، بیلوزها و مجموعه های روتور شامل لوله روتورها و بیلوزهایی از جمله انهایی که از روز اجرا تولید شده اند تحت نظارت مداوم آژانس قرار داشته اند. (بند 70) ایران با استفاده از فیبر کربن لوله های روتور تولید کرده که توسط آژانس نمونه برداری و آزمایش شده و تمامی آنها تحت اقدامات نظارتی و مراقبتی containment and surveillance measures آژانس بوده است.[25] [26]

D. اقدامات شفاف سازی

21. ایران کماکان به آژانس اجازه داده تا از نظاره گرها و مهر و مومهای الکترونیکی آنلاین در زمینه غنی سازی استفاده نماید تا بدینوسیله وضعیت آنها در اماکن هسته ای به بازرسان آژانس مخابره و جمع آوری خودکار ثبت سوابق اندازه گیری توسط ادوات اندازه گیری نصب شده آژانس تسهیل گردد (بند 67.1). ایران بنا به درخواست آژانس نسبت به صدور روادید درازمدت برای بازرسان  منصوب آژانس اقدام نموده و برای آژانس در اماکن هسته ای، محل کار مناسب فراهم نموده و استفاده از محل کار در مکان های نزدیک سایتهای هسته ای در ایران را تسهیل نموده است (بند 67.2).

22. ایران کماکان به آژانس اجازه داده - تا از طریق اقدامات مورد توافق با ایران، از جمله از طریق اقدامات مراقبتی و نظارتی containment and surveillance measures - بر تمامی کنسانتره سنگ اورانیوم (UOC) تولید شده در ایران یا بدست آمده از دیگر منابع و انتقال آنها به تاسیسات تبدیل اورانیوم (UCF) در اصفهان (بند 68)، نظارت نماید. همچنین، ایران تمامی اطلاعات ضروری برای قادر نمودن آژانس جهت راستی آزمایی تولید کنسانتره سنگ اورانیوم (UOC) و موجودی انبار UOC تولید شده در ایران یا بدست آمده از هر منبع دیگری را ارایه نموده است (بند 69) .

E. سایر اطلاعات مرتبط

23. ایران اجرای موقت پروتکل الحاقی موافقتنامه پادمانها بر اساس ماده 17 (b) پروتکل الحاقی، تا زمان لازم الاجرا شدن آن را ادامه می دهد. آژانس به ارزیابی اظهارنامه های ایران ذیل پروتکل الحاقی ادامه داده است و تحت پروتکل الحاقی دسترسی های تکمیلی به همه سایتها و اماکن مورد نیاز برای بازدید در ایران داشته است. همکاری بموقع و فعالانه از سوی ایران در ارایه چنین دسترسی، موجب تسهیل در اجرای پروتکل الحاقی شده که اعتماد را افزایش می‌دهد.

24. راستی آزمایی و نظارت آژانس بر سایر تعهدات مرتبط هسته ای ایران ذیل برجام، شامل تعهداتی که در بخش های D، E، S و T ضمیمه یک برجام تصریح شده، ادامه دارد. (برجام، ضمیمه 4، کمیسیون مشترک، بند 6.4.6)

25. طی مقطع زمانی این گزارش، آژانس در یک جلسه گروه کاری خرید کمیسیون مشترک شرکت نمود. (برجام، ضمیمه چهار - کمیسیون مشترک، بند 6.4.6).

F. خلاصه

26. آژانس به راستی آزمایی عدم انحراف مواد هسته ای اعلام شده در تاسیسات هسته ای و مکان‌های خارج از تاسیسات که بطور معمول مورد استفاده قرار می گیرند (LOFs) و از سوی ایران درچارچوب موافقتنامه پادمان‌های آن اعلام شده، ادامه می دهد. ارزیابی‌ها در خصوص نبود فعالیت‌ها و مواد هسته‌ای اعلام نشده برای ایران کماکان ادامه دارد.

27. از روز اجرا، آژانس به نظارت و راستی آزمایی اجرای تعهدات مرتبط هسته‌ای از سوی ایران بر اساس مفاد برجام پرداخته است.

28. مدیرکل به گزارش دهی به طور مقتضی ادامه خواهد داد.

پی نوشت:

[1] در 8 می 2018 دونالد ترامپ، رییس جمهور ایالات متحده آمریکا اعلام نمود « ایالات متحده از توافق هسته ای ایران خارج خواهد شد»، نظرات رئیس جمهور ترامپ در مورد برجام در سایت https://www.whitehouse.gov/briefings-statements/remarks-president-trump-joint-comprehensive-plan-action/  .

[2] . Reproduced in INFCIRC/907 and INFCIRC/907Add.1.

