سرویس جهان مشرق - آتش‌سوزی‌های بی‌سابقه در ایالت کالیفرنیای آمریکا طی دو هفته اخیر جان دست‌کم ۸۷ نفر را گرفته است. یکی از این آتش‌سوزی‌ها که «کمپ [۱] » نام گرفته، اکنون، با فاصله از آتش‌سوزی‌های قبلی در تاریخ این ایالت، به عنوان ویرانگرترین و مرگ‌بارترین آتش‌سوزی تاریخ کالیفرنیا شناخته می‌شود. کمپ لحظه‌به‌لحظه در حال پیش‌روی است، اما تا این لحظه که نگارش این گزارش آغاز شده است، آمار (چهارشنبه شب به وقت محلی) نشان می‌دهد این آتش‌سوزی بیش از ۶۲ هزار هکتار از زمین‌های شمال کالیفرنیا (از جمله تقریباً ۱۰۰ درصدِ شهر «پارادایس») را به خاکستر تبدیل و ۱۸,۴۲۱ ساختمان (از جمله ۱۳,۷۷۸ واحد مسکونی) را تخریب کرده است [۲] . مرگ ۸۴ نفر بر اثر این آتش‌سوزی تأیید شده و دست‌کم ۴۷۵ نفر [۳] نیز بعد از گذشت دو هفته، هم‌چنان سرنوشت نامعلومی دارند [۴] . گزارش‌ها نشان می‌دهد کمپ، حدود ۹۵ درصد مهار شده است [۵] .

در همین‌باره بخوانید:

«جهنم روی زمین» و «بهشت گم‌شده»/ درون بزرگ‌ترین آتش‌سوزی قرن اخیر در آمریکا چه می‌گذرد؟

هم‌زمان با کمپ، آتش‌سوزی‌های دیگری هم مناطق دیگر کالیفرنیا را دربرگرفته است [۶] که بزرگ‌ترین آن‌ها «وولسی» نام دارد [۷] . وولسی تا کنون جان ۳ نفر را گرفته و بیش از ۳۹ هزار هکتار از مناطق جنوبی کالیفرنیا را بلعیده است. این آتش‌سوزی در نزدیکی سان‌فرانسیسکو اتفاق افتاده و شماری از خانه‌های بازیگران هالیوودی و هم‌چنین لوکیشن‌های مشهور و بعضاً تاریخی صنعت فیلم‌سازی آمریکا را تخریب کرده است. وولسی تقریباً به طور کامل مهار شده و دیگر خطری برای نقاط دیگر کالیفرنیا محسوب نمی‌شود. سایر آتش‌سوزی‌های هم‌زمان با کمپ و وولسی در کالیفرنیا نیز یا به طور کامل مهار شده‌اند و یا بسیار کوچک‌تر از این دو هستند.

خبر خوب و بد برای اهالی کالیفرنیا این‌که طبق پیش‌بینی هواشناسی، بین روزهای چهارشنبه تا جمعه قرار است مناطق تحت تأثیر آتش‌سوزی شاهد بارش باران باشند. این خبر از آن جهت خوب است که بارش باران کمک بزرگی به توقف و مهار آتش خواهد کرد. با این وجود، هواشناسی پیش‌بینی کرده که این باران، ملایم تا شدید خواهد بود [۸] و این یعنی احتمال جاری شدن سیل یا گل‌ولای در دامنه‌های مناطق کوهستانی کالیفرنیا وجود دارد؛ مناطقی که اتفاقاً مردمی که از آتش فرار کرده‌اند، آن‌جا پناه گرفته‌اند [۹] . باران هم‌چنین تلاش‌ها برای یافتن بقایای اجساد و شناسایی قربانیانی را تقریباً غیرممکن می‌کند که احتمالاً هنوز در مناطق آتش‌سوزی باقی مانده‌اند.

در همین‌باره بخوانید:

انتقال شبانه کودکان مهاجر در آمریکا از پرورشگاه به بیابان‌های تگزاس

مشرق پیش‌تر گزارش کاملی را درباره جزئیات آتش‌سوزی کمپ منتشر کرده است که این گزارش را می‌توانید از این‌جا بخوانید. گزارش پیش رو به مسائلی نظیر علت احتمالی آغاز آتش‌سوزی کمپ، دلیل تعدد آتش‌سوزی‌های گسترده در کالیفرنیا، و واکنش‌های عجیب و غریب ترامپ به تراژدی‌های اخیر پرجمعیت‌ترین ایالت آمریکا پرداخته است.

