به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، زیردریایی‌ها امروز در بحث طبقه بندی به دو دسته مجهز به پیشران اتمی و پیشران دیزل الکتریک تقسیم بندی می‌شوند. زیردریایی‌های اتمی شناورهای بسیار پیچیده، گران قیمت و حساسی هستند که در حقیقت انتهای فناوری زیر سطحی محسوب می‌شوند. اما برای شروع کار در بخش زیر سطحی به صورت بومی یا رسیدن به یک توان مناسب زیردریایی برای تأمین نیازهای دفاعی، بسیاری از کشورها اصولاً نیازی به زیردریایی اتمی نداشته و با ترکیب زیردریایی‌های دیزل الکتریک و فناوری پیشران مستقل از هوا (AIP) توان بسیار خوبی در این بخش بدست آورده اند.
طی سالهای اخیر، جمهوری اسلامی ایران تلاش ها و دستاوردهای مهم و قابل تقدیری در حوزه طراحی و تولید زیردریایی های دیزل الکتریک داشته و بیش از ۱۰ فروند زیردریایی سبک غدیر هم اکنون مشغول مرزبانی و گشت زنی در آبهای جنوب کشورمان هستند اما در ادامه این روند، اتفاقی بزرگ در ماه آینده رخ می دهد و پس از تلاش ها و زحمات فراوان، زیردریایی فاتح عملیاتی خواهد شد. به گفته دریادار حسین خانزادی فرمانده نیروی دریایی ارتش، زمان الحاق زیر دریایی فاتح به ناوگان این نیرو، نهم بهمن‌ماه امسال خواهد بود.
حتی با فرض نادیده گرفتن تحریم های سنگین و همه جانبه غربی ها در حوزه نظامی علیه کشورمان، این سوال همواره مطرح بودهکه چرا جمهوری اسلامی ایران سراغ تولید مستقل زیردریایی رفته است در حالی که سایر کشورها، دست به اقدامی ساده تر یعنی خرید می زنند؟ پاسخ به این سوال را نه در گذشته بلکه در آینده رفتارها و برنامه های نظامی کشورها خواهیم دید؛ جایی که قرار است در دهه آینده میلادی، بسیاری از علاقمندان به در اختیار داشتن زیردریایی نظامی، شرط مهم تولید در داخل کشور خود را به عنوان پیش نیاز خرید مطرح و تاکید کرده اند.
بررسی های مشرق نشان می دهد در دهه آینده میلادی شاهد وارد خدمت شدن نسل جدیدی از زیردریایی‌هایی دیزل الکتریک خواهیم بود که نشان دهنده اهمیت بیش از پیش قدرت زیر سطحی برای کشورهای مختلف است.
آلمان‌ها؛ میراث داری که ماترک را می فروشد
وحشت از زیردریایی در میدان جنگ را اولین بار به صورت جدی آلمان‌ها در جنگ اول جهانی به دنیا نشان دادند. این کشور از همان دوره تا به همین امروز یکی از ملت‌های پیشرو در حوزه زیردریایی‌های دیزل الکترونیک بوده و علاوه بر تأمین نیاز ارتش خود با توان بومی بازار صادراتی بسیار پر سودی را نیز در جهان برای خود دست و پا کرده است. در حال حاضر به صورت عملیاتی نیروی دریایی آلمان زیردریایی‌های تایپ ۲۱۲ را در اختیار دارد که به اعتراف کارشناسان از جمله بهترین زیردریایی‌ها در کلاس خود محسوب می‌شود.
شرکت طراحی "HDW" آلمان امروزه اصلی ترین سازنده زیردریایی در این کشور به حساب می‌آید. زیردریایی‌های کلاس "تایپ ۲۱۲" جدیدترین زیردریایی‌های آلمانی محسوب می شود که به صورت مشترک و اختصاصی برای دو نیروی دریایی آلمان و ایتالیا ساخته شده است. این زیردریایی به هیچ کشور دیگری صادر نشده است. زیردریایی‌های " تایپ ۲۱۴ " گونه ساده‌تر این زیردریایی‌ها هستند که به یونان، پرتقال و کره جنوبی صادر شده‌اند.