[3] .Gov/2017/10, para. 3.

[4]  - هزینه اجرای موقت پروتکل الحاقی (سه میلیون یورو) و 1/1 میلیون یورو از 2/2 میلیون یورو برای هزینه های بازرسی مربوط به راستی آزمائی و نظارت  بر تعهدات مرتبط هسته ای ایران مندرج در برجام از بودجه عادی تامین می گردد (GC(60)/2).

[5]  - شامل روشنگری های مورد اشاره در بند 3 این گزارش.

[6] . GOV/2016/8, para. 6.

[7] Note by the Secretariat, 2016/Note 5.

[8] GOV/2018/24.

[9]- مخزن از رآکتور خارج شده و در فرآیند آماده سازی برای روز اجرا به صورت غیر قابل استفاده در آورده شد و در ایران باقی نگه داشته شده است (GOV/INF/2016/1)، رآکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک، بندهای 3(ii)  و  3(iii)).

[10]  - همانگونه که قبلا" اشاره شد (GOV/2017/24, footnote 10) ایران نام این تاسیسات را به رآکتور تحقیقاتی آب سنگین خندآب تغییر داده است.

[11]  - بندهای ارجاعی در پرانتزها در تمام بخش‌های C و D این گزارش به بندهای «ضمیمه I - اقدامات مرتبط هسته ای» برجام مربوط است.

[12]  - HWPP یک تأسیسات تولید آب سنگین است که بر مبنای اطلاعات طراحی آن که در تاریخ 25 ژانویه 2016  از سوی ایران در اختیار آژانس قرار گرفته است، ظرفیت اسمی 16 تن آب سنگین با درجه خلوص هسته ای در سال، و ظرفیت واقعی «حدود 20 تن» آب سنگین با درجه خلوص هسته ای در سال دارد. ایران در نامه ای به تاریخ 18 ژوئن 2017، به آژانس اطلاع داد که "حداکثر ظرفیت سالانه تاسیسات تولید آب سنگین (HWPP) 20 تن می باشد".

[13] در 3 نوامبر 2018، آژانس تایید نمود که از زمان گزارش قبلی مدیر کل،  مجموع 1.7 متریک تن آب سنگین از ایران خارج گردیده است. آژانس تایید نمود که، ایران 1.5 متریک تن آب سنگین را برای فعالیت‌های تحقیق و توسعه در ارتباط با تولید ترکیبات دوتریتد برای کاربردهای پزشکی مورد استفاده قرار داده است. این فعالیت‌های تحقیق و توسعه تحت نظارت مستمر آژانس بوده است. 

[14]  از جمله سلول های داغ در راکتور تحقیقاتی تهران و تاسیسات MIX و سلولهای حفاظ دار که در مصوبه کمیسیون مشترک مورخ 14 ژانویه 2016 به آنها اشاره شده است ((INFCIRC/907

[15] به بند 14 همین گزارش مراجعه شود.

[16] - طبق برجام"سایت غنی سازی نطنز برای مدت 15 سال تنها مکان برای انجام همه فعالیت‌های غنی سازی اورانیوم ایران از جمله تحقیق و توسعه تحت پادمان" خواهد بود (بند 72).

[17] با در نظر گرفتن وزن اتمی استاندارد اورانیوم و فلوئورین

[18] شامل 125.4  کیلوگرم اورانیوم به شکل UF6، 16.6 کیلوگرم به شکل اکسیدهای اورانیوم و محصولات میانی آنها، 4.3 کیلوگرم در مجتمع ها و میله های سوخت، و 3.1  کیلوگرم اورانیوم به صورت  ضایعات مایع و جامد.

[19]  مطابق با مصوبات کمیسیون مشترک به تاریخ های 6 ژانویه و 18 دسامبر 2016 (INFCIRC/907)، و 10 ژانویه 2017 (INFCIRC/907/Add.1).

[20]  GOV/2017/48، پانوشت شماره 20

[21] در تاریخ 29 ژانویه 2018 ایران اطلاعات طراحی روزآمد شده برای FEEP را در اختیار آژانس قرار داد که شامل یک طرح موقتی برای یک سانتریفیوژ IR-1  برای «جداسازی ایزوتوپ های پایدار» در واحد 2 می باشد.

[22] - GOV/2016/46, para. 12.

[23]  در تاریخ 6 نوامبر 2018 ، 21 سانتریفیوژ IR-1 نصب نشده و داخل تاسیسات تحت نظارت آژانس انبار شده بودند.

[24] - GOV/2016/46, footnote 15.

[25]. Decision of the Joint Commission of 14 January 2016 (INFCIRC/907)

[26] . GOV/2016/46, para. 18.