آتش‌سوزی «کمپ» چرا آغاز شد؟

علت آتش‌سوزی کمپ هنوز در دست بررسی است، اما اکثر قریب به اتفاق کارشناسان و مردم محلی، انگشت اتهام را به سوی «کمپانی گاز و برق اقیانوسیه» نشانه رفته‌اند. گزارش‌ها حاکی از آن است که این کمپانی تنها یک روز پیش از آغاز آتش‌سوزی کمپ، متوجه جرقه‌هایی در نزدیکی نقطه آغاز آتش شده بودند که بر اثر مشکلات فنی در تجهیزات کمپانی اقیانوسیه به وجود آمده بود. کمپانی غول‌پیکر اقیانوسیه که قبلاً هم در آتش‌سوزی‌های مشابه در کالیفرنیا، متهم و محکوم شده است، پیش از آغاز آتش‌سوزی کمپ اعلام کرده بود که به علت خطر فوق‌العاده شدید حریق، احتمالاً برق برخی مناطق، از جمله شهر پارادایس، را قطع خواهد کرد. این در حالی است که این اتفاق هیچ‌گاه رخ نداد [۱۰] . البته خود کمپانی می‌گوید به خاطر شرایط آب و هوایی تصمیم به عدم قطع برق منطقه گرفته است [۱۱] .

کمپانی گاز و برق اقیانوسیه پیش از وقوع آتش‌سوزی، خبر داده بود که یکی از خطوط توزیع برقش در همان منطقه دچار مشکل شده است. پس از انجام بررسی‌های اولیه، اکنون منطقه آغاز آتش‌سوزی به عنوان «صحنه جرم» مشخص شده و حتی از ورود بازرسان کمپانی اقیانوسیه به این محل نیز جلوگیری می‌شود. موضوع تحقیقات در حال حاضر، تبعیت یا عدم تبعیت این کمپانی از قوانین ایالت کالیفرنیاست. یکی از این قوانین، کمپانی‌های توزیع برق در این ایالتِ مستعد آتش‌سوزی را موظف می‌کند تا درخت‌های خشک را از اطراف ایستگاه‌های توزیع برق خود جمع‌آوری کنند، چراکه با توجه به تغییرات اقلیمی، تجهیزات توزیع برق این کمپانی‌ها در معرض خطر ایجاد آتش‌سوزی قرار دارند. تحقیقات رسمی در کالیفرنیا، کمپانی اقیانوسیه را در ایجاد چندین آتش‌سوزی گسترده در شمال کالیفرنیا در سال ۲۰۱۷ با ۴۴ کشته مقصر تشخیص داده است [۱۲] .

علاوه بر مقامات کالیفرنیا، خسارت‌دیدگان آتش‌سوزی کمپ نیز روز جمعه (۲۵ آبان ۹۷) شکایتی رسمی را علیه کمپانی اقیانوسیه ثبت کرده‌اند [۱۳] . این شکایت‌نامه توضیح می‌دهد که کمپانی گاز و برق اقیانوسیه سابقه طولانی‌ای در نادیده گرفتن مقررات ایمنی به منظور افزایش حاشیه سود خود دارد. یکی از شواهدی که این شکایت‌نامه به آن استناد می‌کند، گزارشی است که کمپانی اقیانوسیه حدود ۱۵ دقیقه پیش از آغاز آتش‌سوزی کمپ صادر کرده و در آن به وجود اشکال در تجهیزات برق‌رسانی‌اش اذعان کرده بود. این تجهیزات که اکنون به عنوان مظنون اصلی در ایجاد آتش‌سوزی کمپ مورد بررسی هستند، سال ۲۰۱۲ بر اثر وقوع توفان، تخریب و سپس بازسازی شده بودند [۱۴] . به این ترتیب، اکثر شواهد نشان می‌دهد مرگ‌بارترین آتش‌سوزی تاریخ ایالت کالیفرنیا منشأ انسانی داشته است و نه طبیعی.

در همین‌باره بخوانید:

