سرویس جهان مشرق - ترامپ بار دیگر، البته این بار در سخنرانی سالیانه‌اش در کنگره، تأکید کرد بر کاهش حضور نیروهای نظامی آمریکا در افغانستان مصمم است اما بلافاصله پس از این سخنان، سرپرست وزارت دفاع بیانیه متفاوتی را منتشر کرد.
رئیس‌جمهور آمریکا به «مذاکراتِ درجریان با گروه‌های افغان از جمله طالبان» اشاره کرد و گفت «همان‌گونه که در این مذاکرات پیشرفت می‌کنیم، قادر خواهیم بود حضور نیروهایمان را کاهش داده و بر مقابله با تروریسم متمرکز شویم». منظور او از پیشرفت در مذاکرات، خبری بود که ماه گذشته از توافقات اولیه در مذاکرات دوحه با طالبان منتشر شد.
او یادی از دوران انتخابات کرد که «به عنوان نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری، من قول داده‌ام که رویکرد جدیدی را اتخاذ کنم. ملت‌های بزرگ، درگیر جنگ‌های بی‌پایان نمی‌مانند».
دستور خروج حدود ۲ هزار نیرو از سوریه و خروج نیمی از نیروهای آمریکایی از افغانستان (۷ هزار) در دسامبر گذشته منتشر شد، دستوری که سران پنتاگون و ژنرال‌های کلیدی را به واکنش واداشت و نهایتاً پس از استعفای جیمز متیس وزیر دفاع و ابراز نگرانی رسانه‌ها و اندیشکده‌ها، ترامپ لحن خود را تعدیل کرد اما سخنان جدیدش در کنگره نشان می‌دهد از دستوری که داده بود عقب‌نشینی نکرده است.
در همین زمینه بخوانید:
موافقت رئیس جمهور افغانستان با بازگشایی دفتر طالبان در کابل
خلیلزاد: «خروج آمریکا از افغانستان» محور مذاکره با طالبان نیست
سرپرست وزارت دفاع برای اینکه این‌بار دست پیش بگیرد تا پس نیافتد، باانتشار بیانیه‌ی بدون اشاره به آنچه ترامپ گفت، بر «تعهد تزلزل‌ناپذیر رئیس‌جمهور بر حمایت از نیروهای ما و حفاظت منافع امنیت ملی آمریکا در داخل و خارج» تأکید کرد. وی نوشت «ما تحت رهبری رئیس‌جمهور ترامپ بر اجرای کامل راهبرد امنیت ملی متمرکز شده‌ایم: افزایش قاطعیت مرگبار، تقویت اتحادها و مشارکت‌ها و اصلاح رویه‌ای که کار خود را با آن پیش می‌بریم.»
توافق بُرد-بُرد برای بازندگان جنگ افغانستان
ترامپ سه‌شنبه شب ابراز امیدواری کرد که به یک توافق نهایی نزدیک می‌شویم زیرا «طرف مقابل (یعنی طالبان) نیز بسیار از اینکه طرف مذاکره قرار گرفته است، خرسند است». این مذاکرات که به نمایندگی دیپلمات کهنه‌کار زلمای خلیلزاد از سوی واشینگتن انجام می‌شود، در پی یک بازی برد-برد برای طالبان و واشینگتن است.
بنابر این واشینگتن پایگاه‌های خود در این کشور را از دست نمی‌دهد.
طالبان که از سال ۲۰۰۱ تا کنون نتوانسته از راه نظامی، سلطه بر افغانستان را به چنگ آورد، احتمالاً با این توافق به یک گروه نظامی-سیاسی در افغانستان تبدیل می‌شود که شانس خود را این بار به جای عملیات تروریستی در صندوق رأی امتحان خواهد کرد. از آن سو کاخ سفید و پنتاگون که به هدف خود یعنی نابودی طالبان دست نیافته‌اند، دست‌کم نیمی از نیروهای خود را از افغانستان خارج می‌کنند و با یک توافق آتش‌بس، رسماً به طولانی‌ترین جنگ در تاریخ آمریکا پایان می‌دهند.
