در سالیان گذشته مشاوره روانشناسی مشکل بسیاری از افراد را حل کرده است. در کنار این مسئله پیشرفت‌های خیره کننده علم روانشناسی در ۵۰ سال اخیر نیز مزید بر علت شده تا شمار زیادی از مردم از یک روانشناس انتظار معجزه داشته باشند. سایت پزشک خوب به عنوان مرجع پزشکان و روانشناسان به بررسی این موضوع پرداخته که چه انتظاراتی از مشاوران و روانشناسان منطقی است و کدامین‌شان نامعقول است؟
انتظارات معقول و نامعقول از جلسات روان‌درمانی و روانشناسی
طبق تجربیات، مشاوره دادن به بیمارانی که در حال بررسی این موضوع هستند که برای بهبود سلامت ذهنی خود روند روان درمانی را دنبال کنند یا خیر، روش یکتایی ندارد و مسیر این تصمیم گیری به اندازۀ افرادی که قدم در این راه می گذارند متنوع است
گاهی اوقات، نگرانی از یک دوست، شریک زندگی و یا عضوی از خانواده است که نقطۀ محرک فرد برای کمک گرفتن است. در موارد دیگر، معلم، مدرسه، همکار یا کارفرما اصرار دارد که سلامت روانی باید در بالاترین اولویت نیازهای فردی قرار بگیرد تا از لحاظ روانشناسی آن شخص بتواند با زمینه‌ی روانی بهتری به محل بازگردد.
اغلب افراد خودشان از اینکه دوست دارند روابطشان به چه صورت و روشی بهتر شود، آگاه هستند. گاهی می خواهند حالت یا اضطراب‌شان بیشتر قابل کنترل باشد. گاهی رفتار خاصی دارند که خواهان تغییر آن هستند. در این موارد، رجوع افراد به خودشان دلیل علاقه آنها به رشد شخصی، کاهش علائم بیماری است که موجب بهبود کلی کیفیت زندگی می‌شود.
صرف نظر از اینکه چگونه ممکن است به این نتیجه برسید و تصمیم بگیرید که روان درمانی را امتحان کنید (یا نوعی از گفتاردرمانی را انتخاب کنید)، در اولین جلسه با مجموعه‌ای از انتظارات وارد جلسه روان‌درمانی خواهید شد که بخشی از آنها سوءتفاهم و تصوراتی غلط درمورد روند روان‌درمانی است.
چرا در مورد روان‌درمانی تصورات نادرست و اشتباهی وجود دارد؟
اگر با زمینۀ سلامت روان بیگانه هستید، ممکن است در میان جمع کثیر افرادی باشید که با ارتقای دانش خود در مورد سلامت روان (یعنی دانش در مورد اختلالات روانی) از مزایای آن بهره‌مند شوید. مطمئناً این موضوع امری منطقی است و به زمینۀ سلامت روان محدود نمی‌شود. مشخصاً، افرادی که وکیل نیستند در مورد دعوی قضایی معمولاً چیز زیادی نمی‌دانند. اما اشاره یا فهمیدن در مورد اختلال روانشناختی در خود یا دیگران ممکن است برای شما دشوار باشد و این امر می‌تواند بر سر راه شروع موفقیت‌آمیز روان‌درمانی و یا میل به ادامۀ آن موانعی ایجاد کند.
راحت‌ترین و قابل دسترس‌ترین اطلاعات در مورد روان‌درمانی آنهایی هستند که به واسطۀ تصاویری که رسانه‌های قابل اعتماد این روند ارائه می‌دهند به دست می‌آید. تحقیقات نشان داده است که مردم مفاهیم و انتظارات خود از روان‌درمانی را براساس تصاویری که در تلویزیون و فیلم‌ها مشاهده می‌کنند، شکل می‌دهند. و در حالی که ممکن است بتوانید در مورد مشاغل دیگر مانند معلم‌ها و یا دکترها بر اساس تجربه‌ای که در دنیای واقعی داشته‌اید بتوانید تصاویر خیالی و غیر واقعی و گاهی مخرب در مورد آنها را تشخیص داد و تصورات خود را از آنها متعادل کنید، اما این موضوع در مورد مقابله با کلیشه‌های روان‌درمانگران یا روند کلی روان‌درمانی می‌تواند چالش برانگیزتر باشد.
چه چیزی را نباید از روان‌درمانی انتظار داشته باشید؟
درک آنچه که نباید از این روند انتظار داشته باشید، می‌تواند به شما کمک کند تا روند درمانی خود را با ذهنی باز تجربه کنید.
در اینجا انتظارات رایج اما اشتباهی را بیان می‌کنیم که پیش از ورود به جلسۀ درمانی باید آنها را در خانه بگذارید و فراموش کنید.
انتظار نداشته باشید که همه چیز به سرعت درست شود
مسائل بسیار محدودی وجود دارند که یک جلسه روان‌درمانی برای درمان آنها کافی است. (موارد استثنا برای این موارد شامل درمان‌های یک جلسه‌ای برای برخی از ترس‌های خاص در بزرگسالان، نوجوانان و کودکان می‌باشد).