برف و بورانِ «وحشی شرقی» چگونه انگلیسی‌ها را زمین‌گیر کرد؟

چرا کالیفرنیا شاهد این همه آتش‌سوزی است؟

عوامل متعددی دست به دست هم داده‌اند و ایالت کالیفرنیا را مستعدِ میزبانی از آتش‌سوزی‌های بزرگی کرده‌اند. نیویورک‌تایمز طی گزارشی در همین‌باره، اولین عامل را وضعیت خاص اقلیمی کالیفرنیا می‌داند [۱۵] . ایالت کالیفرنیا، مانند بسیاری از ایالت‌های دیگر غرب آمریکا، عمدتاً در فصل‌های پاییز و زمستان، آب و هوای مرطوب دارد و بقیه سال خشک است. با فرا رسیدن تابستان، پوشش گیاهی و جنگلی کالیفرنیا رطوبت خود را از دست می‌دهد و با توجه به عدم بارش باران و افزایش دما، محیط برای آتش گرفتن آماده می‌شود. «پارک ویلیامز» اقلیم‌شناس دانشگاه کلمبیا معتقد است اگرچه آب و هوای کالیفرنیا همیشه مستعد آتش‌سوزی بوده، اما طی سال‌های گذشته، افزایش چند درجه‌ای دمای هوا بر اثر پدیده گرم شدن زمین، به ویرانگرتر و مرگ‌بارتر شدن این آتش‌سوزی‌ها کمک کرده است.

به نظر می‌رسد آمارها هم این نظریه را تقویت می‌کنند. ایالت کالیفرنیا از سال ۱۹۳۲ به این سو آمار وقوع آتش‌سوزی را ثبت و ضبط کرده است. با این وجود، از میان ده آتش‌سوزی بزرگ این ایالت، نُه آتش‌سوزی تنها از سال ۲۰۰۰ به بعد رخ داده‌اند. از میان این نُه آتش‌سوزی، پنج عدد از سال ۲۰۱۰ به این سو در کالیفرنیا اتفاق افتاده‌اند. و عجیب‌تر این‌که دو عدد از این آتش‌سوزی‌های گسترده، صرفاً در همین سال ۲۰۱۸ رخ داده‌اند. اگرچه آتش‌سوزی کمپ، بیش‌ترین میزان تخریب و مرگ‌ومیر را در تاریخ کالیفرنیا به نام خود ثبت کرده، اما بزرگ‌ترین آتش‌سوزی ثبت‌شده در تاریخ این ایالت، آتش‌سوزی «مجموعه مندوسینو [۱۶] » است [۱۷] که سه ماه پیش در این ایالت رخ داد [۱۸] . در حالی که کمپ اندکی بیش از ۶۲ هزار هکتار مساحت را تحت تأثیر قرار داده است، آتش‌سوزی مندوسینو [۱۹] (که متشکل از دو آتش‌سوزی «ریور» و «رنچ» بود) بیش از ۱۸۵/۸ هزار هکتار (چیزی حدود سه برابر) از زمین‌های کالیفرنیا را سوزاند [۲۰] .

اگرچه عوامل آب و هوایی در آتش‌سوزی‌های بزرگ کالیفرنیا بی‌تقصیر نیستند، اما مهم‌ترین عامل، چیز دیگری است: انسان. حتی اگر همه شرایط هم برای گسترش یک آتش مهیا باشد، بدون وجود عاملی که جرقه ابتدایی را بزند، آتشی به وجود نخواهد آمد. البته برخی جرقه‌های طبیعی مانند رعد و برق هستند که می‌توانند آغازگر آتش باشند، اما شواهد نشان می‌دهد در اکثریت موارد، عوامل انسانی در زدن جرقه اول نقش دارند، هم‌چنان‌که به عقیده کارشناسان، عوامل انسانی در تغییرات اقلیمی سال‌های اخیر در کالیفرنیا نیز کاملاً مقصر بوده‌اند. به عنوان نمونه، آتش‌سوزی «کار [۲۱] » که چهار روز پیش از آتش‌سوزی مندوسینو آغاز شد و حدود ۹۳ هزار هکتار از مناطق شمال کالیفرنیا را سوزاند، بر اثر ترکیدن لاستیک یک کامیون و اصابت رینگ آن با زمین و زدن جرقه ایجاد شده بود.

انسان‌ها علاوه بر زدن جرقه آتش، به روش‌های دیگری هم در تعدد و تشدید این آتش‌سوزی‌ها دخیل بوده‌اند. کالیفرنیا پرجمعیت‌ترین ایالت آمریکاست و بسیاری از مردم در این ایالت، خانه‌های خود را در محل‌های مستعد آتش‌سوزی، از جمله نزدیک جنگل‌ها، ساخته‌اند. همین عامل موجب شده تا علاوه بر بالا رفتن احتمال آتش‌سوزی به خاطر افزایش فعالیت‌های انسانی در نزدیکی منابع مستعد آتش‌سوزی، در صورت وقوع آتش‌سوزی، آمار تلفات و تخریب نیز به شدت بالا برود. با توجه به این‌که ماه جولای سال جاری (که آتش‌سوزی‌های گسترده‌ای در آن شکل گرفتند) با ۲۶/۵ درجه سانتی‌گراد گرم‌ترین ماه در تاریخ ثبت‌شده ایالت کالیفرنیا بود، کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند «آینده آتشینی» در انتظار این ایالت آمریکا خواهد بود؛ آینده‌ای که در آن فصل آتش‌سوزی، گرم‌تر و طولانی‌تر، و «ایالت طلایی» آمریکا با «تهدیدات آخرالزمانی» مواجه خواهد بود [۲۲] .