زیردریایی تایپ ۲۱۲ نیروی دریایی آلمان
این زیردریایی‌ها دیزل الکتریک علاوه بر سامانه " AIP " از سلول‌های سوخت هیدروژنی نیز بهره می‌برد و می‌تواند به مدت ۳ هفته در زیر آب باقی بماند. قابلیت حرکت بسیار آرام و همچنین طراحی پیشرفته که تشعشعات حرارتی را در این زیردریایی به کمترین حد ممکن رسانده است آن را به نوعی غیر قابل شناسایی کرده است. این زیردریایی از جمله اولین زیردریایی‌هایی در جهان حساب می‌شود که توانایی درگیری با اهداف هوایی را از زیر آب نیز دارد. تایپ ۲۱۲ با موشک‌های سری " IDAS " که بر اساس سری موشک‌های هوا به هوای مدل " IRIT-S " ساخته شده‌اند توانایی درگیری با اهداف هوایی تا فاصله ۲۰ کیلومتری زیردریایی را می‌دهد. همچنین در بخش برج فرماندهی این زیردریایی نیز ۳ فروند پهپاد نصب می‌شوند که قابلیت انجام شناسایی را برای این زیردریایی فراهم می‌کنند.
این زیردریایی برای مقابله با تهدیدات سطحی و زیر سطحی نیز با شش پرتاب گر ۵۳۳ میلی متری اژدر مسلح شده که می‌تواند انواع مختلفی از اژدرها را شلیک کند. تایپ ۲۱۲ همچنین قابلیت مین گذاری را نیز دارد. این زیردریایی با وزنی در حدود ۱۸۳۰ تن و طول ۵۶ متر توان خود را از یک دستگاه موتور دیزل به همراه یک موتور برقی تأمین می‌کند و می‌تواند مسافتی در حدود ۱۴۸۰۰ کیلومتر را با سرعت ۱۵ کیلومتر در ساعت طی کند.
همان طور که در بالا اشاره شد یونان، پرتغال و کره جنوبی از جمله مشتری‌های گونه تایپ ۲۱۴ هستند که در حقیقت گونه ساده‌تر شده تایپ ۲۱۲ هستند اما این تمام ماجرا نیست. ترکیه به عنوان یکی از مهم‌ترین اعضای ناتو در بحث دریایی و مقابله با تهدیدات همواره توجه خاصی به بخش زیر سطحی داشته است. ترکیه قراردادی را با آلمان برای ساخت زیردریایی‌های جدیدی در داخل این کشور و توسط شرکت ترکیه‌ای Gölcük به امضا رسانده و قرار است که اولین شناور برای این کشور در سال ۲۰۲۰ میلادی آماده شود. قرارداد مذکور شامل ساخت ۶ فروند زیردریایی است و بخش زیادی از سامانه‌های داخلی آن ساخت ترکیه خواهد بود. این کلاس به اسم Type214TN شناخته خواهد شد.
بیشتر بخوانیم:
ایران اولین کشور جهان در عملیاتی کردن «موتور BLDC» برای زیردریایی‌ها/ قلب پرتوان «غدیر» آماده عملیات‌های شناسایی و رزمی شد +عکس
اما کره جنوبی دیگر میراث دار فناوری آلمانی است که یک قدم جلوتر رفته و امروز به نوعی مستقل از فناوری آلمانی، اقدام به توسعه برنامه زیر سطحی برای خود کرده است. کره جنوبی در سالهای ابتدایی هزاره جدید با آلمان قراردادی را برای ساخت ۹ فروند زیردریایی کلاس Son Won-Il که در حقیقت مدل خاصی از تایپ ۲۱۴ بودند را به امضا رساند. این ۹ زیردریایی توسط صنایع داخلی کره جنوبی مثل شرکت‌های دوو و هیوندای در داخل این کشور سر هم شده و حال نیز در خدمت ارتش این کشور هستند.
اما در سپتامبر سال ۲۰۱۸ میلادی اولین زیردریایی از کلاس Jangbogo–III به آب افتاد. این زیردریایی با وزن حدود ۳۵۰۰ تن در حقیقت اولین زیردریایی کاملاً بومی کره است و قرار بر ساخت ۹ فروند از آن توسط بخش دریایی شرکت دوو است. سیستم پرتاب عمودی موشک کروز ساخت کره جنوبی با قابلیت حمل ۱۰ تیر موشک Hyunmoo را با برد نهایی ۱۵۰۰ کیلومتر برای این زیردریایی‌ها در نظر گرفته شده است.