معمولاً روان درمانی با متعهد بودن به دوره‌ای کوتاه مدت یا بلند مدت است که تکمیل می‌شود. چندین جلسۀ اول معمولاً برای شماست و اینکه درمانگرتان تعیین کند که آیا درمان (و چه نوعی از آن) می‌تواند مفید باشد. از شما خواسته می‌شود تا در مورد نگرانی‌های خاصی که موجب شده به دنبال درمان آنها بروید، و همچنین عناصری از سابقۀ پزشکی، اجتماعی و خانوادگی خود که به درمانگر کمک می کند تا شما را بهتر بشناسد، صحبت کنید.
بعضی‌ها خیلی راحت نیستند که صریح و آزادانه در مورد علائم و پیشینۀ خود صحبت کنند. برای بعضی دیگر، این کار به خودی خود تجربۀ تسکین‌دهنده و رهابخش قدرتمندی به حساب می‌آید. به هر حال، خیلی بعید است که تنها با چند جلسه تغییرات معنادار و پایدار در الگوهای فکری مداوم، ارتباط یا رفتار فرد ایجاد شود.
یعنی، این منطقی است که انتظار داشته باشید رویکردهای ساخت‌یافته و در زمان حال مانند درمان رفتاری شناختی، روان درمانگری بین فردی یا پذیرش و تعهد درمان محدود به زمان باشد. از سوی دیگر روان پزشکی و روانکاوی پویا، که بر اکتشاف خواسته ها و فرآیندهای ناخودآگاه متمرکز هستند، به سرمایه‌گذاری زمانی بیشتری نیاز دارند.
در بیشتر موارد، این روند آسان نخواهد بود.
روان درمانی یک کار است. کاری که نیاز دارد تا نگاهی دقیق به خودتان داشته باشید. شما در این راه تنها نخواهید بود، درمانگر شما نیز سخت کار خواهد کرد.
شما با هم کار خواهید کرد تا:
۱) در مورد آنچه که دقیقاً باعث ایجاد مشکل شما می‌شود، آگاهی بیشتری پیدا کنید. (مثلاً روش های خاص تفکر، رفتارهای اجتناب ناپذیر، بیان یا کنار آمدن و مقابله با احساسات مختلف یا سبک ارتباطی)
۲) متوجه شوید که الگوهای فعلی شما چقدر خوب به شما خدمت می کنند و چه جاهایی به اندازه کافی خوب نیستند.
۳) شیوه‌های مختلف تفکر، انجام دادن کار، ارتباط و کنار آمدن را تجربه کنید.
در طول این راه، به احتمال زیاد لحظاتی وجود دارد که بیش از اینکه احساس بهتری داشته باشید، حال شما نسبت به گذشته بدتر خواهد بود. برای مثال، صحبت کردن در مورد تجربیاتی که به روح و روان شما آسیب وارد کرده است ممکن است خواب شما را مختل کند. مواجه شدن با راه‌ها و روش‌هایی که دیگران به شما بدی کرده‌اند یا شما با دیگران بدرفتاری کرده‌اید، می‌تواند باعث ایجاد ناراحتی و خشم در شما شود. روبرو شدن با چیزی که از آن می‌ترسید، مانند ترن هوایی، بالا بردن دست در کلاس، یا تصمیم به طلاق گرفتن در کوتاه مدت می‌تواند اضطراب بیشتری ایجاد کند. در تجربۀ لحظه‌های بدتر احساسی، به یاد داشته باشید که الگوهای قدیمی نیز احساس بد در ما ایجاد می‌کند. شاید ارزش آن را داشته باشد که مدتی به آن زمان بدهیم و ببینیم که آیا این لحظه دشوار در طولانی مدت به چیز بهتری خواهد رسید یا خیر؟
صحبت کردن با درمانگر همانند صحبت کردن با یک دوست نیست
روابط درمانی با روابط دیگر متفاوت است. این روابط متقابل و مانند «خیابان دو طرفه» نیستند. به احتمال زیاد جزئیات دقیقی را در مورد زندگی خود با پزشک‌تان به اشتراک خواهید گذاشت، و او به همان شکل به آنها پاسخ نخواهد داد. به اشتراک گذاشتن مسائل به منظور سخت بودن روند یا ایجاد مانع در آن نیست. و یا شاخصی برای نشان دادن اعتماد روانگر به شما یا میزان ارزشمند بودن شما برای او هم نیست.
در عوض، پزشک شما در مورد اینکه چه وقت اطلاعات شخصی خود را با شما به اشتراک می‌گذارد، محدودیت‌هایی را تنظیم می کند تا تمرکز جلسه در جایی که باید بر روی شما و اهداف‌تان باشد و در برخی از انواع درمان، برای کمک به شما در درک مفروضات شما (یا پیش بینی ها) در مورد خود به شما می‌گوید تا راه دیگری برای یادگیری بیشتر در مورد خودتان نشان دهد. در برخی موارد مرزهایی که توسط درمانگر ایجاد می‌شود می‌تواند راه‌های حفظ حریم و محدودیت در روابط شما با دیگران را نیز مدل‌سازی کند.