«جنگل‌هایتان آتش بگیرد، بودجه‌تان را قطع می‌کنم!»

ترامپ از زمانی که رئیس‌جمهور آمریکا شده، روابط عجیب و غریبی با ایالت کالیفرنیا داشته است. کالیفرنیا چنان‌که گفته شد، پرجمعیت‌ترین، و یکی از مهم‌ترین ایالت‌های آمریکاست، و به ندرت پیش می‌آید رؤسای‌جمهور این کشور طی شش ماه نخست ریاست‌جمهوری‌شان به این ایالت سفر نکنند. آمار نشان می‌دهد تمام رؤسای‌جمهور آمریکا از زمان جیمی کارتر (۱۹۷۷ تا ۱۹۸۱) تا کنون طی ۱۸۰ روز ابتدای دوره خود دست‌کم یک بار به کالیفرنیا سفر کرده‌اند، اما ترامپ برای اولین سفرش به این ایالت ۴۱۷ روز (بیش از دو برابر رؤسای‌جمهور قبلی) صبر کرد و ۱۳ مارس ۲۰۱۸ (۲۲ اسفند ۹۶) بالأخره وارد کالیفرنیا شد [۲۳] . البته ناگفته نماند که کالیفرنیا سال‌هاست بزرگ‌ترین مجمع دموکرات‌ها محسوب می‌شود و طی ماه‌های گذشته نیز بیش‌ترین مخالفت‌ها را با سیاست‌های ترامپ داشته است و ممکن است باخت به هیلاری کلینتون با اختلاف بیش از چهار میلیون رأی [۲۴] نیز خاطر پرزیدنت را از این ایالت مکدر کرده باشد [۲۵] ، اما هیچ‌کدام از این‌ها توجیهی برای نادیده گرفتن کالیفرنیا نمی‌شود. ضمن این‌که مسئله ظاهراً عمیق‌تر از این‌ها هم هست.

۱۰ نوامبر سال جاری (۱۹ آبان ۹۷)، ترامپ در اقدامی که برای بسیاری از کارشناسان باورکردنی نبود، در واکنش به آتش‌سوزی‌های گسترده ماه‌های اخیر کالیفرنیا، دوباره وارد صفحه توئیترش شد و مقامات کالیفرنیا را به سوءمدیریت جنگل‌ها متهم [۲۶] و با ادبیاتی زننده، به قطع بودجه فدرال این ایالت تهدید کرد: «هیچ دلیلی برای این آتش‌سوزی‌های جنگلی گسترده، مرگ‌بار و هزینه‌بر در کالیفرنیا وجود ندارد، جز این‌که مدیریت جنگل‌ها بسیار ضعیف است. میلیاردها دلار هر سال [به مقامات کالیفرنیا] اعطا می‌شود و در عین حال این همه انسان می‌میرند، صرفاً به دلیل سوءمدیریت گسترده جنگل‌ها. یا همین الآن [مدیریت جنگل‌هایتان را] اصلاح کنید، یا دیگر خبری از پرداخت‌های [بودجه توسط دولت] فدرال نخواهد بود! [۲۷] » این تهدید علاوه بر مقامات کالیفرنیا و مردم این ایالت، آتش‌نشان‌هایی را هم عصبانی کرد که جان خود را کف دست گذشته‌اند و برای نجات مردم به دل آتش زده‌اند [۲۸] .

گزارش‌های متعددی [۲۹] پس از این توئیت ترامپ منتشر شد [۳۰] که در آن‌ها جمله به جمله و بلکه کلمه به کلمه توئیت ترامپ رد شده بود [۳۱] . علاوه بر مواردی که در همین گزارش در توضیح دلایل آتش‌سوزی در کالیفرنیا ذکر شد، کارشناسان بدیهی‌ترین نکات را هم به ترامپ یادآوری کردند؛ از جمله این‌که آتش‌سوزی‌های وسیع کالیفرنیا (از جمله آتش‌سوزی کمپ) هیچ ارتباطی به مدیریت جنگل‌ها ندارند، چون اصلاً منشأ جنگلی ندارند و حتی دلیل گسترش آن‌ها هم جنگل نبوده است. اما واکنش ترامپ؟ رئیس‌جمهور آمریکا در توضیح موضعش درباره مدیریت جنگل‌ها به کشور فنلاند اشاره کرد و گفت که آن‌ها «به فکر کَف بوده‌اند. می‌دانید؟ کفِ جنگل‌ها؛ بسیار مهم است [۳۲] .» ترامپ سپس مدعی شد که در گفت‌وگو با رئیس‌جمهور فنلاند به این نتیجه رسیدن که آن‌ها «زمان زیادی را به شن‌کشی و تمیز کردن [برگ‌های کف جنگل] و این کارها اختصاص داده‌اند و الآن هم هیچ مشکلی ندارند [۳۳] .» تنها اشکال این استدلال آن بود که «سائولی نینیسته» رئیس‌جمهور فنلاند پس از شنیدن این اظهارنظر ترامپ، با دست‌پاچگی هرگونه صحبتی با رئیس‌جمهور آمریکا در این‌باره را انکار کرد.