اولین زیردریایی کلاس Jangbogo–III ساخت کره جنوبی
در کلاس Jangbogo–III پنجاه نفر خدمه حضور خواهند داشت، طول این زیردریایی ۸۳ متر و سرعت آن در حدود ۳۷ کیلومتر بر ساعت در زیر آب خواهد بود. توان حمل اژدر و دیگر تسلیحات معمول نیز برای این زیردریایی در نظر گرفته شده است.
چین و پاکستان؛ زیردریایی، یک داستان عاشقانه جدید
فضای دیپلماسی و روابط بین کشورهای جهان در حال تغییرات مهمی است و در منطقه آسیا شاید یکی از مهم‌ترین این تغییرات، چرخش کم و بیش موضع پاکستان از سمت آمریکا به سمت چین است. دو کشور وارد روابط استراتژیک شده و برنامه‌های سنگین نظامی و اقتصادی را با هم تعریف کرده‌اند. یکی از این بخش‌ها توسعه توان دریایی پاکستان است که با محوریت بندر کراچی و صنایع بومی این کشور با کمک متخصصان چینی در حال انجام است. آنچه برای دهه آینده میلادی یعنی بین سالهای ۲۰۲۰ تا ۲۰۳۰ در بخش زیر سطحی منتظر پاکستان است به خدمت گرفتن ۸ فروند زیردریایی از کلاس S20 است. این کلاس در حقیقت مدل صادراتی از زیردریایی‌های کلاس Type 039A ساخت چین است. ۴ فروند از این زیردریایی‌ها در چین و ۴ فروند از آنها نیز در بندر کراچی پاکستان به صورت تحت لیسانس ساخته خواهد شد.
مدل زیردریایی اس ۲۰ چینی
این زیردریایی‌های ۲۲۰۰ تنی، طولی در حدود ۶۶ متر خواهد داشت و خدمه آن نیز در حدود ۴۰ نفر خواهد بود. اما یک نکته درباره این زیردریایی آن را به گزینه‌ای خاص و خطرناک برای دشمنان پاکستان بدل می‌کند و آن هم توانایی حمل و پرتاب موشک‌های کروز بابور است. این موشک حدود ۷۰۰ کیلومتر برد داشته و توان حمل کلاهک اتمی را نیز دارد. داشتن یک زیردریایی مجهز به موشک کروز مسلح به سر جنگی اتمی یک توان بازدارندگی دریا پایه با قابلیت بقا پذیری بالایی را به اسلام آباد می بخشد و خصوصاً کشور هند را به عنوان رقیب شماره یک پاکستان با چالش‌های جدی مواجه خواهد کرد.
فرانسه؛ برنده معامله قرن با زیردریایی‌های بومی
فرانسه یکی دیگر از سازندگان مهم و مشهور زیردریایی‌های اتمی و دیزل الکتریک در جهان محسوب می‌شود که البته به لطف این صنعت بومی در سالهای اخیر سود هنگفتی را نیز به جیب زده است. زیردریایی‌های کلاس اسکورپیون یا عقرب از جمله محصولات موفق فرانسویها در این بخش بوده است. دو فروند به شیلی، دو فروند به مالزی، ساخت تحت لیسانس ۶ فروند از این کلاس در بمبئی هندوستان و همچنین ساخت ۴ فروند به صورت تحت لیسانس در برزیل کارنامه‌ای موفق برای این شناور فرانسوی بوده است.
اولین زیردریایی ساخته شده از کلاس عقرب برای نیروی دریایی برزیل در داخل این کشور
اما قصه موفقیت فرانسه به اینجا ختم نمی‌شود. پیروزی در قرارداد نفس گیر برای فروش زیردریایی به ارتش استرالیا جایی بود که شرکت فرانسوی DCNS توانست یکی از سنگین‌ترین قراردادهای چند دهه اخیر در بخش زیر سطحی را از آن این کشور کند. این برنامه که برای ساخت ۱۲ فروند زیردریایی برای ساخت به صورت تحت لیسانس و انتقال فناوری در نظر گرفته شده ارزشی بالغ بر ۵۷ میلیارد دلار خواهد داشت. البته در طول زمان بکارگیری نیز استرالیایی‌ها مبالغ بیشتری را نیز بایستی برای تعمیر، نگهداری و ارتقا این شناورها هزینه کنند. پیروزی در این قرارداد را برخی از مطبوعات و کارشناسان دفاعی، معامله قرن در مباحث نظامی مرتبط با دریا به حساب آوردند. نکته جالب اینجا بود که ارزش این قرارداد به قدری بالا بود که ژاپن نیز با کنار گذاشتن سیاست‌های عدم صادرات تسلیحاتی خود، طرحی را در این رقابت شرکت داده بود.