بنابر این توافق یادشده می‌تواند یک پایان خوش برای این تلخیِ بی‌پایان بتراشد و با یک نمایش رسانه‌ای به بُرد بازندگان جنگ افغانستان تبدیل شود. با این حال ایالات متحده قصد ندارد این پایگاه کلیدی را در نزدیکی ایران و پاکستان و دارای مرز کوچکی با چین از دست بدهد، نه فقط پنتاگون، بلکه ترامپ نیز بعید است دنبال چنین چیزی باشد. اما ماجرای خروج نیروهای آمریکایی از سوریه که ژنرال‌های آمریکایی مدعی هستند ترامپ بدون مشورت با آنها دستور را صادر و رسانه‌ای کرده است، موجب شده در مورد افغانستان نیز همراهی مناسبی با او صورت نگیرد.
البته این همه داستان نیست و نمی‌توان از هم‌اکنون در مورد پایان مذاکرات مطمئن بود. همزمان با سخنرانی ترامپ در کنگره، نشست دو روزه رهبران گروه‌های افغان در «هتل رئیس‌جمهور» در مرکز مسکو در حال برگزاری بوده است. این نشست که به گفته غلام محمد جلال از مسئولان آن با همکاری وزارت امور خارجه روسیه منعقد شد، میهمانان برجسته‌ای چون حامد کرزای رئیس‌جمهور پیشین افغانستان و شیر محمد استانکزی از سران طالبان را میزبانی می‌کرد.
به گفته استانکزی، گروه طالبان درخواست‌های خود را تا پایان مذاکرات دنبال خواهد کرد. او پیش از این در مصاحبه‌ای که اسپوتنیک منتشر کرده بود تأکید کرد «ما جهاد خود را برای همین آغاز کردیم که آمریکا از افغانستان برود. حتی اگر نخواهد برود، به زور آنها را بیرون می‌کنیم. این خاک ما است نه آمریکایی‌ها… حتی ماندن یک سرباز آمریکایی را در افغانستان تحمل نمی‌کنیم».
اگر استانکزی بر این خواسته طالبان یعنی خروج کامل نیروهای آمریکایی در مذاکره با آنها پافشاری کند، پنتاگون در آینده نزدیک و حتی میان‌مدت به توافق نهایی با طالبان رضایت نخواهد داد؛ بگذریم که اصلِ مجبورشدن آمریکا به سازش با طالبان به جای نابودسازی آن، نتیجه راهبردهای اشتباه در طول این سالیان و نشانه ناکامی پنتاگون است اما می‌خواهد با فشار رسانه‌های جریان اصلی این خروج تدریجی را به فشار ترامپ نسبت دهد. ظاهراً ترامپ نیز یا در همکاری با باند نظامی حاکم بر ایالات متحده یا بر اثرِ بازی‌خوردن از آن در زمین آنها بازی می‌کند.
فارِن پالسی: واقعیت این است که آمریکا در افغانستان شکست خورده، اما آن را دست کم نگیرید
در یادداشت تحلیلی که ۵ فوریه به قلم استفن یانگ در فارن پالسی منتشر شد، ابعاد شکست راهبرد آمریکا در طالبان موشکافی شده است. به نظر وی ایالات متحده هیچ گاه یک راهبرد ضدچریکی مناسب در افغانستان اتخاذ نکرده است، چون اساساً چنین راهبردی را نمی‌شناسد. بلکه تنها بلد است «چگونه مردم را بکشد» که این برای پیروزی در چنین جنگ‌هایی کفایت نمی‌کند.