شاه‌کارهای دیگر ترامپ درباره کالیفرنیا

اظهارات ترامپ درباره شن‌کش کردن کف جنگل‌ها در فنلاند، واکنش‌های متفاوتی را برانگیخت. عده‌ای از مردم فنلاند رو به شبکه‌های اجتماعی آوردند و در تمسخر اظهارات رئیس‌جمهور آمریکا، تصاویری از خودشان را در حالی منتشر کردند که شن‌کش به دست گرفته‌اند و دارند زمین را تمیز می‌کنند. با این وجود، بسیاری از کارشناسان آمریکایی معتقدند موضع خنده‌دار ترامپ در حقیقت برای فرار او از موضوعی است که اتفاقاً خبرنگاران این روزها از او بیش‌تر درباره آن می‌پرسند: تغییرات اقلیمی. اخیراً یکی از خبرنگاران از ترامپ پرسید که آیا آتش‌سوزی‌های کالیفرنیا باعث شده تا نظر او درباره تغییرات اقلیمی و گرم شدن زمین تغییر کند یا خیر. با این وجود، ترامپ این مسئله را رد و هم‌چنان بر موضع قبلی خود در رد تغییرات اقلیمی تأکید کرد.

به این ترتیب، طی روزهای اخیر موضوع خروج ترامپ از توافق اقلیمی پاریس و مواضع سفت و سخت او علیه هرگونه تلاشی در جهت کاهش تولید گازهای گل‌خانه‌ای، به تیتر یک بسیاری از رسانه‌های آمریکایی تبدیل شده است. اما این تمام ماجرا نیست. ترامپ که اخیراً در مصاحبه‌ای با فاکس‌نیوز به ریاست‌جمهوری خودش نمره «بسیار عالی» داد [۳۴] ، پس از آن‌که از ویرانی‌های باقی‌مانده بر اثر آتش‌سوزی در شهر پارادایس دیدن کرد، در کنفرانسی خبری، نام این شهر را به اشتباه «پلژر» گفت؛ آن هم نه یک بار، دو بار؛ اندکی پس از آن‌که این شهر را ترک کرده بود! وی گفت:

اگر از نیویورک یا واشینگتن [به صحنه‌های آتش‌سوزی] نگاه کنید، عمق ماجرا را درک نمی‌کنید. هر قدر هم که [این آتش‌ها] در تلویزیون بزرگ به نظر بیایند، نمی‌توانید بفهمید چه اتفاقی دارد می‌افتد، تا وقتی که این‌جا بیایید. و آن‌چه [را ببینید] که ما در «پلژر» دیدیم... [و این شهر، که نامش به معنای «لذت» است] چه نامی دارد... ما اندکی پیش [ویرانی‌ها را] دیدیم و همین الآن «پلژر» را ترک کردیم...

بالأخره مقاماتی که اطراف ترامپ بودند، طاقت نیاوردند، میان حرفش پریدند و گفتند: «پارادایس». و او هم گفت: «پارادایس» و به حرف‌هایش ادامه داد. برخی منتقدان می‌گویند ترامپ حتی آن‌قدر به این موضوع اهمیت نمی‌دهد که حاضر نشده نام شهری را که بر اثر آتش‌سوزی کمپ کاملاً از بین رفته، به خاطر بسپارد [۳۵] . به هر حال، به نظر می‌رسد شاه‌کارهای ترامپ تمامی ندارد و مردم کالیفرنیا باید مطمئن باشند که علاوه بر عوامل طبیعی که خطر آتش‌سوزی را برای آن‌ها به وجود می‌آورند، یک عامل غیرطبیعی هم هست که احتمال آتش‌سوزی در این ایالت را دست‌کم تا زمانی که رئیس‌جمهور آمریکاست، افزایش خواهد داد.