مشرق - با وجود فضاسازی رسانه‌ای وزارت نفت برای معرفی یک شکست به نام پیروزی، اما تصمیم وزارت نفت تبعات بسیار وحشتناکی برای ایران به همراه خواهد داشت. کشورهای عربستان و روسیه برای کاهش تولید نفت به منظور افزایش بهای طلای سیاه، از یک ماه گذشته رایزنی‌های فشرده‌ای را انجام دادند و مقرر شد در نشست اوپک، میزان تولید نفت این سازمان و اعضای آن کاهش یابد.
با توجه به اینکه ایران و ونزوئلا به دلیل تحریم دچار کاهش تولید بوده و هستند، و همچنین لیبی به دلیل جنگ داخلی همواره زیر ظرفیت خود به تولید نفت مشغول بوده است، بر اساس رسم رایج اوپک این سه کشور از برنامه کاهش تولید معاف شدند اما در ایران، به گونه ای خبر سازی شد که گویا برای مشارکت ایران در این برنامه، فشارهای بسیاری به وزارت نفت وارد شد در حالی که داستان پردازی‌های وزارت نفت و ارتش رسانه‌ای آن، تهی از واقعیت است.
بیشتر بخوانید:
اوپک تعهد داده است میزان تولید آن به رقم ۳۱ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه در روز کاهش یابد. گرچه سه کشور مورد اشاره از این کاهش تولید معاف شده‌اند اما در بیانیه اوپک آمده است ملاک کاهش، تولید تجمیع شده این سازمان است. در بیانیه چه آمده است و ادعای وزارت نفت مبنی بر موفقیت دیپلماسی انرژی تا چه اندازه محل اعتبار است؟ چند نکنه در این بیانیه نهفته است؛ پاراگراف ۹ از بیانیه نشست ۱۷۵ اوپک، بر کاهش تولید کلی اوپک به میزان ۸۰۰ هزار بشکه (the Conference decided to adjust OPEC overall production by ۰.۸ mb/d ) از سطح تولید اکتبر ۲۰۱۸ این سازمان (from October ۲۰۱۸ levels) اشاره دارد. آمار تولید کشورهای اوپک در ماه اکتبر ۲۰۱۸ بر اساس گزارش ماهانه اوپک، نشان می‌دهد تولید ایران بر اساس آمار منابع ثانویه حدود ۳ میلیون و ۳۰۰ هزاربشکه در روز بوده است. البته تولید واقعی ایران بین ۲.۵ تا ۲.۶ میلیون بشکه در روز است.
آخرین آمار صادرات نفت و میعانات گازی ایران رقمی کمتر از یک میلیون بشکه را نشان می‌دهد؛ اوپک و غیراوپک هم تعهد داده‌اند برای شش ماه ابتدایی سال ۲۰۱۹ میزان تولید خود را ۱.۲ میلیون بشکه کاهش دهند. این تصمیم، قیمت نفت را افزایش داد و فرصتی شد برای افزایش تولید توسط آمریکا.
با توجه به عملکرد ضعیف وزارت نفت در فروش نفت و میعانات و همچنین تعهد این وزارتخانه برای صادرات تنها یک میلیون بشکه، صادرات نفت ایران طی شش ماه آینده قطعا افزایش نخواهد یافت و با این روند کاهش نیز خواهد یافت. میزان صادرات فعلی نفت ایران به دلیل معافیت‌هایی است که آمریکا برای مشتریان ایران در نظر گرفته است. این کشورها میزان واردات را کاهش داده‌اند و باید تا آوریل ۲۰۱۹ حتی موضوع پرداخت‌ها را به ایران تعیین تکلیف کنند. این بدان معناست که مشتریان نفت ایران تا دو ماه پیش از آوریل ۲۰۱۹ می‌توانند از ایران نفت بخرند.
آوریل ماهی است که اوپک تصمیم دارد درباره تمدید برنامه کاهش تولید نفت تصمیم گیری کند. خب این فکت‌ها به چه معناست؟
همانطور که اشاره شد اوپک در بیانیه خود ملاک اصلی کاهش تولید نفت را میزان «کل تولید» خود در نظر گرفته است و نه تک تک کشورها بدین معنا که اگر مثلا کشوری با کاهش تولید مواجه شد، کشوری دیگر می‌تواند جای آن را بگیرد و این همان اتفاقی است که وزارت نفت آن را قبول کرده است. معافیت‌های تحریمی ایران تا آوریل – یعنی زمان تعیین تکلیف ادامه کاهش تولید اوپک و غیر اوپک – به پایان خواهد رسید. اگر معافیت‌ها تمدید شود که ایران می‌تواند نهایتا یک میلیون بشکه نفت خود را به فروش برساند ولی اگر این معافیت‌ها تمدید نشود، عربستان و سایر کشورهای جهان مانند روسیه و آمریکا با افزایش تولید می‌توانند براحتی جای ایران را در بازار پر کنند.
عربستان اعلام کرده قصد دارد میزان تولید خود را یک میلیون بشکه کاهش دهد؛ این کشور ظرفیت یک میلیون بشکه‌ای خود را برای روزی کنار خواهد گذاشت که معافیت‌های تحریمی ایران تمدید نشود و آنجاست که خطر صفر شدن صادرات نفت ایران جدی تر می شود. هیچ انتقادی هم به عربستان وارد نیست زیرا این کشور بر اساس بیانیه اوپک که به امضای ایران رسیده است، خود را برای پایبند بودن به تصمیم اوپک متعهد می‌داند. حتی اگر قبول کنیم عربستان ظرفیت یک میلیون بشکه‌ای نداشته باشد، سایر کشورها می‌توانند با افزایش تولید، کسری عربستان را جبران کنند؛ تصمیم اوپک هم تا آوریل اعتبار دارد و پس از آن هیچ الزامی برای تمدید آن وجود ندارد.
چه اتفاقی در پیش است؟ روی که هشت کشور از تحریم معاف شدند، عده‌ای فکر کردند آمریکا شکست خورده است در حالی که کاخ سفید با تغییر تاکتیک خود، به جای دنباله روی از چهره های سیاسی نزدیک به ترامپ، رویکرد اوباما را در کاهش گام به گام صادرات نفت ایران را در پیش گرفت و کار را حساب شده به پیش برد. شاید بی دلیل نباشد که روحانی دو بار کفته است اگر ایران نتواند نفتی صادر کند، هیچ نفتی هم از خلیج فارس عبور نمی‌کند.
وحید حاجی پور