وی بر نکته ظریفی انگشت می‌گذارد: وقتی ایالات متحده صرفاً با تاکتیک‌های ناکارآمد با هدف حذف دشمن به معرکه ویتنام یا افغانستان وارد می‌شود، خود را به غفلت از این واقعیت می‌زند که یک دولت ضعیف و فاسد است که در کشورِ هدف منشأ شکل‌گیری و قدرت گروه‌های شبه‌نظامی می‌شود. تا زمانی که اولی باقی باشد، شدت عمل نتیجه خاصی نخواهد داشت.
مشاوران رئیس‌جمهور جانسون در اواخر ۱۹۶۶ میلادی به این واقعیت در جنگ ویتنام پی بردند و به وی توصیه کردند به جای مقابله با چریک‌های کمونیست در ویتنام جنوبی، روستائیانِ این منطقه را تجهیز و تقویت کنند. واحدهای دفاع از خود در دهکده‌ها تشکیل شد و پس از چند سال در ۱۹۷۲ تعداد سربازان آن به حدود یک میلیون رسیده بود، در حالی که تعداد ویت‌کنگ‌ها به حداقل کاهش یافته بود.
به نظر او ترامپ و دو رئیس‌جمهور گذشته آمریکا از چنین راهبردی در افغانستان بهره نگرفتند با این حال اکنون به نظر می‌رسد از فرآیند «مداخله تمیزِ» هنری کیسینجر برای پایان‌دادن به جنگ افغانستان بهره می‌گیرد. وی این فرآیند را به طور خلاصه توصیف می‌کند: در مورد توافق صلح با دشمن مذاکره کن و آن را به هر شکل ممکن، تحمیل کن و نیروهایت را خارج کن. سپس همه حمایت‌ها از دولتِ مستقر در آن قلمرو را قطع کن و زمانی که دوباره گروه شبه‌نظامی قدرت گرفت، دست یاریِ دولت مستقر را پس بزن.
جمع‌بندی
سکوت در برابر حمایت برخی دول منطقه از داعش در عراق پس از خروج نیروهای آمریکایی در ۲۰۱۱ میلادی اقدامی تقریباً از همین دست بود که یانگ تشریح می‌کند.
این شیوه ممکن است اهداف مختلفی داشته باشد، از توجیه‌تراشیدن برای نگه‌داشتن بخشی از نیروها در آن کشور یا ایجاد یک رقابت تسلیحاتی که سودش به جیب آمریکا برود، تا اینکه عملاً واشینگتن به جای دولت مستقر با گروه شبه‌نظامی معامله کرده باشد. به بیان دیگر ظاهراً آمریکا طالبان را تضعیف کرده و آن را به کنارگذاشتن اقدام تروریستی طی یک توافق راضی کرده است، اما در واقع یک معامله پشت‌پرده انجام شده تا طالبان با تبدیل‌شدن به یک گروه سیاسی قدرتمند، منافع ایالات متحده را در افغانستان پیگیری کند.
به هر حال نباید از جنگ زرگری در واشینگتن و قیافه ظاهرالصلاحی که ترامپ در خروج از افغانستان گرفته است، فریب خورد. ممکن است همه اینها صرفاً با هدف فشار بر کنگره صورت بگیرد تا دموکرات‌ها هنوز در مجلس نمایندگان مستقر نشده‌اند، درگیر پرونده‌هایی شوند که ترامپ باز می‌کند و نتوانند در این دو سال به پیگیری اهداف خود علیه سیاست‌های ترامپ موفق شوند.
منابع
https://edition.cnn.com/2019/02/05/europe/russia-afghanistan-moscow-meeting-intl/index.html
https://thehill.com/policy/defense/428646-trump-progress-in-talks-with-taliban-means-we-will-able-to-reduce-our-troop
https://www.nytimes.com/2019/02/04/world/asia/afghanistan-taliban-russia-talks-russia.html
https://foreignpolicy.com/2019/02/05/why-america-lost-in-afghanistan-counterinsurgency-cords-vietnam
https://af.sputniknews.com/afghan/201902053096479