درمانگر شما معمولاً به شما نمی‌گوید که دقیقاً چه کاری باید انجام دهید، چه تصمیمی بگیرید یا اینکه انتخابتان درست بوده یا خیر.
از آنجا که درمانگر شما مستقیم از عواقب انتخاب شما آگاه نیست، معمولاً از دادن دستورالعمل آشکار خودداری می‌کند. مطمئناً استثنا نیز وجود دارد، یعنی اگر نگرانی‌های در مورد امنیت شما یا هر فرد دیگری وجود داشته باشد، ممکن است درمانگرتان به طور مستقیم‌تر و بی‌پرده‌تری نسبت به آنچه که معمول است، راهنمایی کند.
درمانگر معمولاً از شما سوالاتی می‌پرسد تا به شما در تعیین آنچه که شما می خواهید انجام دهید و اینکه چرا آن را انجام بدهید کمک کند. او به آنچه که شما می‌گویید واکنش نشان می‌دهد تا به شما کمک کند گفتۀ خود را با از زاویۀ دیگر و با گوش‌های تازه‌ای بشنوید و بررسی آن را تسهیل می‌کند. ممکن است درمانگرتان شما را به سمت گزینه‌های دیگری راهنمایی کند که شما حتی تصورش را هم نکرده بودید و میان تفکرات مثبت و منفی جایی مابین آنها را نشان می‌دهد که آن را در نظر بگیرید و به روشی خاص تفکر کنید.
اگر با درمانگری ثابت در طول دورۀ زمانی طولانی کار کنید، ممکن است بتواند تصمیمات قبلی (و عواقب آن) را به شما یادآوری کند یا الگوهای تکراری را نشانه گذاری کند. این کار او ممکن است شما را از عواقب تصمیم خود یا چگونگی مواجه شدن با نتایج آن آگاه کند.
انتظار نداشته باشید که با اولین درمانگری که می‌بینید ارتباط خوبی برقرار کنید
از آنجایی که روابط درمانی بسیار خاص و منحصر به فرد هستند، این روابط با روابط دیگری که شامل دو نفر می‌شود، نقاط اشتراکی دارند.
مشخصاً شما کارشناس خودتان هستید و با روحیه و شخصیت خاص خود و با درکی که از مشکلات و مسائل جاری در زندگتان دارید، و با ایده و اهداف خاص خود به دفتر درمانگر می‌روید. درمانگر شما متخصص سلامت روان است و با سبک درمانی خاص خود، زمینه‌های تجربۀ بالینی (از جمله نوع روش درمان درمانی، سن یا گروه تشخیصی که معمولاً سروکار دارند، و غیره) و خلق و خوی خود به شما خوش آمد می‌گوید.
ممکن است با نخستین درمانگری که دیدید یا در اولین جلسه ارتباط برقرار نکنید. ممکن است چند جلسه (احتمالاً چند پزشک متخصص) طول بکشد تا بتوانید مناسب‌ترین فرد را برای خود انتخاب کنید.
پیدا کردن بهترین درمانگر
مناسب‌ترین درمانگر برای افراد مختلف متفاوت است، اما سوالات زیر را برای شروعی سودمند در زمینۀ یافتن درمانگری مناسب حال و وضعیت خود در نظر بگیرید:
· آیا درمانگر به سوالات شما در مورد رضایت شما از تشخیص‌تان، تجربه بالینی خود و اینکه چه درمان‌هایی نیاز دارید، پاسخ می‌دهد؟
· آیا درمانگر حرفه‌ای رفتار می‌کند؟ (در مکالمه‌هایش، در محیط دفترش، در توضیحات خود در مورد سیاست های مربوط به لغو قرار ملاقات، شرایط اضطراری و غیره)
· آیا درمانگر سؤالات متفکرانه و منطقی می‌پرسد؟
· با توجه به چالشی که برای شما به وجود آمده و باعث شده شما به درمانگر مراجعه کنید، در حرف زدن در مورد مسائل مربوط به آن با روانشناس خود چقدر راحت و آزاد هستید؟
· آیا سبک رفتاری و درمانی او را دوست دارید، از جمله میزان تعامل او با شما، استفاده از طنز، توانایی درک شما و درک وضعیت احساسی شما در طول جلسه؟
در صورتی که نیازمند مراجعه به روانشناس در مشهد، تهران و سایر شهرهای ایران هستید، می‌توانید از طریق سایت پزشک خوب به جستجو و رزرو از مشاور مورد نظر خود اقدام کنید. "سایت پزشک خوب" با بیش از ۲۰۰۰۰ متخصص سلامت در بیش از ۲۰ استان کشور به عنوان مرجعی قابل اعتماد در حوزه سلامت به شمار می‌رود و می‌تواند به افراد در رسیدن به سلامت بیشتر جسمی و روانی کمک کند.