طرح پیشنهادی فرانسویها در این رقابت یک زیردریایی دیزل الکتریک بر اساس مدل اتمی Barracuda است که حدود ۴۵۰۰ تن وزن داشته و از سیستم پیشران دیزل الکترونیک با پیشران مستقل از هوا بهره می‌برد. این زیردریایی توان حمل انواع اژدر، مین، موشک کروز ضد کشتی و موشک‌های کروز ضد اهداف زمینی را نیز خواهد داشت. کار ساخت این زیردریایی‌ها در بندر آدلاید استرالیا انجام خواهد شد. بر اساس اخبار و پیش بینی‌های موجود قرار است اولین زیردریایی‌ها در این کلاس در اواخر دهه آینده میلادی یعنی حدود سال ۲۰۳۰ میلادی وارد خدمت شده و تا سال ۲۰۵۰ میلادی نیز در خدمت باشند.
سوئد؛ قاتل ناوهای هواپیمابر آمریکا باز دست به کار شد
اما در انتهای این گزارش به سراغ یکی از پرچم داران امروز صنعت زیردریایی سازی در جهان ، یعنی کشور سوئد می‌رویم. جایی که اولین بار به صورت عملیاتی زیردریایی‌های مجهز به سامانه AIP را وارد خدمت کردند. زیردریایی‌های کلاس گوتلند ساخت سوئد در چندین رزمایش با نیروی دریایی آمریکا موفق به غرق کردن ناوهواپیمابر آمریکایی شدند و کار را به جایی رساندند که آمریکایی‌ها یک فروند از آنها را با خدمه به مدت یک سال از سوئد کرایه کرد تا به وسیله آن با ضعف‌های خود در بخش جنگ ضد زیردریایی آشنا شود!
و حالا دو شرکت سوئدی ساب و Kockums با یکدیگر به صورت مشترک در حال ساخت نسل جدید از زیردریایی‌ها برای نیروی دریای سوئد هستند که کلاس جدید به اسم A26 شناخته می‌شود. یک زیردریایی برای نبردهای قرن بیست و یکم که فعلاً نیروی دریایی سوئد ۲ فروند از آنها را سفارش داده است. ارزش ۲ زیردریایی سفارش داده شده توسط نیروی دریایی سوئد حدود ۹۵۹ میلیون دلار است و قرار است تا سال ۲۰۲۲ میلادی آماده شود.
مدل فعلی سفارش داده شده توسط نیروی دریایی سوئد ۱۹۰۰ تن وزن داشته است و می‌تواند انواع اژدر و مین‌ها را با خود حمل کند. اما این همه چیز درباره این زیردریایی نیست. دو شرکت سازنده اعلام کرده‌اند که می‌توانند زیردریایی مورد نظر را برای هم شرایط عملیات در آبهای سرد قطبی و هم مناطق گرمسیری جهان نیز آماده کنند. در عین حال دو مدل سنگین‌تر از این زیردریایی نیز برای صادرات ارائه شده است. مدل بسیار سنگین این زیردریایی با وزن ۳ هزار تن ارائه شده و می‌تواند تا ۱۸ تیر موشک کروز را در پرتاب گره‌ای عمودی را با خود حمل کند. موشک‌های مورد نظر می‌تواند در کلاس تاماهاوک آمریکایی باشد.
این زیردریایی نیز کاندیدای مهم مد نظر برخی کشورهای در حال توسعه برای خرید است که یکی از شروط آنها نیز، آشنایی و انتقال تکنولوژی به آنها برای رشد فناوری های نظامی این کشورهاست؛ موضوعی که فعلاً با موافقت سوئدی ها همراه نشده است.
آنچه که در نهایت به آن باید اشاره کرد این است که زیردریایی‌های دیزل الکترونیک با مجهز شدن به فناوری پیشران مستقل از هوا، تبدیل به یک گزینه بسیار مهم و قابل توجه برای بسیاری از کشورهای دنیا شده‌اند و کارایی آنها به جایی رسیده است که حتی بسیاری از کارشناسان آمریکایی به مسئولان این کشور اعلام می‌کنند که بهتر است ایالات متحده نیز به سمت توسعه زیردریایی‌های دیزل الکترونیک نسل جدید حرکت کند تا هم بخشی از کار نیروی دریایی خود را به آنها سپرده و در عین حال در بازار صادرات این محصول نیز وارد شود.